Ένας σκύλος εκδικείται, νοιώθει ντροπή και ενοχές, και ζητά ταπεινά «συγγνώμη», όταν έχει μετατρέψει το σπίτι σε «πεδίο μάχης».
Σωστά;
Πριν απαντήσετε, διαβάστε για τα συναισθήματα του σκύλου, έτσι ώστε να είστε σε θέση να εξηγήσετε σωστά τις αντιδράσεις του, για ορισμένες ανεπιθύμητες συμπεριφορές. Και να κατανοήσετε πώς νοιώθει ο σκύλος σας.
Η διπλωματούχος εκπαιδεύτρια, σύμβουλος συμπεριφοράς και ευζωίας του σύγχρονου κατοικίδιου σκύλου, κυρία Ιωάννα Κουμεντάκη, έχεις τις σχετικές εξηγήσεις.
« 1. Πήρε τις παντόφλες και τον μάλωσα. Όταν έφυγα, βρήκε ευκαιρία για να με εκδικηθεί.
2. Ούρησε πάνω στο στρώμα του κρεβατιού επειδή νευρίασε που δεν τον αφήνουμε να ανέβει.
3. Ζήλεψε που έπαιξα περισσότερη ώρα με τη μικρή μου ανιψιά και τη δάγκωσε.
4. Επειδή άργησα να γυρίσω από τη δουλειά, θύμωσε και έσκισε τον καναπέ.
5. Είναι κακομαθημένος! Αν δεν τον πάρουμε κάπου μαζί, καταστρέφει την πόρτα και ό,τι άλλο βρει.
Ορισμένες εξηγήσεις που δίνουν οι κηδεμόνες για τις συμπεριφορές του σκύλου τους.
Η σύνθετη συναισθηματική ζωή ενός σκύλου εμφανίζει μια πλούσια επανάληψη συναισθημάτων.
Τα συναισθήματα είναι ψυχολογικές απαντήσεις στην υποκειμενική εμπειρία.
Οι συμπεριφοριστές, οι ερευνητές, αλλά και οι νευροεπιστήμονες, όπως και οι κτηνίατροι, ανά τον κόσμο, αποδεικνύουν συνεχώς ότι οι σκύλοι μοιράζονται αντίστοιχα συναισθήματα με αυτά του ανθρώπου, όπως θυμό, φόβο, ευτυχία, ζήλια, αηδία, θλίψη, έκπληξη.
Φυσικά, ο ρόλος του ανθρωπομορφισμού, δηλαδή η απόδοση ανθρώπινων χαρακτηριστικών, συναισθημάτων ή προθέσεων σε ζώα, είναι ένας παράγοντας κατά την αξιολόγηση των συναισθημάτων.
Η εσφαλμένη αυτή πρακτική, να προσπαθούμε να εξηγήσουμε τις συνήθειες των ζώων με βάση τις ανθρώπινες ιδιότητες και τον ανθρώπινο τρόπο σκέψης, οδηγεί πολλούς κηδεμόνες να παρατηρούν συνεχώς ανθρώπινες συμπεριφορές στους σκύλους τους.
Και δεν μπορούν να αντιληφθούν το «ανθρωπομορφικό πρίσμα», μέσω του οποίου αξιολογούν τις συγκεκριμένες συμπεριφορές.
Παράδειγμα: Ο σκύλος σας μπορεί να αισθανθεί αναστατωμένος, όμως δεν θυμώνει μαζί σας. Αν ο σκύλος σας κάνει ζημιές όταν φεύγετε, δεν είναι ο θυμός που τροφοδοτεί αυτή τη δραστηριότητα – συνήθως είναι η πλήξη, ή ο φόβος που νοιώθει όταν μείνει μόνος του.
Ανάλογα με τον σκύλο που έχουμε, θα πρέπει να φροντίζουμε για την καθημερινή σωματική άσκηση και πνευματική εκτόνωσή του.
Όσο λείπουμε, θα πρέπει να του αφήνουμε παιχνίδια πνευματικής απασχόλησης και επίλυσης προβλημάτων.
Εάν ένας σκύλος δεν έχει εκτονωθεί σωστά, τόσο σωματικά όσο και πνευματικά, μπορεί να αισθανθεί έναν συνδυασμό συναισθημάτων απογοήτευσης, ενόχλησης και θλίψης, και να αντιδράσει κάνοντας καταστροφές στο σπίτι.
Υπάρχει μεγάλη πιθανότητα ο σκύλος να κάνει ζημιές, επειδή φοβάται να μείνει μόνος του στο σπίτι.
Επίσης, υπάρχει το ενδεχόμενο ο σκύλος να κάνει ζημιές στο σπίτι γιατί μπορεί να έχει συμβεί κάποιο έντονο περιστατικό. Όπως, για παράδειγμα, να έχει προσπαθήσει κάποιος να μπει στο σπίτι, ή να ακούει τα τρυπάνια και τις βαριοπούλες του γείτονα που κάνει ανακαίνιση, ή να έχει συμβεί κάποιο άλλο περιστατικό, που δεν μπορούμε να γνωρίζουμε, αφού δεν είμαστε παρόντες.
