Δεν είναι λίγοι οι ιδιοκτήτες/κηδεμόνες σκύλων που δεν μπορούν να απολαύσουν τον περίπατό τους με τον τετράποδο φίλο τους, καθώς το λουρί είναι διαρκώς τεντωμένο. Κοινώς, ο σκύλος τους τραβάει. Για να λύσουν το πρόβλημα, ορισμένοι, αποφασίζουν να του φορέσουν το κολάρο – πνίχτη. Δεν γνωρίζουν, όμως, πόσο κακό κάνουν στην υγεία, αλλά και στην ψυχολογία του ζώου.
Η εκπαιδεύτρια θετικής εκπαίδευσης σκύλων – ενημέρωσης κηδεμόνων, Αγγέλικα Χέρρα, μας επισημαίνει τις αρνητικές επιπτώσεις που έχει η βία στο σκύλο, αλλά και το πώς μπορούμε να διορθώσουμε την ανεπιθύμητη συμπεριφορά του.
«Τα τελευταία χρόνια, όλο και συχνότερα, διαβάζουμε έρευνες ψυχολόγων που δείχνουν ότι η εκπαίδευση που προκαλεί πόνο σε οποιοδήποτε συναισθανόμενο ον, είναι υπεύθυνη για σωματική και ψυχική ζημία. Είναι επιστημονικά αποδεδειγμένο, πως η ορμόνη της κορτιζόλης εκκρίνεται όσο ένας οργανισμός βιώνει φόβο, στρες ή απειλή. Αντίθετα, η λεγόμενη και «ορμόνη της ευχαρίστησης», η ντοπαμίνη, εκκρίνεται όταν βιώνουμε ευχάριστες εμπειρίες.
Ο ρόλος του λουριού, κατά τη διάρκεια της βόλτας με τον σκύλο μας, δεν είναι άλλος παρά η ασφάλειά του.
Αν ο σκύλος μας τραβάει κατά τη διάρκεια της βόλτας, δεν τον τιμωρούμε τραβώντας το λουρί του, ή έχοντας στο λαιμό του κολάρο – πνίχτη. Με αυτόν τον τρόπο δεν μαθαίνουμε στον σκύλο να περπατά μαζί μας ήρεμα.
Μπορεί η τιμωρία να καταλαγιάζει προσωρινώς τη συμπεριφορά του ζώου, αλλά σε καμιά περίπτωση δεν αλλάζει τα συναισθήματά του. Η τιμωρία έχει ως αποτέλεσμα τον φόβο (αρνητική συσχέτιση) απέναντι στο άτομο ή σε οτιδήποτε άλλο είναι κοντά του εκείνη τη στιγμή.
Σύμφωνα με τους ψυχολόγους, ως τιμωρία ορίζεται κάθε πόνος ή δυσφορία που οδηγεί το ζώο σε φόβο και αγωνία. Παράδειγμα: ο σκύλος μπορεί να σταματήσει για λίγο να τραβάει, προκειμένου να αποφύγει τον πόνο. Αυτό, όμως, που υπονομεύεται είναι η σχέση σκύλου – κηδεμόνα ή σκύλου – εκπαιδευτή. Η πολυπόθητη πειθαρχία, που θα ήθελε ο κάθε κηδεμόνας, μετατρέπεται, δυστυχώς, σε τιμωρία. Πειθαρχία, όμως, είναι να ελέγχω τη συμπεριφορά μου και τα συναισθήματά μου, όχι να τιμωρώ.
Η λειτουργία της μάθησης στον άνθρωπο, αλλά και στον σκύλο, σταματά με την έκκριση της κορτιζόλης. Ο εχθρός της μάθησης είναι η κορτιζόλη.
Ας δούμε, λοιπόν, πώς μαθαίνει ένας σκύλος να πηγαίνει ήρεμα βόλτα, όντας χαρούμενος δίπλα στον κηδεμόνα του.
Θεμιτά Εξαρτήματα: Έλεγχος του σκύλου που τραβάει στη βόλτα χωρίς πρόκληση πόνου, φόβου, αιφνιδιασμού ή δυσφορίας.
