Κάποια σκυλιά, προχωρημένης ηλικίας, εμφανίζουν ξαφνική σύγχυση, αλλαγή συμπεριφοράς και αρχίζουν να χάνουν την επαφή με το περιβάλλον, αλλά και με τους ανθρώπους τους.
Είναι ορισμένα από τα σημάδια που μαρτυρούν την πάθηση της γνωστικής δυσλειτουργίας: τον εκφυλισμό του εγκεφάλου.
Μία πάθηση που δυσχεραίνει τη ζωή του σκύλου.
Τότε ο σκύλος έχει απόλυτη ανάγκη τη συμπαράσταση του ιδιοκτήτη/κηδεμόνα του.
Δυστυχώς, δεν υπάρχει θεραπεία.
Μπορούμε, όμως, να επιβραδύνουμε την ασθένεια και να κάνουμε τονωτικές «ενέσεις» στον σκύλο.
Η πτυχιούχος θετική εκπαιδεύτρια σκύλων VSA-CDT, Αγγέλικα Χέρρα, μας ενημερώνει για τη σχετική πάθηση και για το πώς μπορούμε να κρατήσουμε σε εγρήγορση το μυαλό του σκύλου.
«Η γνωστική δυσλειτουργία στους σκύλους -Canine Cognitive Dysfunction (CCD)- αποτελεί μια προοδευτική εκφυλιστική διαδικασία στον εγκέφαλό τους.
Αν ένας κηδεμόνας παρατηρεί και γνωρίζει καλά τον σκύλο του, θα αντιληφθεί εγκαίρως την αλλαγή στη συμπεριφορά, τη διάθεση και, γενικότερα, την καθημερινή ρουτίνα του κατοικιδίου του.
Η πάθηση αυτή έχει αρκετά κοινά χαρακτηριστικά με τη γνωστή, σε όλους μας, εκφυλιστική νόσο Αλτσχάιμερ.
Η σταδιακή γνωστική δυσλειτουργία επηρεάζει την ικανότητα μάθησης, τη μνήμη, αλλά και τη γενικότερη συμπεριφορά ενός σκύλου σε διάφορα ερεθίσματα, ή και σε πρόσωπα γνώριμα για εκείνον.
Παρόλο που η επιστήμη δεν έχει προσδιορίσει την ακριβή αιτία αυτής της ασθένειας, σύμφωνα με τον κτηνίατρο Dr. Gurpal Chahal στο μακρινό Βανκούβερ του Καναδά, υπάρχουν κάποιοι παράγοντες που συμβάλλουν στην εκφύλιση της λειτουργίας του εγκεφάλου, όπως:
● το χρόνιο άγχος, ή άλλη χρόνια πάθηση
● η μείωση των νευρώνων με την πάροδο των ετών
● η εναπόθεση τοξικών ελεύθερων ριζών
● η μείωση της κυκλοφορίας του αίματος στον εγκέφαλο
● η μειωμένη ικανότητα των νευροδιαβιβαστών στην προχωρημένη ηλικία
● η καταστροφή των νευρώνων από τοξικές ελεύθερες ρίζες
Η ηλικία κατά την οποία μπορούμε να εντοπίσουμε τα πρώτα σημάδια πιθανής γνωστικής δυσλειτουργίας δεν μπορεί να προσδιοριστεί ακριβώς, καθώς διαφέρει από σκύλο σε σκύλο.
Συνήθως, κηδεμόνες που παρατηρούν στενά τον σκύλο τους είναι σε θέση να διακρίνουν κάποια ενδεικτικά σημάδια, ακόμη και από την ηλικία των επτά ετών.
Περίπου το 50% των σκύλων έχει εμφανίσει κάποιο σύμπτωμα μέχρι την ηλικία των 11 ετών.
Συμπτώματα της γνωστικής δυσλειτουργίας
Τα πιο συνήθη συμπτώματα που μπορεί να παρουσιάσει ένας σκύλος, είναι:
1. διαταραχές στον ύπνο, π.χ. σύγχυση κατά τη διάρκεια της νύχτας και υπνηλία κατά τη διάρκεια της ημέρας
2. αποπροσανατολισμός σε ήδη γνωστούς χώρους για τον σκύλο
3. αλλαγή στη συμπεριφορά του σκύλου με τους οικείους ή/και με άλλα ζώα που συγκατοικούν μαζί του (π.χ. λιγότερη αλληλεπίδραση μαζί τους ή επιθετική συμπεριφορά)
4. γενικότερη μη φυσιολογική συμπεριφορά -από τη συνηθισμένη- και μείωση της διάθεσης για φαγητό ή παιχνίδι
5. έντονη προσήλωση προς κάποιο σταθερό αντικείμενο ή σημείο μέσα στο χώρο
6. ανησυχία, δυσκολία ανάπαυσης και συνεχής ή επαναλαμβανόμενη κινητικότητα χωρίς συγκεκριμένη αιτία
7. δυσκολία επικοινωνίας με τον κηδεμόνα λόγω αδυναμίας να ανταποκριθεί σε διάφορα παραγγέλματα. Δίνει την αίσθηση ότι ο σκύλος είναι κωφός – ενδέχεται να υπάρχει και μειωμένη η αίσθηση της ακοής σε έναν ηλικιωμένο σκύλο
8. ατυχήματα ενούρησης ή αφόδευσης μέσα στο σπίτι, παρότι είναι εκπαιδευμένος.
