Μετά την εμμηνόπαυση, οι ωοθήκες μιας γυναίκας παράγουν πολύ μικρότερες ποσότητες ορισμένων ορμονών, όπως τα οιστρογόνα και η προγεστερόνη. Για ορισμένες γυναίκες, αυτές οι ορμονικές αλλαγές συνοδεύονται από διαταραχές ύπνου, κυρίως αϋπνία.

Οι ορμονικές αλλαγές των γυναικών που βρίσκονται στην εμμηνόπαυση, αλλά και οι εξάψεις που έχουν κατά τη διάρκεια της νύχτας, παίζουν όπως φαίνεται σημαντικό ρόλο στην αϋπνία που βιώνουν πολλές γυναίκες.

Οι περισσότερες γυναίκες έχουν περιστασιακές ή ήπιες διαταραχές ύπνου. Για ορισμένες γυναίκες στην εμμηνόπαυση όμως, η αϋπνία αποτελεί πολύ σοβαρό πρόβλημα, που έχει επιπτώσεις στην ποιότητα της ζωής τους.

Σύμφωνα με μελέτη του 2018, το 26% των γυναικών που φθάνουν στην εμμηνόπαυση ή τα χρόνια της περιεμμηνόπαυσης (δηλαδή 2-3 χρόνια πριν την εμμηνόπαυση) έρχονται αντιμέτωπες με αϋπνία που τις εμποδίζει να ανταπεξέλθουν στις καθημερινές τους δραστηριότητες.

Στις γυναίκες, το ποσοστό αϋπνίας αυξάνεται με την ηλικία. Σύμφωνα με τη μελέτη SWANπου έγινε στις Ηνωμένες Πολιτείες με τη συμμετοχή χιλιάδων γυναικών μέσης ηλικίας, τα ποσοστά εκείνων που αντιμετωπίζουν διαταραχές ύπνου είναι:

  • 16–42% στην προεμμηνόπαυση
  • 39-47% στην περιεμμηνόπαυση
  • 35-60% στην εμμηνόπαυση

Γιατί προκαλεί αϋπνία η εμμηνόπαυση;

Η επιστημονική κοινότητα δεν έχει καταλήξει στα ακριβή αιτία της αϋπνίας κατά την εμμηνόπαυση. Πολλοί παράγοντες μπορεί να συμβάλουν στην αϋπνία:

1. Ορμονικές αλλαγές

Ορισμένες μελέτες έχουν δείξει ότι τα χαμηλά επίπεδα ορμονών στην εμμηνόπαυση αυξάνουν τις πιθανότητες αϋπνίας. Κάποιες συνδέουν τα χαμηλά επίπεδα οιστραδιόλης με τον κακής ποιότητας ύπνο. Αυτό συμβαίνει πιο έντονα όταν μείωση των επιπέδων των ορμονών γίνεται απότομα, όπως σε περίπτωση που μία γυναίκα υποβληθεί σε χειρουργική επέμβαση για την αφαίρεση των ωοθηκών.

2. Εξάψεις

Μερικές φορές, η αϋπνία είναι αποτέλεσμα των εξάψεων ή νυχτερινών εφιδρώσεων που βιώνουν πολλές γυναίκες στην εμμηνόπαυση, αφού ξυπνούν πολλές φορές μέσα στη νύχτα.

Οι εξάψεις, είναι ένα από τα λεγόμενα αγγειοκινητικά συμπτώματα (αδυναμία του σώματος να μετακινήσει το αίμα από τα πόδια στον εγκέφαλο) της εμμηνόπαυσης. Υπολογίζεται ότι 75-85% των γυναικών που βρίσκονται σε εμμηνόπαυση έχουν εξάψεις, που προκαλούν ξαφνικά αίσθηση θερμότητας γύρω στο πρόσωπο και τον λαιμό και συχνά συνοδεύονται από εφίδρωση και γρήγορο καρδιακό παλμό.

3. Μείωση της μελατονίνης

Η μελατονίνη είναι μια ορμόνη που παίζει βασικό ρόλο στον κύκλο ύπνου-αφύπνισης και είναι ιδιαίτερα σημαντική όταν μας παίρνει ο ύπνος.

Τα επίπεδα μελατονίνης φαίνεται ότι μειώνονται καθώς περνούν τα χρόνια, με αποτέλεσμα την εμφάνιση διαταραχών του ύπνου.

Δεν είναι σαφές εάν υπάρχει σχέση μεταξύ εμμηνόπαυσης και μείωσης της μελατονίνης. Μελέτη έδειξε ότι οι γυναίκες στην εμμηνόπαυση έχουν λιγότερη μελατονίνη από εκείνες που βρίσκονται στην προεμμηνόπαυση.

