Ένας σκύλος δεν επιτίθεται, ποτέ, χωρίς λόγο. Για να φτάσει σε αυτό το σημείο, θα πρέπει να έχουμε αδιαφορήσει, ή να μην αναγνωρίζουμε τα σήματα που μας στέλνει. Το ποτήρι θα ξεχειλίσει, εάν υπερβούμε τα όριά του.
Η πτυχιούχος εκπαιδεύτρια σκύλων (VSA-CDT, DoggoneSafe – BiteSafety Educator) και εθελόντρια σε φιλοζωικούς οργανισμούς, Αγγέλικα Χέρρα, μας εξηγεί γιατί και πότε επιτίθεται ένας σκύλος, αλλά και πώς μπορούμε να διακρίνουμε τις διαθέσεις του.
«Η δυσφορία του σκύλου κλιμακώνεται σταδιακά. Πριν ξεπεράσει τα όριά του, αλλά και την ανοχή του (dog’s threshold), και προβεί σε επίθεση ή δάγκωμα, εκπέμπει δεκάδες, προειδοποιητικά σήματα απέναντι στο ερέθισμα που τον απειλεί (trigger), προκειμένου να παραμείνει ασφαλής.
Παράδειγμα: Ένας αδέσποτος σκύλος κάθεται στο πεζοδρόμιο και απολαμβάνει τον ήλιο. Περαστικός, τον πατάει κατά λάθος. Ο σκύλος πετάγεται τρομαγμένος και αλλάζει θέση. Στη συνέχεια περνούν από μπροστά του παιδιά, φωνάζοντας και προκαλώντας τον. Έπειτα από λίγο, δύο σκύλοι τον πλησιάζουν και του αγριεύουν, τρέποντάς τον σε φυγή. Τη στιγμή που έχει καταφέρει να κουρνιάσει σε μια άλλη γωνία, τον βλέπει η Αγγέλικα και σκύβει να του μιλήσει, ή να τον χαϊδέψει. Τότε ο σκύλος σκέφτεται «I’ve had enough for the day. Δεν θα ανεχτώ και τη φιλόζωη». Και κάνει την κίνηση να δαγκώσει το χέρι.
Σε αυτό το σημείο, αξίζει να σημειωθεί ότι σε κάθε σοκ το οποίο βιώνει ο σκύλος, εκκρίνεται η ορμόνη της κορτιζόλης, γνωστή και ως ορμόνη του στρες, η οποία παραμένει στον οργανισμό του για έως και 72 ώρες. Σε αυτό οφείλεται και η σωρευτική κλιμάκωση της δυσφορίας του.
Να θυμόμαστε πάντα, ότι ο σκύλος έχει σκοπό τη διασφάλιση της επιβίωσής του, όχι την επίθεση. Για να αποφύγουμε ή να προλάβουμε, λοιπόν, μια πιθανώς τραυματική εμπειρία από έναν σκύλο σε κατάσταση άμυνας, θα πρέπει να γνωρίζουμε και να ερμηνεύουμε τα σήματα που μας δίνει.
Κανένας σκύλος δεν έχει ίδιο χαρακτήρα με κάποιον άλλο. Όλοι, όμως, έχουν κοινή τη γλώσσα του σώματος, με την οποία μας επικοινωνούν τη συναισθηματική τους κατάσταση.
Εμείς, αυτό που πρέπει να κάνουμε είναι να παρατηρούμε το σώμα του (κεφάλι, μάτια, αυτιά, στόμα, τρίχωμα, πόδια, ουρά), προκαταβολικά, έτσι ώστε να μπορούμε να επικοινωνούμε μαζί του και να αναγνωρίζουμε άμεσα τα σήματα δυσφορίας του. Οφείλουμε να τον καθοδηγούμε μακριά από οποιοδήποτε ερέθισμα, έτσι ώστε ο σκύλος να νιώσει συναισθηματικά ήρεμος – κι εμείς ασφαλείς.
