Η εμφάνιση της μετάλλαξης Omicron του κορωνοϊού έχει αναζωπυρώσει την παγκόσμια συζήτηση για τη διανομή των εμβολίων, τις παραλλαγές του ιού και την ανοσία έναντι των νέων στελεχών, με ορισμένους ειδικούς να υποστηρίζουν ότι η ανάδειξη του νέου στελέχους θα μπορούσε να είναι αποτέλεσμα των χαμηλών επιπέδων εμβολιαστικής κάλυψης στις αναπτυσσόμενες χώρες.
Οι ιοί αλλάζουν φυσιολογικά κατά τη διάρκεια της αναπαραγωγής
Οι ιοί είναι η ζωή στην πιο απλή της μορφή και ουσιαστικά περιέχουν δύο βασικά στοιχεία: ένα σχέδιο αναπαραγωγής (με βάση το DNA ή το RNA) και δύο πρωτεΐνες που επιτρέπουν στον ιό να εισβάλει στα κύτταρα, να πάρει τον έλεγχό τους και να αρχίσει να αντιγράφεται. Το σημαντικό, όμως, είναι ότι η διαδικασία αντιγραφής του RNA του ιού είναι ατελής, με αποτέλεσμα τα λάθη να συσσωρεύονται, αυτό που αποκαλούμε «μετάλλαξη».
Όταν ο ιός μεταδίδεται από άτομο σε άτομο, κάποιες από τις νέες μεταλλάξεις ενδέχεται να είναι πιο αποτελεσματικές στην είσοδο στα κύτταρα ή στην αντιγραφή και οι πιο «κατάλληλες» από αυτές είναι πιθανότερο να κυριαρχήσουν και να γίνουν ο βασικός ιός που αντιγράφεται εντός του πληθυσμού.
Όσο εξελίσσεται η πανδημία, αυτό έχει συμβεί πολλές φορές. Ο αρχικός ιός SARS-CoV-2 που αναδύθηκε στην Ουχάν το 2019 αντικαταστάθηκε στη συνέχεια από τη μετάλλαξη D614G, έπειτα από τη μετάλλαξη Α (βρετανική) και τώρα από τη Δ. Έτσι, κάθε φορά που ένας άνθρωπος μολύνεται από τον κορωνοϊό, υπάρχει πιθανότητα αυτός να παράγει μια πιο κατάλληλη μετάλλαξη, που στη συνέχεια θα εξαπλωθεί στους άλλους.
Πώς ανταποκρίνονται τα εμβόλια καθώς ο ιός αλλάζει;
Τα υπάρχοντα εμβόλια παραμένουν ιδιαίτερα αποτελεσματικά έναντι των μεταλλάξεων του SARS-CoV-2, συμπεριλαμβανομένης και της Δ, επειδή στοχεύουν όλη την πρωτεΐνη-ακίδα του ιού, δηλαδή μια μεγάλη πρωτεΐνη με σχετικά μικρό αριθμό αλλαγών μεταξύ των μεταλλάξεων.
Το ανησυχητικό είναι ότι έχει αναφερθεί πως οι παραλλαγές του κορωνοϊού (Β, Γ, Λ, Μ) διαφεύγουν της ανοσίας του εμβολιασμού, που σημαίνει ότι το ανοσοποιητικό σύστημα δεν είναι ικανό να αναγνωρίσει την παραλλαγή του ιού εξίσου καλά με το αρχικό στέλεχος, με αποτέλεσμα τη μείωση της αποτελεσματικότητας του εμβολιασμού.
Ωστόσο, μέχρι σήμερα η παγκόσμια επίπτωση της διαφυγής των στελεχών είναι περιορισμένη. Για παράδειγμα, η μετάλλαξη Β, η οποία έχει αποδειχθεί ότι έχει την υψηλότερη ανοσολογική διαφυγή, δεν μπόρεσε να ξεπεράσει τη Δ στον πραγματικό κόσμο.
Είναι τα χαμηλά ποσοστά εμβολιασμού επικίνδυνα για τη δημιουργία νέων μεταλλάξεων;
Προς το παρόν, οποιαδήποτε σχέση ανάμεσα στην εμβολιαστική κάλυψη και τις νέες μεταλλάξεις του κορωνοϊού παραμένει ασαφής. Υπάρχουν, πάντως, δύο βασικοί παράγοντες που θα μπορούσαν να οδηγήσουν στην ανάπτυξη νέων στελεχών.
