Ο σκύλος είναι ένας εξαιρετικός παρατηρητής της ανθρώπινης «γλώσσας του σώματος».
Μπορεί να μην έχει την ικανότητα της λεκτικής επικοινωνίας, όμως αντιλαμβάνεται και κατανοεί τον άνθρωπό του από τις κινήσεις του -ακόμα και των ματιών- και από τον τόνο της φωνής του.
Η εκπαιδεύτρια και σύμβουλος ψυχολογίας, συμπεριφοράς και ευζωίας σκύλου, Εριέττα Καραμπέτσου, μας εξηγεί πώς μας «διαβάζει» ο σκύλος μας, και τι μηνύματα του στέλνουμε.
η εκπαιδεύτρια και σύμβουλος ψυχολογίας, συμπεριφοράς και ευζωίας σκύλου, Εριέττα Καραμπέτσου / Photo by Thomas Tasiakos
«Συνηθίζουμε να μιλάμε για το πόσο σημαντικό είναι να καταλαβαίνουμε και, φυσικά να σεβόμαστε τη «γλώσσα σώματος» των σύγχρονων κατοικίδιων σκύλων.
Οι σκύλοι μας, ως γνωστόν, δεν μιλούν ελληνικά, αγγλικά, ή κάποια άλλη ανθρώπινη γλώσσα. Αλλά, το ότι δεν μπορούν να αρθρώσουν λέξεις, όπως οι άνθρωποι, δεν σημαίνει πως αδυνατούν να επικοινωνήσουν.
Το κάνουν χρησιμοποιώντας τη «γλώσσα του σώματος» και τη φωνή. Η δική τους «γλώσσα του σώματος» είναι πολύπλοκη: αντανακλά τις σκέψεις, τις προθέσεις και τα συναισθήματά τους, όπως συμβαίνει και με τα διαφορετικά είδη -και τόνους- γαβγίσματος.
Οι σκύλοι λοιπόν, μπορούν να «διαβάσουν» και να αποκωδικοποιήσουν τη «γλώσσα σώματος» των άλλων σκύλων και καθώς ζουν, αρκετά χρόνια, δίπλα μας, είναι σε θέση να «διαβάσουν», το ίδιο καλά, και τη δική μας. Δηλαδή τις κινήσεις μας, ακόμα και των ματιών, αλλά και τη στάση σώματός μας.
Ας δούμε λοιπόν, πώς αντιλαμβάνονται οι σκύλοι τη δική μας «γλώσσα σώματος», αλλά και τον τόνο της φωνής μας.
Έχετε δοκιμάσει ποτέ να ρίξετε μια ματιά προς τον οδηγό του σκύλου σας; Το πιθανότερο είναι, εκείνος να σηκωθεί αυτόματα και να είναι έτοιμος για περίπατο!
Μια κατάσταση που συναντώ πολύ συχνά, ως εκπαιδεύτρια σκύλων, είναι το πώς διαβάζουν οι σκύλοι τη «γλώσσα του σώματος» των κηδεμόνων/χειριστών τους κατά τη διάρκεια του περιπάτου.
Ένας άνθρωπος κρατάει τον σκύλο του με το λουρί και εκείνος κάθεται δίπλα του. Αν ο άνθρωπος κοιτάξει τον σκύλο και στρέψει το σώμα του προς αυτόν, και του πει το χαρακτηριστικό «πάμε», ο σκύλος είναι πολύ πιθανό να μην κουνηθεί. Γιατί; Γιατί, απλά, το σώμα του ανθρώπου, ο ώμος και το βλέμμα του, δείχνουν προς τα πίσω! Αντιθέτως, εάν ο άνθρωπος κινήσει το πόδι δίπλα στον σκύλο και κοιτάξει μπροστά, ο σκύλος θα αρχίσει να προχωράει.
Ένα άλλο χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η «ώρα της ζημιάς». Μπαίνουμε στο σπίτι και το κουτάβι μας έχει κάνει «πάρτι» ζημιών. Επειδή δεν έχει καταλάβει τι έχει κάνει «λάθος», χοροπηδά πάνω μας και μας επιδεικνύει, με όσα μέσα διαθέτει, τη χαρά που νιώθει με την επανένωση μας. Εμείς, βλέποντας τις ζημιές, στεκόμαστε, στην αρχή, ακίνητοι. Εν συνεχεία φωνάζουμε, κάνουμε έντονες χειρονομίες, και το σώμα μας εκκρίνει σημαντικές ποσότητες ορμονών στρες.