- Στηθόλουρα (harnesses) με κρίκο μπροστά, αλλά και δεύτερο κρίκο στη ράχη για επιπλέον ασφάλεια. Επίσης, υπάρχει στηθόλουρο με δύο κρίκους στο στέρνο προσφέροντας μεγαλύτερη ισορροπία στο ζώο. Δηλαδή, εάν έχουμε στα δεξιά μας τον σκύλο χρησιμοποιούμε τον αριστερό κρίκο (κοιτάζοντας τον σκύλο από μπροστά) και όταν ο σκύλος περπατά αριστερά μας, ενώνουμε το λουρί μας στο δεξί κρίκο κοιτάζοντας το στέρνο του σκύλου. Ειδικά για μεγαλόσωμους σκύλους είναι ιδανική λύση. Το αποτέλεσμα είναι πλήρης έλεγχος του σκύλου για μια ευχάριστη βόλτα για όλους. Πάντα ξεκινάμε την εκπαίδευση βόλτας με μακρύ λουρί σε εσωτερικό ή άλλο ασφαλή χώρο, χωρίς εξωτερικά ερεθίσματα για τον σκύλο μας. Στέκομαι δίπλα του με το λουρί χαλαρό, να σχηματίζει ένα ανάποδο μπαστούνι J. Τα χέρια μου εφάπτονται στον κορμό μου, για αποφυγή τραυματισμού σε τυχόν απότομη κίνηση του σκύλου, και το λουρί το κρατάμε μεταξύ αντίχειρα και παλάμης και όχι γύρω από τον καρπό του χεριού. Επιβραβεύω τον σκύλο σε τακτά χρονικά διαστήματα, για όσο μένει δίπλα μου. Ξεκινώντας βηματισμό (μπροστά- πίσω, αριστερά-δεξιά), τον επιβραβεύω καθώς με ακολουθεί. Εάν ο σκύλος με τραβήξει σταματώ αμέσως (χωρίς να ασκήσω αντίθετη πίεση στο λουρί) και περιμένω να γυρίσει πίσω να με κοιτάξει. Επιβραβεύω την οπτική επαφή μαζί μου και με ενθουσιασμό τον ξανακαλώ να συνεχίσουμε τη πορεία μας.
- Λουρί περασμένο στη μέση του κηδεμόνα (waist lead) είναι μία καλή επιλογή για άτομα που προτιμούν να έχουν ελεύθερα τα χέρια τους και για όσους τρέχουν. Επίσης, μπορούν να το χρησιμοποιούν όσοι διαθέτουν μεγάλο σωματότυπο αναλογικά με τον σκύλο τους, ή αντιμετωπίζουν κάποιο πρόβλημα με τα χέρια τους. Εννοείται, ότι θα πρέπει να έχει προηγηθεί εκπαίδευση με λουρί, σύμφωνα με την παραπάνω τεχνική, πριν βγούμε στο δρόμο βόλτα.
- Λουρί γύρω από την κεφαλή του σκύλου, χρησιμοποιείται σε περιπτώσεις που θέλουμε να έχουμε έλεγχο της κάθε κίνησης του ζώου και ενδείκνυται για κηδεμόνες που είναι σχετικά μικρόσωμοι και δεν μπορούν να κρατήσουν ένα μεγάλο σκύλο, που μπορεί να είναι αντιδραστικός σε ερεθίσματα κατά τον περίπατό του. Αυτό το εξάρτημα, θα πρέπει να είναι όσο το δυνατόν πιο άνετο στο κεφάλι του σκύλου μας, ώστε να έχει επιτυχία. Για αυτό το λόγο, απαιτείται προετοιμασία – εκπαίδευση στην εφαρμογή του λουριού αυτού, παρόμοια με εκείνη που κάνουμε για το φίμωτρο. Δηλαδή, σταδιακή γνωριμία και εξοικείωση του σκύλου με το νέο εξάρτημα, συνδυαστικά με κάποια ευχάριστη συνέπεια για τον σκύλο.
Παράδειγμα: φέρνουμε το λουρί κοντά στον σκύλο, τον αφήνουμε να το μυρίσει να το επεξεργαστεί και σε κάθε νέα του προσπάθεια τον ανταμείβουμε με λιχουδιά ή με λεκτική επιβράβευση. Μπορούμε επίσης να αρωματίσουμε το λουρί με κάτι νόστιμο π.χ τυρί κρέμα, φυστικοβούτυρο, έτσι ώστε ο σκύλος να δημιουργήσει πολύ εύκολα θετική σύνδεση με το συγκεκριμένο εξάρτημα.