Αρχικά, η χαμηλή εμβολιαστική κάλυψη μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο νέων παραλλαγών, επιτρέποντας τη μετάδοση στην κοινότητα. Στην περίπτωση αυτή, η υψηλή αντιγραφή του ιού και η μετάδοση από άτομο σε άτομο παρέχει στον ιό πολλές ευκαιρίες να μεταλλαχθεί.
Εναλλακτικά, καθώς οι εμβολιασμοί αυξάνονται, οι μόνοι ιοί που θα μπορούν επιτυχώς να μολύνουν τους ανθρώπους θα είναι οι μεταλλάξεις που διαφεύγουν τουλάχιστον μερικώς της προστασίας των εμβολίων. Το σενάριο αυτό ενδεχομένως να απαιτεί παγκόσμιες προσπάθειες παρακολούθησης και νέα εμβόλια που θα διατηρήσουν τον μακροχρόνιο έλεγχο του ιού, ό,τι γίνεται δηλαδή και με τη γρίπη.
Σε κάθε περίπτωση, με την COVID-19 να δείχνει πως θα παραμείνει στη ζωή μας για μεγάλο χρονικό διάστημα, θα πρέπει να περιμένουμε ότι τα νέα στελέχη θα συνεχίσουν να αποτελούν μια πρόκληση και γι’αυτό χρειαζόμαστε προσεκτική και ενεργή διαχείριση για την αντιμετώπιση του κινδύνου.
Από πού προήλθε η μετάλλαξη Omicron;
Οι πρόσφατες αναφορές της του νέου στελέχους Omicron σήμαναν ξανά παγκόσμιο συναγερμό. Ανακαλύφθηκε από επιστήμονες στη Νότιο Αφρική και περιέχει τον εντυπωσιακό αριθμό των 32 μεταλλάξεων μόνο στην πρωτεΐνη-ακίδα. Σε αυτές περιλαμβάνονται μεταλλάξεις που μπορούν να αυξήσουν τη μετάδοση και να διαφύγουν της ανοσίας.
Υπάρχει, λοιπόν, κίνδυνος η μετάλλαξη Omicron να εξαπλώνεται γρήγορα και να μειώνει (αλλά όχι να εξαλείφει) την αποτελεσματικότητα των υπαρχόντων εμβολίων.
Με τη χαμηλή συνολική εμβολιαστική κάλυψη στη νότια Αφρική (αν και με υψηλότερο επίπεδο φυσικής ανοσίας του πληθυσμού λόγω των μολύνσεων), κάποιοι ισχυρίζονται ότι οι παγκόσμιες ανισότητες στην προμήθεια των εμβολίων για τον κορωνοϊό μπορεί να είναι υπεύθυνες για την ανάδειξη της νέας παραλλαγής Omicron.
Ωστόσο, οι εκτενείς μεταλλάξεις στην εν λόγω παραλλαγή συνάδουν, επίσης, και με τις αλλαγές του ιού με την πάροδο αρκετού χρόνου, καθώς αντιγράφηκε σε ένα άτομο με εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα. Τόσο υψηλά μεταλλαγμένες παραλλαγές έχουν καταγραφεί στο παρελθόν, αλλά σε γενικές γραμμές δεν εξαπλώνονται ευρέως.
Η παγκόσμια εμβολιαστική κάλυψη μάς ωφελεί όλους
Η επέκταση της παγκόσμιας εμβολιαστικής κάλυψης μέσω της αύξησης των προμηθειών, της διασφάλισης επαρκούς διανομής και της καταπολέμησης του δισταγμού και της παραπληροφόρησης παραμένει κρίσιμης σημασίας.
Η υψηλή παγκόσμια εμβολιαστική κάλυψη θα περιορίσει τη συνολική εξέλιξη του ιού, θα προστατεύσει τους ανοσοκατεσταλμένους και μειώσει τις πιθανότητες εξάπλωσης ιδιαίτερα μεταλλαγμένων ιών, στοιχεία που άμεσα ή έμμεσα θα μειώσουν τους κινδύνους ανάδειξης νέων μεταλλάξεων.
Με την υψηλή διασύνδεση της παγκόσμια κοινότητας, οι χώρες μπορούν πλέον να παλέψουν ώστε να διατηρήσουν τους πολίτες τους ασφαλείς στο μέτωπο της πανδημίας, χωρίς να προχωρήσουν σε μεγαλύτερη διεθνή συνεργασία και συντονισμό.
Διαβάστε επίσης
Εμβόλιο κορωνοϊού: Αμετανόητος ένας στους δύο αρνητές – Γιατί;
Έτσι θα τελειώσει η πανδημία – Το επικρατέστερο σενάριο
