Με εντατικούς ρυθμούς προετοιμάζεται το σύστημα υγείας της χώρας μας για τη διαχείριση της έκτακτης υγειονομικής ανάγκης που συνεπάγεται η πανδημία του κορωνοϊού SARS-COV-19. Όπως οι περισσότερες χώρες στην Ευρώπη, και η Ελλάδα βρίσκεται λίγο πριν «την πιο μεγάλη ώρα, την ώρα της μάχης» όπως ανέφερε χαρακτηριστικά ο υπουργός Υγείας, κ. Βασίλης Κικίλιας την περασμένη εβδομάδα, απευθύνοντας έκκληση προς γιατρούς και νοσηλευτές να ενισχύσουν το σύστημα υγείας. Η ραγδαία αύξηση των κρουσμάτων -κατά 63% μέσα σε ένα 24ωρο που καταγράφηκε την περασμένη Παρασκευή- αλλά και η διασπορά τους σε αρκετές περιοχές της χώρας δείχνουν τη μεγάλη ταχύτητα με την οποία κινείται πια και στη χώρα μας ο κορωνοϊός.
Εκτός από τα αυστηρά μέτρα που λαμβάνει η κυβέρνηση σε στενή συνεργασία με τους επιστήμονες στοχεύοντας στον περιορισμό της κυκλοφορίας του πληθυσμού και συνεπώς και του… κορωνοϊού, τίθενται σε εφαρμογή σταδιακά και τα σχέδια που αφορούν την αντιμετώπιση μέσα στο σύστημα υγείας ενός υψηλού κύματος ασθενών -που κατά τους ειδικούς θα προέρχονται κυρίως από τις ομάδες – στόχους των περισσότερων ιών όπως και του νέου ιού, δηλαδή τις ευπαθείς ομάδες. Η ενημερωτική καμπάνια του υπουργείου Υγείας «Μένουμε σπίτι» ζητεί από όλους τους πολίτες και από τον καθένα ξεχωριστά την έμπρακτη απόδειξη της ατομικής ευθύνης για την προστασία των ευπαθών ομάδων.
Έτοιμοι για τη μάχη με 815 κλίνες ΜΕΘ
Παράλληλα, η επιθετική προληπτική στρατηγική με το πλέγμα μέτρων που έχει ακολουθήσει η κυβέρνηση για την αναχαίτιση του κορωνοϊού, βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη στο σύστημα υγείας με επίκεντρο τις Μονάδες Εντατικής Θεραπείας (ΜΕΘ).
Στο πλαίσιο αυτό, και πολύ προτού καταγραφεί η ραγδαία αύξηση των κρουσμάτων, έχουν γίνει σημαντικές προπαρασκευαστικές ενέργειες στις Υγειονομικές Περιφέρειες (ΥΠΕ) για την εξασφάλιση κλινών στα δημόσια νοσοκομεία για τη νοσηλεία ασθενών με τη νόσο Covid-19, έχουν οριστεί νοσοκομεία Αποκλειστικής νοσηλείας για περιστατικά κορωνοϊού καθώς και ΜΕΘ με την ίδια αποκλειστική λειτουργία, όπως π.χ. η ΜΕΘ στο νοσοκομείο Σωτηρία στην αρχή της περασμένης εβδομάδας.
Με διαδικασίες-εξπρές μπαίνουν σε πλήρη λειτουργία οι 615 κλίνες ΜΕΘ που διαθέτει το ΕΣΥ καθώς και οι περίπου 200 κλίνες Μονάδων Αυξημένης Φροντίδας (ΜΑΦ) ή άλλες ειδικές μονάδες στα νοσοκομεία. Τέλος, έχει δρομολογηθεί η αναγκαστική διάθεση στο Δημόσιο κλινών ΜΕΘ από τον ιδιωτικό τομέα και η διαχείρισή τους από το Κέντρο Επιχειρήσεων Υγείας του ΕΚΑΒ (πρώην ΕΚΕΠΥ) όταν αυτό χρειαστεί για την κάλυψη των ασθενών. Η διαχείριση προβλέπει κατανομή περιστατικών σε επείγοντα όπως τα γνωρίζουμε και σε επείγοντα λόγω κορωνοϊού, με τις δημόσιες ΜΕΘ να αναλαμβάνουν τα περιστατικά κορωνοϊού και τις ιδιωτικές σε σημαντικό υποστηρικτικό ρόλο τα υπόλοιπα επείγοντα περιστατικά.
