Η αρτηριακή υπέρταση και η καρδιακή ανεπάρκεια αποτελούν σημαντική απειλή για την υγεία εκατομμυρίων ανθρώπων παγκοσμίως, έχοντας λάβει στις μέρες μας πανδημικές διαστάσεις.
Πρόκειται για παθήσεις άρρηκτα συνδεδεμένες· κακός έλεγχος της υπέρτασης μπορεί να οδηγήσει σε καρδιακή ανεπάρκεια, την επικίνδυνη καρδιακή νόσο που αριθμεί περί τους 200.000 έως 400.00 ασθενείς στην Ελλάδα, σύμφωνα με τα στοιχεία που παρουσιάστηκαν στη Διαδικτυακή Ενημερωτική Εκδήλωση της Ελληνικής Καρδιολογικής Εταιρείας και της Ένωσης Ασθενών Ελλάδας, την Τρίτη 18 Μαΐου με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Υπέρτασης (17 Μαΐου 2021) και την Πανευρωπαϊκή Εβδομάδα Αφύπνισης για την Καρδιακή Ανεπάρκεια (10-16 Μαΐου 2021). Η καρδιακή ανεπάρκεια μπορεί να αποδειχθεί θανατηφόρα για τους μισούς από αυτούς τους ασθενείς μέσα σε πέντε χρόνια από τη διάγνωση.
Της εμφάνισής τους προηγούνται συμπτώματα που μπορούν να υποψιάσουν, επιτρέποντας έτσι την έγκαιρη πρόληψη και αντιμετώπισή τους.
Ο «δολοφόνος» με τα πολλά πρόσωπα
Σιωπηλή, συγκεκαλυμμένη ή με λευκή μπλούζα, η αρτηριακή υπέρταση αποτελεί την αιτία πίσω από τα μισά ακριβώς αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια. Το αυξημένο σωματικό βάρος, η υπερκατανάλωση αλατιού, η μειωμένη σωματική άσκηση, το κάπνισμα, η κατάχρηση αλκοόλ και η επιβαρυμένη κληρονομικότητα αποτελούν παράγοντες αυξημένου κινδύνου για την καρδιοπάθεια.
Η συνήθης απουσία συμπτωμάτων είναι ο λόγος που χαρακτηρίζεται ως «σιωπηλός δολοφόνος» που μπορεί να εμφανιστεί με ένα ξαφνικό και έντονο σύμπτωμα όπως ένα εγκεφαλικό επεισόδιο. Άλλες μορφές της αποτελούν η «συγκεκαλυμμένη υπέρταση» και η «υπέρταση της λευκής μπλούζας», με τους ασθενείς να καταγράφουν φυσιολογικές τιμές στο ιατρείο και υψηλές τιμές κατά την καθημερινή τους δραστηριότητα για την πρώτη και το αντίστροφο για τη δεύτερη -η οποία αφορά το 7-10% περίπου των ασθενών. Ποιες είναι ωστόσο οι φυσιολογικές τιμές;
Η αρτηριακή πίεση πρέπει να είναι κάτω από 140mmHg για τη μεγάλη και μικρότερη από 90mmHg για τη μικρή, ενώ ακόμα χαμηλότερη πρέπει να είναι για ασθενείς κάτω των 65 ετών.
Στη διάγνωσή της υπέρτασης, η σωστή μέτρηση της αρτηριακής πίεσης αποτελεί κίνηση-κλειδί τόσο εντός και εκτός ιατρείου, όσο και στο σπίτι ή με 24ωρη καταγραφή με ειδικές συσκευές. Επιπλέον, δεδομένης της πιθανής συνάφειας της καρδιοπάθειας με την υπνική άπνοια, θα πρέπει να γίνεται διάγνωση μέσω μελέτης ύπνου.
Σημειώνεται ότι κάθε υπερτασικός ασθενής θα πρέπει να ελέγχεται για παρουσία βλάβης σε όργανα-στόχους της υπέρτασης όπως η καρδιά, ο εγκέφαλος, οι νεφροί, τα αγγεία ή οι οφθαλμοί.
Αντιμετωπίζοντας τον «εχθρό»
Όταν η ρύθμιση της πίεσης δεν επιτυγχάνεται με υγιεινή διατροφή, τα αντιυπερτασικά φάρμακα αποτελούν την αμέσως επόμενη επιλογή σε περιπτώσεις ασθενών με πάνω από 16 για τη μεγάλη και πάνω από 9 για τη μικρή.
