Οι εξελίξεις στο μέτωπο της πανδημίας τρέχουν και, μέχρι να ξεκινήσει ο εμβολιασμός, η χρήση μάσκας παραμένει το μοναδικό μέσο προφύλαξης μαζί με το πλύσιμο των χεριών και την τήρηση των αποστάσεων. Είναι τέσσερις μήνες σχεδόν που η χρήση μάσκας έγινε υποχρεωτική παντού στη χώρα και ακόμα υπάρχουν άνθρωποι σε όλο τον κόσμο που ανθίστανται σε μέτρα όπως η χρήση μάσκας ή η τήρηση των αποστάσεων.

Αρκετές μελέτες έχουν εκπονηθεί για να διαπιστωθούν οι λόγοι που κάποιοι συμμορφώνονται με ευκολία στα μέτρα ενώ άλλοι επαναστατούν και αρνούνται να ακολουθήσουν τις επίσημες οδηγίες. Σειρά από παράγοντες όπως δημογραφικοί ή οικονομικοί (εισόδημα), το φύλο ή οι πολιτικές πεποιθήσεις έχουν συσχετιστεί με τη ροπή προς την ανυπακοή ή τη συμμόρφωση.

Στο The Conversation, δημοσιεύεται μια ενδιαφέρουσα προσέγγιση του φαινομένου μέσα από τη σκοπιά της ψυχολογίας την οποία υπογράφουν οι επίκουροι καθηγητές ψυχολογίας του Πανεπιστημίου Edge Hill  Helen Wall, Alex Balani και Derek Larkin. Όπως σημειώνεται, παλαιότερες μελέτες έχουν αποδώσει τη στάση και συμπεριφορά ενός ατόμου σε ζητήματα υγείας στις αντιλήψεις του σχετικά με τον κίνδυνο και τις επικίνδυνες συμπεριφορές, κάτι που, όπως φαίνεται, ισχύει και τώρα. Μια άλλη έρευνα, σε αναμονή επιστημονικής αξιολόγησης, συνδέει την τάση για ριψοκίνδυνες αποφάσεις με τη μη σωστή χρήση της μάσκας.

Σύμφωνα με τη θεωρία της ψυχολογικής αναδραστικότητας, οι άνθρωποι αντιδρούν όταν νιώθουν πως η ελευθερία τους περιορίζεται. Όταν επιβάλλεται η χρήση μάσκας και η τήρηση αποστάσεων, αναπόδραστα θα γεννηθούν αρνητικά συναισθήματα σε όσους νιώσουν ότι καταπιέζονται και η ανυπακοή θα αποτελέσει το όπλο για να κρατήσουν την ελευθερία τους άθικτη. Όχι τυχαία, αφ’ ης στιγμής ανακοινώθηκαν τα περιοριστικά μέτρα, τα θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα και ελευθερίες και η πιθανή παραβίασή τους τέθηκαν στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος.

Οι ψυχολογικές προσεγγίσεις των διαφορετικών συμπεριφορών δείχνουν τον δρόμο για τη χάραξη νέων στρατηγικών ώστε οι πολίτες να εμπιστευτούν και τηρήσουν τις επίσημες οδηγίες της κυβέρνησης και των επιστημόνων.

Μια σημαντική μέθοδος πειθούς, θα ήταν ίσως η κατανόηση του κοινωνικού συμβολαίου: οι άνθρωποι εκχωρούν ισότιμα κάποιες από τις ελευθερίες τους για το κοινό καλό. Για να καταστεί σαφές, θα πρέπει οι πολίτες να βλέπουν πως αναγκαίες συμπεριφορές όπως οι κοινωνικές αποστάσεις ή η χρήση μάσκας υιοθετούνται από όλους ανεξαιρέτως. Επιπλέον, σύμφωνα με ερευνητικά δεδομένα, οι επίσημες οδηγίες αναφορικά με την υγεία θα πρέπει να διατυπώνονται με ενάργεια και απλότητα. Σε αυτά προστίθεται και η προσαρμοστικότητα.

Ευρήματα από τον τομέα της εξατομικευμένης πειθούς έχουν καταλήξει πως είναι πιο αποτελεσματικό το εκάστοτε μήνυμα να προσαρμόζεται στο ψυχογραφικό προφίλ κάθε πληθυσμιακής ομάδας-αποδέκτη.

Σύμφωνα με έρευνες έξω από το πεδίο του νέου κορωνοϊού, υπάρχουν τρεις διαφορετικοί τύποι προσωπικότητας που καθορίζουν τη συμπεριφορά. Οι ντροπαλοί, κοινωνικά συνεσταλμένοι και αγχώδεις που ανήκουν στον έναν τύπο, δηλώνουν περισσότερο υπάκουοι στις αρχές και όσους έχουν εξουσία, κάτι που δεν ισχύει για όσους έχουν προσωπικότητα πιο ανεξάρτητη και συνηθίζουν να χειραγωγούν. Για τον τρίτο τύπο των ευχάριστων, εξωστρεφών και ευσυνείδητων, είναι πιο πιθανό να συμμορφωθούν με κάτι για το οποίο έχουν παλαιότερη εμπειρία, και λιγότερο πιθανό να αλλάξουν στάση. Ούτως ειπείν, εάν στο παρελθόν κατέληξαν πως δεν συμφωνούν με τη χρήση μάσκας, δύσκολα θα πειστούν τώρα.

Πρόσφατο άρθρο κατέληγε πως η επιθετική νουθεσία για χρήση μάσκας δεν μπορεί να αποδώσει παρά μόνο για την ομάδα των συνεσταλμένων και αγχωδών ανθρώπων. Τα μηνύματα πρέπει να προσαρμόζονται, ιδιαίτερα σε περιπτώσεις ψυχολογικής αναδραστικότητας.

 

Διαβάστε επίσης

Κορωνοϊός – Μέτρα απαγόρευσης: Γιατί κάποιοι τα τηρούν και κάποιοι τα «σπάνε»

Κορωνοϊός – Μέτρα: Υπάκουοι ή σκεπτικιστές; Σε ποια κατηγορία ανήκετε

Κορωνοϊός: Ποιοι τηρούν περισσότερο τα μέτρα προστασίας