4. Ψυχική υγεία

Πολλές γυναίκες νιώθουν ότι η εμμηνόπαυση είναι ένα σημάδι πως αρχίζουν να γερνάνε. Η αίσθηση αυτή, σε συνδυασμό με τα συμπτώματα της εμμηνόπαυσης, πολλές φορές δημιουργούν ψυχολογική πίεση.

Προβλήματα ψυχικής υγείας όπως το έντονο άγχος και η κατάθλιψη σαφώς επηρεάζουν τον ύπνο. Η αϋπνία από την άλλη, αυξάνει τις πιθανότητες να πάθει μία γυναίκα κατάθλιψη, είναι δηλαδή μία αμφίδρομη σχέση. Η αλλαγή των επιπέδων των ορμονών μπορεί επίσης να παίξει ρόλο.

Πόσο καιρό διαρκεί η αϋπνία λόγω εμμηνόπαυσης;

Κάθε γυναίκα είναι διαφορετική. Τα επίπεδα των ορμονών αρχίζουν να μειώνονται 7-10 χρόνια πριν από την τελευταία περίοδό της. Από τότε μπορεί να αρχίσουν συμπτώματα όπως οι εξάψεις και να διαρκέσουν αρκετά χρόνια.

Τα επίπεδα οιστραδιόλης συνεχίζουν να μειώνονται για τα πρώτα 1-6 χρόνια αφού μία γυναίκα μπει στην εμμηνόπαυση και τα συμπτώματα μπορεί να μην υποχωρούν.

Θεραπείες για την αϋπνία στην εμμηνόπαυση

Η κύρια θεραπεία για την αϋπνία στην εμμηνόπαυση είναι η ορμονοθεραπεία.

Η θεραπεία ορμονικής υποκατάστασης ουσιαστικά αντικαθιστά τις ορμόνες που δεν παράγει ο οργανισμός και μπορεί να βελτιώσει πολλά από τα συμπτώματα της εμμηνόπαυσης.

Πολλές γυναίκες που κάνουν θεραπεία ορμονικής υποκατάστασης κοιμούνται καλύτερα και έχουν λιγότερες εφιδρώσεις. Η θεραπεία είναι διαθέσιμη σε μορφή τοπικού τζελ, κρέμας, επιθέματος, χαπιών ή εμφυτεύματος.

Μια άλλη πιθανή θεραπεία θεωρείται πως είναι ο εκλεκτικός αναστολέας επαναπρόσληψης σεροτονίνης χαμηλής δόσης (SSRI).

Οι γιατροί συνήθως συνταγογραφούν τη συγκεκριμένη θεραπεία για προβλήματα ψυχικής υγείας για καταστάσεις ψυχικής υγείας, αλλά φαίνεται πως αυτά τα φάρμακα μπορούν επίσης να μειώσουν τη συχνότητα των εξάψεων κι έτσι να βοηθήσουν στον ποιοτικό ύπνο. Υπάρχουν όμως και περιπτώσεις που η αϋπνία είναι παρενέργεια αυτής της θεραπείας.

Σπανίως συνταγογραφούνται υπνωτικά χάπια για τη θεραπεία της αϋπνίας, καθώς μπορεί να έχουν σοβαρές παρενέργειες, κάποια είναι εθιστικά και ακατάλληλα για τη διαχείριση ενός μακροχρόνιου προβλήματος ύπνου.

Φυσικές και συμπληρωματικές θεραπείες

Ανασκόπηση μελετών έδειξε ότι τα συμπληρώματα διατροφής ή βοτάνων δεν είναι αποτελεσματικά στην αντιμετώπιση των συμπτωμάτων της εμμηνόπαυσης.

Έχουν προταθεί και εναλλακτικές θεραπείες όπως η αρωματοθεραπεία, η ύπνωση, η γιόγκα, αλλά και εκεί τα στοιχεία δεν έχουν επιβεβαιώσει την αποτελεσματικότητά τους.

Το κάπνισμα, η κατανάλωση καφεΐνης και η κατανάλωση αλκοόλ μπορούν να προκαλέσουν δυσκολίες στον ύπνο. Ενώ φαίνεται ότι το αλκοόλ προκαλεί υπνηλία στους ανθρώπους, ακόμη και οι μικρές ποσότητες μειώνουν τη συνολική ποιότητα του ύπνου.

Οι γυναίκες στην εμμηνόπαυση μπορούν να μειώσουν τις ποσότητες ή να αποφύγουν τα παραπάνω, ειδικά το απόγευμα και το βράδυ.