Με στόχο τη διευκόλυνση των ασθενών αλλά και τη μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα, η σύγχρονη αντιμετώπιση περιλαμβάνει ένα φάρμακο που περιέχει 2-3 ουσίες. Ωστόσο, όταν ακόμη και η φαρμακευτική αγωγή αποδεικνύεται ανεπιτυχής, προτείνεται η απονεύρωση του νεφρού. Πρόκειται για μία επεμβατική αντιμετώπιση που απαιτεί μία μόλις ημέρα νοσηλείας και μπορεί να οδηγήσει στην οριστική διακοπή λήψης φαρμάκων για κάποιους ασθενείς.
Εντούτοις, οι ειδικοί επισημαίνουν ότι η φαρμακευτική αγωγή δεν αντικαθιστά τον υγιεινό τρόπο ζωής με σωστή διατροφή και άσκηση, παρά δρα συμπληρωματικά.
Η «πανδημία» του 21ου αιώνα
Η καρδιακή ανεπάρκεια αποτελεί ένα πολύπλοκο κλινικό σύνδρομο που ευθύνεται για τις περισσότερες νοσηλείες ασθενών ηλικίας άνω των 65 ετών σε όλες τις αναπτυγμένες χώρες, ενώ στην Ελλάδα έχουν τριπλασιαστεί τα τελευταία 30 χρόνια. Στους ασθενείς με την πάθηση, η καρδιά αδυνατεί να αντιμετωπίσει τις μεταβολικές ανάγκες των περιφερικών ιστών, είτε γιατί δεν γεμίζει επαρκώς με αίμα είτε γιατί δεν το εξωθεί ικανοποιητικά στην περιφέρεια.
Η γήρανση του πληθυσμού, η αύξηση του προσδόκιμου επιβίωσης χάρη στην επιτυχημένη αντιμετώπιση των οξέων στεφανιαίων επεισοδίων αλλά και οι μειωμένες μεταμοσχεύσεις καρδιάς, μέθοδος οριστικής αντιμετώπισης της προχωρημένης καρδιακής ανεπάρκειας, ευθύνονται για την αύξηση του επιπολασμού της νόσου παγκοσμίως.
Η διάγνωσή της γίνεται από τον ιατρό με το ιστορικό και την φυσική εξέταση, και η επιβεβαίωση από παρακλινικές εξετάσεις όπως ηλεκτροκαρδιογράφημα, υπερηχοκαρδιογράφημα, ακτινογραφία θώρακα, στεφανιογραφία, μαγνητική τομογραφία καρδιάς, βιοχημικές εξετάσεις και ειδικότερες δοκιμασίες αναπνευστικής λειτουργίας εφόσον κριθούν απαραίτητες.
Αν και τα συμπτώματα δεν διαφοροποιούνται μεταξύ των φύλων, η κλινική εικόνα της νόσου είναι βαρύτερη για τις γυναίκες καθώς εκδηλώνουν καρδιαγγειακά νοσήματα και καρδιακή ανεπάρκεια σε μεγαλύτερη ηλικία από αυτή των ανδρών, οπότε συνυπάρχουν περισσότερα νοσήματα όπως σακχαρώδης διαβήτης, αρτηριακή υπέρταση, κολπική μαρμαρυγή.
Τα συμπτώματα που προειδοποιούν και η αντιμετώπιση
Οποιαδήποτε μορφή καρδιοπάθειας -αρτηριακή υπέρταση, στεφανιαία νόσος, βαλβιδοπάθειες, σύμπλοκες συγγενείς καρδιοπάθειες- μπορεί να οδηγήσει σε καρδιακή ανεπάρκεια. Η κυριότερη συμπτωματολογία του συνδρόμου περιλαμβάνει:
- δύσπνοια (στην έντονη προσπάθεια αρχικά και έπειτα στην καθημερινή δραστηριότητα, στην ηρεμία και στην κατάκλιση)
- απότομη αύξηση σωματικού βάρους με εμφάνιση οιδήματος στα πόδια
- κόπωση ακόμα και σε απλές δραστηριότητες
- αρρυθμίες
- ζάλη
- πόνο στο στήθος (στηθάγχη).
Σε ειδικές περιπτώσεις όπως ασθενείς υπό ογκολογική αγωγή, δίνονται οδηγίες για τακτικότερη καρδιολογική παρακολούθηση, οι οποίες πρέπει να τηρούνται απαρεγκλίτως για ολοκλήρωση της θεραπείας και αποφυγή μακροχρόνιων προβλημάτων.