Μη θεμιτά εξαρτήματα. Ενδέχεται να προκαλούν, σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό, πόνο, φόβο, δυσφορία, αλλά και να δημιουργήσουν, μακροχρόνια, προβλήματα υγείας και συμπεριφοράς όπως: στον θυρεοειδή αδένα, στο λαιμό και τα μάτια του σκύλου, αύξηση επιθετικής συμπεριφοράς, σταδιακή προσαρμογή στην αυξανόμενη ένταση της τιμωρίας, με αποτέλεσμα την τελική απάθεια του σκύλου στην οποιαδήποτε παρέμβαση με μορφή τιμωρίας (learned helplessness)
Κανένας θετικός εκπαιδευτής με αίσθημα ηθικής και γνώση των γνωσιακών δεξιοτήτων ενός σκύλου δεν χρησιμοποιεί και δεν προτείνει στους κηδεμόνες σκύλων τα εξής εξαρτήματα:
- Κολάρο πνίχτης – αλυσίδα (choke collar)
- Ηλεκτρικό κολάρο (shock collar, e-collar). Έρευνες έχουν δείξει ότι η χρήση αυτών των εξαρτημάτων, ενδέχεται να προκαλέσει προβλήματα στην τραχεία του σκύλου, στη σπονδυλική στήλη, αλλά και δερματικές αλλοιώσεις γύρω από το λαιμό του. Όσο κι αν ακούγεται παράξενο, ο λαιμός του σκύλου κάτω από το τρίχωμά του είναι πολύ λεπτότερος από του ανθρώπου. Η αντίληψη ότι ο σκύλος έχει ανθεκτικό λαιμό είναι εσφαλμένη.
- Σχοινί ή άλλο είδος λουρί-οδηγός, περασμένο στο λαιμό του σκύλου ως θηλιά (slip lead). Το λουρί ως θηλιά χρησιμοποιείται κάποιες φορές σε καταστάσεις ανάγκης και περισυλλογής αδέσποτου ή τραυματισμένου ζώου ή σε καταφύγια. Είναι επίφοβο, εάν ξεφύγει ο σκύλος και μπερδευτεί το λουρί, μπορεί να προκαλέσει ακόμη και θάνατο, λόγω πνιγμού. Το slip lead δεν έχει διαφορά από ένα κλασσικό σχοινί απαγχονισμού.
- Λουρί με αυξομειούμενο μήκος: Παρόλο που το συγκεκριμένο λουρί δεν επιφέρει κάποια δυσφορία στον σκύλο, δεν αποτελεί ασφαλή επιλογή, ειδικά για πιο δυνατά ζώα. Ενδέχεται ο μηχανισμός να αποκοπεί με αποτέλεσμα τραυματισμό στο χέρι του κηδεμόνα, αλλά και στα άκρα του σκύλου. Επίσης, είναι ακατάλληλο για πολυσύχναστα μέρη, με κίνδυνο να πιαστεί ο ιμάντας γύρω από κάποιο μέλος του σώματος μας ή και του σκύλου. Σε πολύ μικρόσωμα ζώα, υπάρχει ακόμη ο κίνδυνος ακρωτηριασμού. Καλό θα ήταν εάν σας εξυπηρετεί, να το χρησιμοποιείτε μόνο σε ανοιχτούς υπαίθριους χώρους.
Σύμφωνα λοιπόν με τις επιστημονικές μελέτες των βιολόγων, ψυχολόγων και της εφαρμοσμένης επιστήμης στη συμπεριφορά των ζώων, είμαστε πλέον σε θέση να γνωρίζουμε, ότι υπάρχουν άλλοι, νέοι τρόποι, μη βίαιοι, βασισμένοι στην επιστήμη, για να δείξουμε σε ένα σκύλο πως θα θέλαμε να συμπεριφέρεται κατά τη διάρκεια της βόλτας του, αλλά και γενικότερα στη συμβίωσή του μαζί μας.
Έτσι, αντί να καταφεύγουμε στις παραδοσιακές απαρχαιωμένες τεχνικές εκφοβισμού, κακοποίησης και τιμωρίας ενός συναισθανόμενου ζώου, θα ήταν πολύ πιο ανθρώπινο και ηθικό να ενημερώνουν οι εκπαιδευτές τους κηδεμόνες κατοικίδιων, για τις γνωσιακές δεξιότητες ενός σκύλου και το πως να τις αξιοποιήσουν, προκειμένου να συμβιώσουν αρμονικά και ευτυχισμένα μαζί.
Η σχέση με τον σκύλο μας, αξίζει και πρέπει να είναι μια σχέση αμοιβαίας εμπιστοσύνης, σεβασμού, αγάπης, υπομονής και συνεχούς μάθησης και εξέλιξης.
Σας εύχομαι πολλές και δημιουργικές βόλτες με τον πιστό σας φίλο.
Βιβλιογραφία:
Don’t choke me, 4 myths about the prong collar by Pooja Menon, moderndog Summer, 2017
Linda Michaels, MA Psychology, Hierarchy of Dog Needs, 2015-16
John Bradshaw, In Defence of Dogs, 2011
www.petprofessionalguild.com/chokeandprongcollarpositionstatement
positively.com/dog-training/methods-equipment/training-equipment/choke-and-prong-collars/