Σήματα ηρεμίας
Τα σήματα του σκύλου, που δηλώνουν άγχος, δυσφορία, φόβο, απειλή και, γενικώς, ότι βρίσκεται σε κατάσταση συναγερμού, ονομάζονται και σήματα ηρεμίας (calming signals και displacement behaviors), καθώς τα χρησιμοποιεί προκειμένου να διαχειριστεί μια κατάσταση και να επανέλθει σε ηρεμία και ασφάλεια. Τα σήματα αυτά είναι:
- ο σκύλος αρνείται να δεχτεί λιχουδιές που σε άλλη περίπτωση θα έπαιρνε με όρεξη
- ο σκύλος κοιτάζει επίμονα και ακίνητος προς μια κατεύθυνση
- ο σκύλος κοιτάζει λοξά, αφήνοντας το μάτι του να μοιάζει με μισοφέγγαρο
- ο σκύλος δεν υπακούει σε εντολές που ήδη γνωρίζει
- ο σκύλος δείχνει άκαμπτος, κάνει αργές και δύσκαμπτες κινήσεις, προσπαθεί να αποφασίσει αν θα μείνει ή αν έχει διέξοδο φυγής από το ερέθισμα. Σε περίπτωση που έχει διέξοδο, επιλέγει, συνήθως, την απομάκρυνση και όχι την εμπλοκή
- ο σκύλος ξαφνικά χασμουριέται ή/και γλείφει το στόμα του νευρικά
- ο σκύλος κρατάει σφιχτά κλειστό το στόμα του
- ο σκύλος τινάζεται σαν να έχει νερό στο τρίχωμά του, ή ανασηκώνει το τρίχωμα της ράχης του
- ο σκύλος προσπαθεί να χαμηλώσει το σώμα του και να γίνει μικρόσωμος, σαν να θέλει να κρυφτεί
- ο σκύλος στρέφει το κεφάλι του σε αντίθετη κατεύθυνση από το ερέθισμα, μυρίζει το έδαφος ή/και ξύνεται
- ο σκύλος γρυλίζει, τεντώνεται μπροστά ή/και δαγκώνει στον αέρα
- o σκύλος γαυγίζει ή/και προβάλλει τα δόντια του, ανασηκώνοντας το άνω χείλος
- η ουρά του σκύλου κινείται νευρικά κάτω από το ύψος των γοφών του, ή μένει ακίνητη σε υψηλότερη θέση
- είναι δύσκολο έως ανέφικτο, να τον επαναφέρουμε σε ηρεμία ή να τον στρέψουμε προς κάπου αλλού
- ο σκύλος δείχνει επιθετική συμπεριφορά, ακόμη και σε κάτι που δεν έχει σχέση με το αρχικό ερέθισμα.
Τουλάχιστον ένα ή και παραπάνω σήματα, τα χρησιμοποιούν οι σκύλοι για να πάρουν απόσταση από το ερέθισμα που τους απειλεί. Αν δεν μπορούν να αποφύγουν την απειλή, δηλαδή δεν έχουν τρόπο διαφυγής, τους απομένει μόνον η επιλογή της επίθεσης.
Σαν υπεύθυνοι κηδεμόνες, οφείλουμε να γνωρίζουμε την ιδιοσυγκρασία του σκύλου μας, τις ιδιαιτερότητές του και τα όρια της ανοχής του. Βάσει αυτών θα πρέπει να μην τον εκθέτουμε σε ερεθίσματα που του προκαλούν αρνητικές αντιδράσεις.
Όσο περισσότερες εμπειρίες έχει ένας σκύλος από νεαρή ηλικία, τόσο πιο «ανεκτικός» θα είναι κατά την ενήλικη ζωή του, σε νέα ερεθίσματα.
Για παράδειγμα, εάν ο ενήλικος σκύλος μου δεν αντέχει παιδιά και φωνές, θα αποφύγω να τον πάω σε ένα εμπορικό κέντρο, ή σε πάρκο που συχνάζουν παιδιά.
Εάν παραβλέπουμε ή αγνοούμε αυτά που μας επικοινωνεί ο σκύλος μέσω του σώματός του, κινδυνεύουμε κάποια στιγμή, να μη μας προειδοποιήσει και να περάσει απευθείας στο δάγκωμα. Αυτός είναι και ο βασικός λόγος που στη θετική εκπαίδευση, ΠΟΤΕ δεν τιμωρούμε έναν σκύλο που γρυλίζει. Δεν τον τιμωρούμε για τίποτα, στο πλαίσιο μιας εκπαίδευσης βασισμένης στην επιστήμη της ψυχολογίας και συμπεριφοράς.
Χτίζουμε μια σχέση συνεργασίας με τον σκύλο μας, βασισμένη στην εμπιστοσύνη. Έτσι ο σκύλος γίνεται περισσότερο προβλέψιμος. Όλα αυτά τα σήματα θα ήταν πολύ χρήσιμο να τα αναγνωρίζουμε και στους αδέσποτους σκύλους που συναντάμε, δυστυχώς συχνά, στη χώρα μας.
Σέβομαι – Παρατηρώ – Αξιολογώ – Επικοινωνώ – Συμβιώνω με ασφάλεια με τους σκύλους
Με αυτόν τον τρόπο θα παραμείνουμε ασφαλείς κοντά σε σκύλους, σεβόμενοι τη φύση τους και απολαμβάνοντας, ο ένας την αφοσίωση του άλλου».