Προσωπικά βίωσα κάποια από τα παραπάνω συμπτώματα με έναν από τους ημίαιμους σκύλους μου. Ήταν σε αρκετά προχωρημένη ηλικία, μεταξύ 14 και 17 ετών.
Ο Spiky είχε αρχίσει να ξαφνιάζεται όταν κάποιος τον πλησίαζε, καθώς δεν μπορούσε να τον αντιληφθεί. Κοιμόταν μέσα στην ημέρα ακόμη και σε ασυνήθιστα σημεία του σπιτιού.
Ο SpiKy
Στην προσπάθειά μου να μην τρομάζει, χτυπούσα τα πόδια μου στο δάπεδο, όπως θα κάναμε σε ένα κωφό σκύλο. Οπότε, με αυτόν τον τρόπο μπορούσε να με αντιληφθεί από τις δονήσεις στο έδαφος, προτού τον πλησιάσω.
Συνήθως τις πρώτες βραδινές ώρες ξεκινούσε άσκοπες, επαναλαμβανόμενες διαδρομές στον διάδρομο μεταξύ των δωματίων μας.
Επίσης, στεκόταν όρθιος, συνήθως κοντά σε κάποιο τοίχο ή έπιπλο, ή πίσω από μια κουρτίνα, και για αρκετά λεπτά κοίταζε επίμονα κάποιο σημείο.
Πήγαινε στο νερό του πολλές φορές, πίνοντας ξανά και ξανά, χωρίς να έχει κάποιο παθολογικό πρόβλημα.
Παρόλα αυτά, ο Spiky απολάμβανε παιχνίδια όσφρησης, ακόμη και το παιχνίδι με το αγαπημένο του μπαλάκι τένις. Ο Spiky είχε ποιότητα ζωής κατά την τρίτη ηλικία, αλλά και μακροζωία, αφού «έφυγε» από ανακοπή στον ύπνο του σε ηλικία άνω των 17 ετών.
Καθώς δεν υπάρχουν συγκεκριμένες εξετάσεις για διάγνωση της γνωστικής δυσλειτουργίας, οι κτηνίατροι, συνήθως, προτείνουν αιματολογικές, νευρολογικές και ακτινολογικές εξετάσεις, προκειμένου να αποκλείσουν άλλες ασθένειες με παρόμοια συμπτώματα, όπως η απώλεια ακοής ή όρασης, η αρθρίτιδα, προβλήματα στους νεφρούς και το συκώτι, ή ακόμη και ενδείξεις για άγχος αποχωρισμού.
Πώς μπορούμε να επιβραδύνουμε τη γνωστική δυσλειτουργία
Ευτυχώς, υπάρχουν στη διάθεσή μας αρκετοί τρόποι για να επιβραδύνουμε τη γνωστική δυσλειτουργία, αφού η πάθηση αυτή είναι μη αναστρέψιμη, προκειμένου να εξασφαλίσουμε τη μέγιστη δυνατή ποιότητα ζωής στο γέρικο σκύλο μας.
Σημαντικό ρόλο στην τόνωση και διέγερση της λειτουργίας του εγκεφάλου παίζει η πνευματική δραστηριότητα του σκύλου μας.
Μέσω της νοητικής ενασχόλησης, είτε με παιχνίδια όσφρησης (scent games), είτε με διαδραστικά παιχνίδια τύπου puzzle ή χαλάκια φαγητού (snuffle mats) για σκύλους, ακόμη και παίζοντας μαζί του κρυφτό, θωρακίζεται η υγεία του εγκεφάλου και δημιουργούνται νέα κύτταρα.
Στο πλαίσιο αυτής της ενασχόλησης είναι και η δραστηριότητα του σκύλου μας να ψάχνει την τροφή του μέσα στο σπίτι, με την οποία, παράλληλα, κάνει ήπια σωματική άσκηση.