Έτσι, το κουτάβι μας «μαζεύεται» και δείχνει, στα μάτια μας, ένοχο. Πολλοί κάνουν το λάθος να υποθέσουν πως το κουτάβι κατάλαβε πολύ καλά τι έκανε. Αλλά, την επόμενη μέρα το επαναλαμβάνει. Και ο κηδεμόνας αναρωτιέται «τι πάει λάθος;».
Το κουτάβι ουδόλως κατάλαβε τι λέγαμε, ούτε για ποιο λόγο θυμώσαμε. Αντιλήφθηκε, μόνο, πως οργιστήκαμε. Από τη στάση του σώματός μας, τον τόνο της φωνής μας, και τις ορμόνες που μπορεί να μυρίσει χάρη στο όργανο vomeronasal που διαθέτει (Vomeronasal organ -VNO, γνωστό και ως Jacobson’s organ. Στα ελληνικά, βορειομοριακό όργανο).
Ο Brian Hare, καθηγητής εξελικτικής ανθρωπολογίας (Duke Canine Cognition Center) έχει ασχοληθεί αρκετά με τις γνωστικές δεξιότητες των σκύλων, και με το πώς αυτοί αντιλαμβάνονται τη «γλώσσα του σώματος» των ανθρώπων. Έχει καταλήξει στο συμπέρασμα πως οι σκύλοι καταλαβαίνουν τέσσερις φορές καλύτερα τη «γλώσσα του σώματος» των ανθρώπων σε σύγκριση με το πώς την αντιλαμβάνονται οι χιμπατζήδες.
Οι σύγχρονοι εκπαιδευτές σκύλων χρησιμοποιούμε καθημερινά τη «γλώσσα του σώματος» προκειμένου να κατευθύνουμε έναν σκύλο σε συγκεκριμένη συμπεριφορά. Και εκπαιδεύουμε και τους κηδεμόνες να χρησιμοποιούν το σώμα τους, με χειρονομίες και κινήσεις, ώστε να δείχνουν τις προθέσεις τους στον σκύλο τους.
Μια ακόμη ισχυρή παράμετρος, όσον αφορά την επικοινωνία σκύλου και ανθρώπου, είναι ο τόνος της φωνής μας. Οι δυνατές φωνές και οι
λεκτικές διορθώσεις, σε έντονο ύφος, τρομάζουν και κάνουν έναν σκύλο να νιώθει άβολα.
Σε αντίθεση με τον ήπιο, ή και χαρούμενο, τόνο ομιλίας μας, που τους βοηθά να συγκεντρώνονται καλύτερα και να κουνάνε την ουρά τους από χαρά.
Δοκιμάστε να ζητήσετε από τον σκύλο σας να κάτσει. Την πρώτη φορά ζητήστε το με ήρεμο τόνο φωνής, χωρίς ενθουσιασμό. Και τη δεύτερη, με χαρούμενο τόνο. Θα διαπιστώσετε και μόνοι σας πως, όταν του μιλάτε χαρούμενα, σας προσφέρει τη συμπεριφορά γρηγορότερα και με μεγαλύτερη προθυμία.
Οι σκύλοι μας, λοιπόν, ζώντας δίπλα στον άνθρωπο για χιλιάδες χρόνια και παρατηρώντας τον, είναι σε θέση να κατανοούν και να αποκωδικοποιούν με μεγάλη επιτυχία, τόσο τη «γλώσσα του σώματός» μας, όσο και τους τόνους της φωνής μας».
Πηγές:
1. Jacobson, L. (1813). Anatomisk Beskrivelse over et nyt Organ i Huusdyrenes Næse. Veterinær=Selskapets Skrifter [in Danish] 2,209–246.
2. Meredith, Michael. “The Vomeronasal Organ”. FSU Program in Neuroscience. Florida State University. Archived from the originalon2013-02-11. Retrieved 2013-05-27.
3. Stanley Coren (Professor of Psychology at the University of British Columbia)
4. Brian Hare (Professor of Evolutionary Anthropology – Duke University)
