Γράφει η Νάντια Μιχαλοπούλου
Στην εποχή των social media οι σχέσεις μοιάζουν με ελεύθερη κατάδυση σε έναν άγνωστο κόσμο. Όχι ότι πιο παλιά δεν ήταν εύθραυστες. Πλέον, όμως, έννοιες όπως το freckling, το ghosting, το haunting, το polyamory προστίθενται στο λεξιλόγιό μας ως μορφές αλληλεπίδρασης που μας αναγκάζουν να αναρωτιόμαστε με ποιον αλλά και με πόσους έχουμε δεσμό;
Οι επιστήμονες θεωρούν τον έρωτα ως μια από τις λίγες οάσεις της ζωής, μέσα από την οποία ξεχειλίζουν αυθόρμητα συναισθήματα. «Βιώνεις εκστατικές στιγμές που σε κάνουν ζωγράφο, ποιητή, κηπουρό, ερωτευμένο δημιουργό. […] Όταν βρεις τον έρωτά σου, βιώνεις μια άυλη συγχορδία με άπειρες διαβαθμίσεις τόνων», λέει ο ψυχίατρος και συγγραφέας Ιάκωβος Μαρτίδης, που μεταξύ άλλων έχει γράψει τα βιβλία: «Η αγάπη στην πρίζα», «Τα μυστικά των άλλων», «Πλάθοντας ευτυχισμένα παιδιά», «Το μήλο πάνω από τη μηλιά».
Αφού λοιπόν ο έρωτας είναι όαση, γιατί ο σύγχρονος άνθρωπος μοιάζει να έχει χάσει την επαφή του με αυτήν; Γιατί αποπροσανατολίζεται από τη βαθύτερη ανάγκη του για αληθινή σύνδεση με κάποιον άλλον άνθρωπο; Γιατί δεν αφήνει τον εαυτό του να χορτάσει τα θεραπευτικά αγαθά του έρωτα και δρα διαρκώς ως ανικανοποίητος, με ταραχή; Τι συμβαίνει και η ανθρώπινη επικοινωνία δεν έχει διάρκεια; Γιατί ένας «ερωτευμένος» εξαφανίζεται, διακόπτοντας ξαφνικά την επικοινωνία με τον σύντροφό του; Ή επανεμφανίζεται μετά από κάποιο χρονικό διάστημα με φιλική διάθεση;
Πολλά τα ερωτήματα και ενδιαφέρουσες οι απαντήσεις, που συνήθως δεν επιθυμούμε να ακούσουμε. Να τι λέει ο κ. Μαρτίδης: «Υπάρχει ένας κοινός παρονομαστής πίσω από όλες αυτές τις συμπεριφορές. Οι θύτες -αλλά συχνά και αρκετά από τα θύματα- μεγάλωσαν σε οικογένειες με πολλά προβλήματα. Χωρίς αγάπη, αποδοχή, ενθάρρυνση, όρια. Είναι πολύ δύσκολο να απεγκλωβιστεί κανείς από αυτού του τύπου τις συμπεριφορές και να βιώσει την πραγματική συναισθηματική σύνδεση. Και αυτό επειδή υπάρχουν ισχυρές εγγραφές παιδιόθεν, συνήθως πολύ αρνητικές από τη γονεϊκή του οικογένεια. Ταυτόχρονα θα πρέπει ο ίδιος να αναγνωρίσει ότι υπάρχει πρόβλημα και να δεσμευτεί να το δουλέψει ψυχοθεραπευτικά σε συστηματική βάση».
Αν και οι επιστήμονες συμφωνούν ότι τα social media δεν προκαλούν επί της αρχής αυτές τις συμπεριφορές, σίγουρα τις συντηρούν και τις υποβοηθούν. Όπως σημειώνει η συμβουλευτική ψυχολόγος Αννα Πανουσάκου, «σε συλλογικό επίπεδο μιλάμε για νέες μορφές σύναψης σχέσεων που ταράζουν τη δομή της “παραδοσιακής σχέσης” και του “παραδοσιακού χωρισμού”». «Σε όλες αυτές τις συνθήκες κρύβεται ο φόβος να δημιουργήσουμε πιο στενές σχέσεις, να επιτρέψουμε να μας γνωρίσει σε βάθος ο σύντροφος ή να βιώσουμε την απόρριψη. Φαίνεται ότι οι άνθρωποι που κατά την παιδική τους ηλικία απορρίφθηκαν εν μέρει ή εντελώς από την οικογένειά τους, πιθανόν να αποφεύγουν τη συναισθηματική εγγύτητα στη μετέπειτα ερωτική ζωή τους».
Οι νέες μορφές σχέσεων
Νέα μοντέλα σχέσεων λοιπόν ή μάλλον συσχέτισης. Όταν είσαι ερωτευμένος με κάποιον σημαίνει ότι εξ ορισμού δεν μπορείς να ερωτευτείς άλλον. Αλλιώς δεν είσαι ερωτευμένος. Και όταν αγαπάς η δέσμευση είναι ένα χαρακτηριστικό της αγάπης. Όταν όμως σε έναν δεσμό δεν υπάρχουν ούτε οι στοιχειώδεις δεσμεύσεις για τακτική επαφή, επικοινωνία, αμοιβαία κατάστρωση σχεδίων, τότε αυτό στο οποίο συμμετέχει κάποιος/α τι είναι; Ίσως κάτι από αυτά τα τέσσερα που ακολουθούν, τα οποία και αποκωδικοποιεί ο κ. Μαρτίδης.