Έτσι, αντί να προσφέρουμε το γεύμα του σκύλου μας στο «βαρετό» μπολ, μπορούμε να το τοποθετήσουμε μέσα σε κάποιο ειδικό παιχνίδι απασχόλησης ή σε χάρτινα κουτιά, ή να το τυλίξουμε σε χαρτιά και να το κρύψουμε σε διάφορα σημεία του σπιτιού.
Ο σκύλος μας θα αξιοποιήσει με χαρά τις κυνηγετικές του ικανότητες, προκειμένου να φτάσει στον στόχο του.
Φροντίζουμε να μην κάνουμε ριζικές αλλαγές στη διάταξη των επίπλων στο χώρο μας, έτσι ώστε να διευκολύνουμε τη μετακίνηση του σκύλου μας. Επίσης, μπορούμε να τοποθετήσουμε μπολ νερού σε περισσότερα δωμάτια, ώστε να έχει ευκολότερη πρόσβαση.
Για σκύλους στους οποίους δεν συντρέχει άλλος παθολογικός ανασταλτικός παράγοντας, εξαιρετική δραστηριότητα είναι και το agility. Ενισχύει την ομαδικότητα και την ιδιαίτερη σχέση ανάμεσα σε κηδεμόνα και σκύλο.
Όλα τα παραπάνω συμβάλλουν στην υγεία του εγκεφάλου ενός σκύλου, οξύνοντας τις γνωστικές ικανότητές του στην επίλυση προβλημάτων.
Η σωματική άσκηση είναι, επίσης, απαραίτητη σε κάθε ηλικία. Συμβάλλει στην έκκριση ντοπαμίνης και σεροτονίνης, προκαλώντας έτσι αισθήματα ευχαρίστησης και μείωση του άγχους.
Συνιστάται, συνήθως, οι ηλικιωμένοι σκύλοι να πηγαίνουν συχνότερες και πιο σύντομες βόλτες.
Εννοείται πως, όταν πάμε βόλτα έναν ηλικιωμένο σκύλο, προσέχουμε διπλά.
Φροντίζουμε να είμαστε συνεχώς μαζί του, έτσι ώστε να μηδενίσουμε το ενδεχόμενο να χαθεί.
Ένας σκύλος με γνωστική δυσλειτουργία θα βιώσει τρομακτική εμπειρία σε περίπτωση που χάσει το οικείο περιβάλλον του.
Αλλαγή διατροφής
Άλλος ένας τρόπος αντιμετώπισης της νόσου, είναι η κατάλληλη διατροφή και τα διατροφικά συμπληρώματα. Πάντα σε συνεννόηση με τον κτηνίατρό μας.
Μια πλούσια τροφή σκύλων σε βιταμίνη Β6, αντιοξειδωτικά, αμινοξέα και ιχθυέλαια πλούσια σε Ω3 λιπαρά οξέα (EPA & DHA) έχει ευεργετικό ρόλο στην υγεία του εγκεφάλου.
Επίσης και τα συμπληρώματα φυτικής προέλευσης, όπως το ginkgo με αντιφλεγμονώδη δράση και η χολίνη που συμβάλλει στη δημιουργία νευροδιαβιβαστών.
Υπάρχουν, ακόμη, κλινικές τροφές με συστατικά εξειδικευμένα για σκύλους και θωράκιση της υγείας τους κατά τη διαδικασία της γήρανσης.
Αν γνωρίζουμε όλα τα παραπάνω και αφουγκραζόμαστε τη συμπεριφορά του σκύλου μας σε κάθε στάδιο της ζωής του, τότε είμαστε σε θέση να εντοπίσουμε εγκαίρως και να καθυστερήσουμε την επιδείνωση της γνωστικής δυσλειτουργίας: μέσω ολιστικής προσέγγισης και σε συνεργασία πάντα με τον κτηνίατρο και τον θετικό εκπαιδευτή – σύμβουλο συμπεριφοράς.
Ο σκύλος μας αξίζει να έχει ποιότητα ζωής μέχρι τα βαθιά γεράματα. Και είναι ευθύνη μας να του την προσφέρουμε με τον καλύτερο δυνατό τρόπο.
Και να θυμόμαστε ότι: «you can teach an old dog new tricks!».
▪ Η κυρία Αγγέλικα Χέρρα είναι πτυχιούχος θετική εκπαιδεύτρια VSA-CDT, πιστοποιημένο μέλος του Doggone Safe (Dog Bite safety Educator) και υπεύθυνη φιλοζωικής επιτροπής ACG Alumni Stray Action Committee. Επίσης, συμμετέχει εθελοντικά σε φιλοζωικές δράσεις.