Τα τελευταία χρόνια πολλές κατηγορίες φαρμάκων και επεμβατικών πράξεων έχουν δώσει ενθαρρυντικά αποτελέσματα για την αντιμετώπιση του συνδρόμου, με θεαματική βελτίωση στο προσδόκιμο επιβίωσης και τις επανεισαγωγές. Παράλληλα, εκ των ων ουκ άνευ για την ομαλή πορεία των ασθενών είναι η καλή συνεργασία ασθενούς-ιατρού-συγγενικού περιβάλλοντος.
Αρχικό θεραπευτικό στόχο αποτελεί η πρωταρχική νόσος, όπως αρτηριακή υπέρταση, παχυσαρκία, στεφανιαία νόσος, βαλβιδική νόσος, κυρίως όταν η καρδιακή ανεπάρκεια είναι σε αρχικά στάδια.
Η θεραπευτική προσέγγιση, η οποία επιλέγεται ανάλογα με τη σοβαρότητα και τα συμπτώματα, περιλαμβάνει βασικά φάρμακα για την καλύτερη καρδιακή λειτουργία (αναστολείς του άξονα ρενίνης- αγγειοτενσίνης-αλδοστερόνης, β-αναστολείς) και διουρητικά για την ανακούφιση συμπτωμάτων από την κατακράτηση υγρών έως την αντιμετώπιση του κινδύνου πρώιμου αρρυθμιολογικού θανάτου με τοποθέτηση ειδικού βηματοδότη-απινιδωτή, την μεταμόσχευση καρδιάς ή την τοποθέτηση συσκευών υποβοήθησης του έργου της καρδιάς στα προχωρημένα στάδια.
Η υγιεινή διατροφή, η ψυχολογική υποστήριξη και η συμμετοχή σε προγράμματα αποκατάστασης που περιλαμβάνουν άσκηση και διαιτητική συμβουλευτική μπορούν να συμβάλουν σημαντικά, ενώ ουσιαστικής σημασίας είναι και ο ετήσιος αντιγριπικός εμβολιασμός.
Οι επιπτώσεις του κορωνοϊού και μια «σωτήρια» εφαρμογή
Στους υπερτασικούς ασθενείς, η επίπτωση της πανδημίας COVID-19 αποτυπώθηκε εναργώς στις μειωμένες επισκέψεις στα ιατρεία με συνέπεια τον πολλαπλασιασμό των περιστατικών οξείας αύξησης και απορρύθμισης της αρτηριακής πίεσης, καταστάσεις που εκτοξεύουν τον καρδιαγγειακό κίνδυνο.
Για τους ασθενείς με καρδιακή ανεπάρκεια, υπήρξε άμεση συμπερίληψή τους στις ομάδες υψηλού κινδύνου για τη νόσο του νέου κορωνοϊού, λόγω της ενεργοποίησης νευροορμονικών ουσιών που προκαλεί το σύνδρομο και που χρησιμοποιεί ως όχημα ο ιός για να προσβάλει τον οργανισμό. Οι συστάσεις προς τους ασθενείς περιλαμβάνουν την αυστηρή τήρηση της φαρμακευτικής αγωγής -η οποία εξισορροπεί τη νευροορμονική αυτή διέγερση-, την τακτική παρακολούθηση του σωματικού βάρους και έλεγχο για συμπτώματα και σημεία απορρύθμισης της κατάστασης τους όπως εμφάνιση δύσπνοιας, ευκολότερης κόπωσης, οιδημάτων και δυσκολία κατάκλισης, ώστε να επικοινωνήσουν άμεσα με τον θεράποντα ιατρό τους.
Στο πλαίσιο της νέας κατάστασης της πανδημίας και της κοινωνικής αποστασιοποίησης, η Ελληνική Καρδιολογική Εταιρεία, με έντονο ενδιαφέρον για τους κλινήρεις ασθενείς, ανέπτυξε την εφαρμογή για smartphones “KardiaHF”, η οποία προσφέρει σε ασθενείς με καρδιακή ανεπάρκεια τη δυνατότητα αυτό-παρακολούθησης και αυτοδιαχείρισης της νόσου τους, σε συμφωνία πάντα με τις οδηγίες του θεράποντος ιατρού τους. Όλα τα δεδομένα σώζονται στη συσκευή του ασθενούς ο οποίος έχει και την αποκλειστική πρόσβαση και, μόνο κατόπιν δικής του προαίρεσης, μπορεί να τα μοιραστεί ως μια αναφορά σε μορφή PDF με τον ιατρό του.
Διαβάστε επίσης
Αυτό είναι το καλύτερο αντιυπερτασικό «φάρμακο» – Όλοι μπορούν να το δοκιμάσουν
Έμφραγμα: Σε ποιους ασθενείς αυξάνεται κατά 20% ο κίνδυνος καρδιακής ανεπάρκειας και θανάτου