Στις δημόσιες δομές υγείας το ανθρώπινο δυναμικό καλείται να σηκώσει το βάρος της περίθαλψης και νοσηλείας των ασθενών της πανδημίας. Για την καλύτερη δυνατή διαχείριση των ασθενών -των οποίων ο αριθμός θα κυμανθεί με βάση τα επιδημιολογικά μοντέλα από εκατοντάδες έως χιλιάδες στη χώρα μας- αλλά και για την εξοικονόμηση δυνάμεων του προσωπικού στα νοσοκομεία έχουν ανασταλεί μέχρι νεωτέρας όλες οι προγραμματισμένες, μη επείγουσες χειρουργικές επεμβάσεις καθώς και τα απογευματινά ιατρεία.
Ήδη τα περισσότερα από τα 13 νοσοκομεία Αναφοράς, που έχουν οριστεί σε όλη τη χώρα, έχουν διαχειριστεί χιλιάδες, ως επί το πλείστον, ύποπτα περιστατικά κορωνοϊού, και νοσηλεύουν μερικές δεκάδες ασθενείς. Οι περισσότεροι ασθενείς βρίσκονται σε απομόνωση κατ’ οίκον με οδηγίες για την παρακολούθηση της υγείας τους, καθώς εμφανίζουν ήπια συμπτώματα της νόσου Covid-19. Μέχρι και την περασμένη Παρασκευή είχαν καταγραφεί 143 ασθενείς με ήπια συμπτώματα της νόσου οι οποίοι παρέμεναν στις οικίες τους ακολουθώντας τις ιατρικές οδηγίες. Στον δε χάρτη με τις «εστίες» του κορωνοϊού ανά την επικράτεια περιλαμβάνεται η Αθήνα με δεκάδες επιβεβαιωμένα κρούσματα, η Ηλεία, η Αχαϊα, η Θεσσαλονίκη, η Ανατολική Αττική, η Ζάκυνθος, η Καστοριά.
Ο αριθμός των ασθενών
Διανύοντας την τρίτη εβδομάδα της πανδημίας η Ελλάδα μετρά μικρό -ακόμη- αριθμό ασθενών με σοβαρή μορφή της νόσου: πέντε ήταν οι ασθενείς που νοσηλεύονταν διασωληνωμένοι σε Μονάδες μέχρι και την περασμένη Παρασκευή, δηλαδή ποσοστό 2,6% επί του συνόλου των ασθενών (190).
Οι πληθυσμιακές ομάδες που είναι περισσότερο ευάλωτες και κινδυνεύουν σημαντικά να προσβληθούν από τον κορωνοϊό είναι οι ηλικιωμένοι άνω των 70 χρόνων, οι ασθενείς με χρόνια καρδιαγγειακά και αναπνευστικά νοσήματα, οι ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη και οι ανοσοκατασταλμένοι. Όσοι ανήκουν σε αυτές τις ευπαθείς ομάδες είναι πάρα πολύ πιθανό να νοσήσουν σοβαρά με τη νόσο Covid-19 και να χρειαστούν νοσηλεία σε ΜΕΘ, με ό,τι κίνδυνο αυτό εγκυμονεί και για τους ίδιους ασθενείς και για το σύστημα υγείας. Τα στοιχεία που παρουσίασε στην τελευταία ενημέρωση των συντακτών ο καθηγητής Παθολογίας Λοιμωξιολογίας, εκπρόσωπος του υπουργείου Υγείας για τον κορωνοϊό, κ. Σωτήρης Τσιόδρας, ήλθαν προς επίρρωση των επιστημονικών διαπιστώσεων για τις ευπαθείς ομάδες: από τους 190 ασθενείς οι 47 είναι ηλικίας πάνω από 65 ετών ενώ στην ίδια ηλικιακή ομάδα βρίσκονται όλοι οι ασθενείς που νοσηλεύονται διασωληνωμένοι σε Μονάδες.