Freckling: Η λέξη δηλώνει χρονική διάρκεια. Είναι οι σχέσεις που διαρκούν μόνο στις καλοκαιρινές διακοπές ή μόνο το χειμερινό εξάμηνο. Δύσκολο να εξηγηθεί αυτή η συμπεριφορά. Ο πρωταγωνιστής φοβάται τις μακροχρόνιες σχέσεις, είναι πολύ φορτωμένος με δουλειές ή είναι εργασιομανής και βρίσκει την καλοκαιρινή σχέση σαν μία διέξοδο, εκτόνωση, διαφυγή. Τον επηρεάζει ο καιρός θετικά ή αρνητικά, ανάλογα με την εποχή; Το καλοκαίρι νιώθει πιο αφημένος; Τον χειμώνα έχει περισσότερο ανάγκη από μια αγκαλιά; Τον επηρεάζει η ανεμελιά του καλοκαιριού ή το «κάνει κρύο, καιρός για δύο»; Συνήθως ο θύτης αποφεύγει να αγγίζει προσωπικά θέματα και μιλά περί ανέμων και υδάτων. Αποφεύγει τους φίλους σου, δεν σε συστήνει στους δικούς του. Πιθανόν είναι πρόσωπα που δεν τους αρέσουν οι δεσμεύσεις και κυρίως οι μακροχρόνιες. Μπορεί και να βαριούνται εύκολα.
Ghosting: Ο θύτης εξαφανίζεται με σκοπό τη διακοπή της προϋπάρχουσας σχέσης. Είναι μία ανώριμη συμπεριφορά και κυριαρχείται συνήθως από τον φόβο να αντιμετωπίσει τον σύντροφό του. Αυτός που κάνει ghosting σταματά ξαφνικά να απαντά σε κλήσεις και μηνύματα επειδή δυσκολεύεται να πει πρόσωπο με πρόσωπο ότι επιθυμεί τη διακοπή της σχέσης. Ταυτόχρονα υπάρχει χαμηλή αυτοεκτίμηση και πιο σπάνια η πρόκληση ψυχικού πόνου στον άλλον μπορεί να κρύβει κάποια ψυχοπαθολογία, ο θύτης δηλαδή να απολαμβάνει να στεναχωρεί τον άλλο.
Ηaunting: Το άτομο σταματάει να απαντά σε κλήσεις και μηνύματα για κάποιες μέρες και έπειτα επανεμφανίζεται με φιλική διάθεση. Μπορεί να επιζητά την προσοχή, να του αρέσει να δοκιμάζει τους ανθρώπους και τις αντοχές τους, να έχει αρκετά ναρκισσιστικά στοιχεία ως προσωπικότητα, να επανέρχεται λόγω τύψεων γιατί καταλαβαίνει ότι είναι λάθος η συμπεριφορά του, να είναι αμφιθυμικός κ.ο.κ.
Polyamory: Πολυσυντροφικότητα. Αναφέρεται σε φανερές σχέσεις ανάμεσα σε τρεις τουλάχιστον ανθρώπους. Οσοι είναι υπέρμαχοι της πολυσυντροφικότητας θεωρούν ότι υπάρχει έρωτας και αγάπη και δεν είναι σεξιστικές οι σχέσεις. Προκύπτουν βέβαια πολλά ερωτήματα: Πόσο ειλικρινής μπορείς να είσαι; Υπάρχει εμπιστοσύνη; Τι γίνεται με τη ζήλια; «Οταν αυτά τα ερωτήματα τίθενται στις μονογαμικές σχέσεις, φανταστείτε τη συχνότητα και την ένταση που εν δυνάμει μπορεί να έχουν σε μία πολυσυντροφική που απαρτίζεται από πέντε άτομα. Τι γίνεται αν κάποιος δείχνει την προτίμησή του σε ένα πρόσωπο; Τα κοινόβια των χίπις απέτυχαν. Και αν υπάρχουν παιδιά, θα έχουν βιολογικούς και θετούς γονείς; Και ποιοι θα καθορίζουν τους κανόνες;» αναρωτιέται ο κ. Μαρτίδης. Μία νέα εποχή στις σχέσεις έχει ήδη ξεκινήσει…
Καταλήγοντας ο εκλεκτός ψυχίατρος επισημαίνει πώς ζούμε σε έναν κόσμο που η απουσία καθολικού νοήματος και η ανυπαρξία βασικών αξόνων αναφοράς είναι εμφανής. «Και για πρώτη φορά εδώ και λίγα χρόνια αμφισβητείται τόσο έντονα ο θεσμός αυτός καθαυτός της οικογένειας. Όμως τόση είναι η αξία της, που ο Πλάτων υποστηρίζει στην Πολιτεία ότι από τυραννικές οικογένειες προκύπτουν τυραννικά πολιτεύματα και από δημοκρατικές οικογένειες, δημοκρατικές πολιτείες. Στο βαθμό λοιπόν που είναι υγιής η οικογένεια, στον αντίστοιχο βαθμό είναι υγιής και η κοινωνία. Δυσλειτουργεί ή νοσεί η οικογένεια; Το αυτό συμβαίνει και στην κοινωνία».