Με δεδομένο όμως ότι η εξάπλωση του κορωνοϊού στην Ελλάδα βρίσκεται ακόμη στην αρχή, ακόμη και οι πιο συγκρατημένες εκτιμήσεις των ειδικών ανεβάζουν τον αριθμό των σοβαρών περιστατικών που θα χρειαστούν νοσηλεία σε ΜΕΘ σε ποσοστό 3%-5% επί του συνόλου των περιστατικών. Στη γειτονική Ιταλία το ποσοστό εκείνων που νόσησαν και χρειάστηκαν ΜΕΘ ήταν διπλάσιο, άγγιξε το 10% προκαλώντας βεβαίως τεράστια πίεση και στο σύστημα υγείας. Οι Ιταλοί γιατροί ασκούν τις τελευταίες ημέρες ιατρική σε συνθήκες πολέμου και καλούνται να επιλέξουν ποιον ασθενή θα βάλουν σε κλίνη Εντατικής. Οι ΜΕΘ έχουν χαρακτηριστεί στην παρούσα φάση από τους ειδικούς – και του Eυρωπαϊκού Κέντρου Ελέγχου Πρόληψης Νοσημάτων, ECDC- ως Αχίλλειος πτέρνα των συστημάτων υγείας πολλών χωρών της Ευρώπης, συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας, σε ό,τι αφορά την αντιμετώπιση των αναγκών νοσηλείας και περίθαλψης λόγω της πανδημίας. Τις τόσο δραματικές εικόνες από το σύστημα υγείας της Ιταλίας όλοι απεύχονται να δουν να επαναλαμβάνονται σε άλλη χώρα.
Το σχέδιο για να μη γίνουμε Ιταλία
Και στην Ελλάδα οι υγειονομικές αρχές δίνουν μάχη με το χρόνο: η λήψη των περιοριστικών μέτρων αποσκοπεί στην επιβράδυνση της ταχύτητας εξάπλωσης των κρουσμάτων, ώστε να μπορέσει το σύστημα υγείας να προετοιμαστεί και να ανταπεξέλθει στις ανάγκες που θα προκύψουν και την πίεση που θα δεχθεί. Είναι προφανές πως άλλο βάρος μπορεί να αντέξει το σύστημα υγείας σε διάστημα δύο εβδομάδων και άλλο, περισσότερο, σε διάστημα τεσσάρων έως έξι εβδομάδων. Με τους ειδικούς να μην μπορούν να ακόμη να προσδιορίσουν με ακρίβεια τη διάρκεια της πανδημίας στη χώρα μας – καθώς στη «συμπεριφορά» του κορωνοϊού που αποτυπώνεται στην παγκόσμια πορεία του υπάρχουν κρίσιμα κενά – η ετοιμότητα του συστήματος υγείας στο μέγιστο δυνατό βαθμό φαίνεται ότι αποτελεί μια σημαντική σταθερά.
Τα επιχειρησιακά σχέδια έχουν στο επίκεντρο τις δημόσιες υπηρεσίες υγείας, αλλά και σε συνεργασία με τον ιδιωτικό τομέα εφόσον χρειαστεί. Την παρακολούθησή τους αλλά και την επικαιροποίησή τους κάνουν στις συνεδριάσεις τους οι εκπρόσωποι του υπουργείου Υγείας, του Εθνικού Οργανισμού Δημόσιας Υγείας (ΕΟΔΥ), του Εθνικού Κέντρου Άμεσης Βοήθειας (ΕΚΑΒ), αλλά και της Ελληνικής Εταιρίας Εντατικής Θεραπείας (ΕΕΕΘ), καθώς προκύπτουν μεταβολές σύμφωνα με την εξέλιξη της πανδημίας.
Για παράδειγμα, ο αρχικός σχεδιασμός για το Γενικό Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο Ρίου προέβλεπε αρχικά τη λειτουργία μιας κλινικής, της Οφθαλμολογικής, για την αποκλειστική νοσηλεία ασθενών με κορωνοϊό, πλέον όμως έχουν διατεθεί και οι κλίνες της ΩΡΛ κλινικής, ενώ προβλέπεται να διατεθεί και εκείνη της Δερματολογικής. Επιπλέον, και για την αποσυμφόρηση του νοσοκομείου και για την εξοικονόμηση δυνάμεων του προσωπικού θα μεταφερθούν οι μικροί ασθενείς των παιδιατρικών τμημάτων στο Καραμανδάνειο νοσοκομείο Πάτρας. Η δε Μονάδα Αρνητικής Πίεσης θα λειτουργήσει ως ΜΕΘ με πέντε κλίνες μετά την προμήθεια του αναγκαίου εξοπλισμού αλλά και τις προσλήψεις προσωπικού – σημειώνεται πως με την Πράξη Νομοθετικού Περιεχομένου (ΠΝΠ) επιτρέπεται απευθείας αγορά, κατά παρέκκλιση όλων των κείμενων διατάξεων, υγειονομικού υλικού, ατομικών μέτρων προστασίας και φαρμάκων. Επίσης, η δυνατότητα μετακίνησης ιατρικού και νοσηλευτικού προσωπικού, καθώς και προσωπικού του ΕΚΑΒ και η δυνατότητα πρόσληψης, κατά παρέκκλιση των κείμενων διατάξεων, υγειονομικού, ιατρικού και νοσηλευτικού προσωπικού.
Σύμφωνα με τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία, σε λειτουργία βρίσκονται 550 κλίνες στα δημόσια νοσοκομεία. Με την ολοκλήρωση των προσλήψεων ιατρικού και νοσηλευτικού προσωπικού με διετείς συμβάσεις θα ανοίξουν άλλες 65, συνολικά 615 κλίνες ΜΕΘ. Στο σύστημα υγείας υπολογίζεται πως υπάρχουν και περί τις 200 κλίνες ΜΑΦ και κλίνες ειδικών μονάδων – αυτές αποτυπώνονται συνήθως στους οργανισμούς των νοσοκομείων αλλά στην πραγματικότητα έχουν αλλάξει χρήση.
Μπορεί ο νέος «εχθρός», ο κορωνοϊός SARS-COV-19, να έθεσε σε εντατική λειτουργία το νοσοκομείο Ρίου λόγω του γκρουπ των ταξιδιωτών από τη Δυτική Ελλάδα που είχαν επιστρέψει από το Ισραήλ, αλλά το ίδιο μοντέλο θα ακολουθηθεί και στις άλλες περιοχές της χώρας, αμέσως μόλις δοθεί το σήμα από τις επιστημονικές και υγειονομικές αρχές.
Η Αττική, για παράδειγμα, βρίσκεται στο επίκεντρο: ο αριθμός των δεκάδων επιβεβαιωμένων κρουσμάτων που μετρά, και κυρίως σχεδόν όλων των «ορφανών» κρουσμάτων όπου δεν έχει εντοπιστεί η πηγή μετάδοσης στους ασθενείς, αλλά και ο αριθμός των νοσοκομείων που βρίσκονται στο λεκανοπέδιο, εξηγεί το γιατί. Επίσης, στην Αττική βρίσκονται οι 250 κλίνες δημόσιες ΜΕΘ της χώρας.
Σε αυτήν τη φάση της εξάπλωσης του κορωνοϊού, λειτουργούν ως ΜΕΘ οι Μονάδες Αρνητικής Πίεσης στα νοσοκομεία Αναφοράς, πχ στο Αττικόν ή στον Ευαγγελισμό. Σε ΜΕΘ Αποκλειστικής νοσηλείας ασθενών με νόσο Covid-19 έχει μετατραπεί η ΜΕΘ στο Σωτηρία (20 κλίνες). Ανάλογα με την εξέλιξη της πανδημίας και με τις επιστημονικές εισηγήσεις θα ακολουθήσουν και τα νοσοκομεία Αναφοράς, Ευαγγελισμός, Αττικόν και Θριάσιο. Διαθέτουν συνολικά πάνω από 55 κλίνες, οι οποίες με παρεμβάσεις χωροταξικές και προσωπικό θα μπορούν να νοσηλεύσουν σοβαρά περιστατικά ασθενών με κορωνοϊό.
Στις λιγότερο δυσοίωνες εκτιμήσεις τους οι ειδικοί αναφέρουν πως θα χρειαστούν για το κύμα των ασθενών της πανδημίας από 500 έως 700 κλίνες ΜΕΘ, στις χειρότερες ότι ο αριθμός των αναγκαίων κλινών ίσως υπερβεί τις 1.000 – και στην περίπτωση αυτή θα πρόκειται για κατάσταση που θα κληθεί να τη διαχειριστεί η Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας και ανώτερα συντονιστικά όργανα. Σε κάθε ένα από τα δύο σενάρια, δεν αλλάζει όμως ένα βασικό στοιχείο, ο χρόνος νοσηλείας των ασθενών στις ΜΕΘ και συνεπώς ο χρόνος που θα είναι δεσμευμένες: τουλάχιστον 14 ημέρες. Επίσης, κρίσιμο και απροσδιόριστο ακόμη μέγεθος αποτελεί και η διάρκεια του κύματος ασθενών. Ζητούμενο και ευχή όλων είναι οι εκατοντάδες ασθενείς με σοβαρή νόσο να μην χρειαστούν νοσηλεία μέσα σε μία ή δύο εβδομάδες, αλλά τα κρούσματα να εμφανίζονται με μια σταθερή, ελεγχόμενη ροή μέσα στο σύστημα υγείας ώστε να καταστεί εφικτή η νοσηλεία τους στις διαθέσιμες ΜΕΘ.
Παράλληλα, τρία νοσοκομεία της Αττικής, «Η Παμμακάριστος», «Η Αγία Βαρβάρα» και το «Αμαλία Φλέμινγκ» θα είναι τις επόμενες εβδομάδες νοσοκομεία εξ ολοκλήρου νοσηλείας ασθενών με λοίμωξη Covid-19. Αμέσως μόλις εκδοθεί προειδοποιητική εντολή από την Υγειονομική Περιφέρεια τα νοσοκομεία θα εκκενωθούν από τους νοσηλευόμενους και θα γίνει η διακομιδή τους σε άλλα νοσοκομεία. Για τον λόγο αυτό σχεδόν όλα τα δημόσια νοσοκομεία υποχρεούνται να έχουν ανά πάσα στιγμή διαθέσιμα τουλάχιστον δέκα κλίνες επί του συνόλου των κλινών τους, και πέραν εκείνων που διαθέτουν για τις εφημερίες.
Ο ρόλος των ιδιωτικών ΜΕΘ
Οι ιδιωτικές κλινικές, οι εκπρόσωποι του Συνδέσμου Ελληνικών Κλινικών (ΣΕΚ) και της Πανελλήνιας Ένωσης Ιδιωτικών Κλινικών (ΠΕΙΚ) βρίσκονταν από το τέλος του περασμένου έτους σε συνεργασία με την ηγεσία του υπουργείου Υγείας προκειμένου να διαθέσουν κλίνες ΜΕΘ για το κύμα της εποχικής γρίπης. Το διάστημα Ιανουάριος- Μάρτιος κάθε χρόνου ασκείται τεράστια πίεση στις ΜΕΘ του ΕΣΥ λόγω των εκατοντάδων ασθενών με επιπλοκές της γρίπης που χρειάζονται νοσηλεία, με αποτέλεσμα να δημιουργείται λίστα αναμονής για ΜΕΘ. Εφέτος ασκήθηκε επίσης πίεση, αλλά μικρότερη χάρη στην παραχώρηση 39 κλινών ΜΕΘ από τις ιδιωτικές κλινικέςτις οποίες διαχειρίστηκε το ΕΚΑΒ, και η διεύθυνση του Κέντρου Επιχειρήσεων Υγείας.
Αυτό το μοντέλο θα ακολουθηθεί και τώρα, μετά την αναγκαστική διάθεση στο Δημόσιο κλινών ΜΕΘ από τον ιδιωτικό τομέα, σύμφωνα με την ΠΝΠ και όπως αυτή θα αποτυπωθεί σε σχετική υπουργική απόφαση. Το ΕΚΑΒ θα διαχειριστεί καταρχάς περίπου 90 ιδιωτικές κλίνες σε όλη τη χώρα, οι περισσότερες εκ των οποίων είναι στην Αττική, και αυτό εφόσον δεν είναι διαθέσιμες κλίνες ΜΕΘ στα δημόσια νοσοκομεία.
Όπως έχει προβλεφθεί και για λόγους επιχειρησιακούς και ιατρικούς, οι ασθενείς με σοβαρές επιπλοκές μετά από μόλυνση τους από τους από τον SARS – CoV – 2 θα νοσηλεύονται αποκλειστικά στις ΜΕΘ των δημόσιων νοσοκομείων.
Στις ιδωτικές θα νοσηλεύονται όλοι όσοι χρειάζονται ΜΕΘ αλλά όχι οι ασθενείς με σοβαρή νόσο Covid – 19 ή επιπλοκές της. Η εξυπηρέτηση των πολιτών στα εφημερεύοντα δημόσια νοσοκομεία θα γίνεται κανονικά – όταν όμως ένα επείγον περιστατικό, πχ τραυματίας από τροχαίο, εμφραγματίας, σοβαρό χειρουργικό περιστατικό κλπ χρειάζεται εντατική περίθαλψη και νοσηλεία, αυτή θα παρέχεται σε ιδιωτική ΜΕΘ, με το ΕΚΑΒ να αναλαμβάνει πιθανότατα τον νευραλγικό ρόλο της διακομιδής των ασθενών.
Στην παρούσα φάση, πάντως, οι ΜΕΘ είναι επιφορτισμένες και με τους ασθενείς με επιπλοκές της γρίπης, γεγονός που δημιουργεί επιπλέον προβλήματα στους ειδικούς. Η ταυτόχρονη κυκλοφορία των ιών της γρίπης και του κορωνοϊού και η ομοιότητα των νόσων που προκαλούν, δημιουργούν σύγχυση στους επιστήμονες και δυσκολεύουν την επιδημιολογική επιτήρηση και των δύο νοσημάτων, εποχικής γρίπης και Covid-19.