Μπορεί να ξύσει έντονα και να καταστρέψει τις πόρτες, γιατί έχει φοβηθεί πάρα πολύ και προσπαθεί να διαφύγει με οποιονδήποτε τρόπο.
Ο σκύλος μου θυμώνει;
Ναι, είναι πιθανόν ο σκύλος σας να αισθάνεται θυμωμένος.
Ο σκύλος, όμως, δεν θυμώνει με τον τρόπο που φανταζόμαστε, καθώς δεν μπορεί να συσχετίσει την ευθύνη με το συναίσθημα. Δηλαδή, δεν σχεδιάζει «θεωρίες συνωμοσίας» και δεν καταστρώνει σχέδιο για το πώς θα σας εκδικηθεί, επειδή θύμωσε με κάτι που κάνατε.
Αυτό που ερμηνεύουμε ως θυμό στον σκύλο μας είναι, τις περισσότερες φορές, φόβος, απογοήτευση, ή ενόχληση.
Ο σκύλος μου ζηλεύει;
Ναι, οι τελευταίες έρευνες έχουν δείξει ότι μπορεί να νιώσει αυτό το δευτερεύον συναίσθημα, αλλά η λειτουργία του εγκεφάλου του επιτρέπει να φτάσει ως το πρωτόλειο επίπεδο της βίωσης του συναισθήματος.
Οπότε, νιώθει ζήλια όταν αισθάνεται ότι η παρουσία ενός άλλου έμψυχου ή μη υποκειμένου υποβαθμίζει τη δική του κοινωνική υπόσταση στο περιβάλλον.
Οι σκύλοι εκφράζουν τη ζήλια τους με διάφορους τρόπους και προσπαθούν να σπάσουν τον δεσμό μεταξύ του αντικειμένου της ζήλιας και του «αντίζηλου» τους.
Οπότε, όταν η δική μας προσοχή στρέφεται ολοκληρωτικά κάπου αλλού (π.χ. στο παιδάκι της οικογένειας) και συγχρόνως μειώνονται τα κεκτημένα δικαιώματά του, ο σκύλος μας βιώνει έντονο στρες μέσω της ζήλιας και ενδέχεται να αντιδράσει απέναντι στον «ανταγωνιστή» του.
Ως κεκτημένα δικαιώματα μπορούμε να αναφέρουμε, για παράδειγμα, το να καθίσει μαζί μας στον καναπέ, τα παιχνίδια και τη βόλτα που, συνήθως, κάνει κ.ά.
Μπορεί να υπάρχουν αρκετές στιγμές που οι σκύλοι αναστατώνονται, θυμώνουν και ζηλεύουν, αλλά με σωστή καθοδήγηση από κάποιον διπλωματούχο εκπαιδευτή, συμπεριφοριστή, και, φυσικά με τη δική μας παρατήρηση και γνώση, μπορούμε να βρούμε την αιτία που προκαλεί τις έντονες συμπεριφορές και τις καταστροφές.
Έτσι, όταν αναγνωρίζουμε το συναίσθημα του σκύλου, μπορούμε να αλλάξουμε/βελτιώσουμε μια κατάσταση, που θα έχει ως αποτέλεσμα και την ολοκληρωτική αλλαγή στη συμπεριφορά του σκύλου μας.
Παρόλο που οι σκύλοι είναι συναισθηματικά όντα, δεν μοιράζονται το δικό μας πολύπλοκο σύστημα σχετικά με τους τύπους συμπεριφοράς που προκαλούν ενοχές και ντροπή.
Οι περισσότεροι κηδεμόνες -όταν επιστρέφουν σπίτι- ζουν στιγμές με «ένοχους» σκύλους. Και τα ενοχοποιητικά στοιχεία εις βάρος τους βρίσκονται παντού στο χώρο: σκισμένες σακούλες, ξεπουπουλιασμένα μαξιλάρια, λεηλατημένα ντουλάπια, φαγωμένα τραπεζάκια και παντόφλες/παπούτσια που «έχασαν» για πάντα το ταίρι τους.
Οι σκύλοι φαίνεται να γνωρίζουν ότι ευθύνονται για την αλλαγή στο χώρο. Και ότι με το βλέμμα λένε ξεκάθαρα στους κηδεμόνες τους: «Ωχ, λυπάμαι γι ‘αυτό!».
Στην πραγματικότητα, όμως, αντιδρούν ανάλογα στη δική μας “γλώσσα σώματος” και στον δικό μας τόνο φωνής, όταν αντικρίζουμε το ατύχημα.
1. «Ξέρω ότι έκανε κάτι λάθος, όταν τον βρίσκω μαζεμένο στο τέλος του διαδρόμου».
2. «Καταλαβαίνω ότι κάτι έχει κάνει, όταν δεν με υποδέχεται με το συνηθισμένο καλωσόρισμα. Αλλά με πλησιάζει με χαμηλωμένο το κεφάλι προς το έδαφος και το βλέμμα προς τα πάνω μου. Το γνωστό «whale eye» (μάτι της φάλαινας).
Είναι ατυχές να ερμηνεύουμε το βλέμμα και τη «στάση σώματος» του σκύλου ως «παραδοχή ενοχής», ενώ στην πραγματικότητα τα σήματα ηρεμίας είναι για να αποκλιμακώσουν τη δική μας αντίδραση και να μας ηρεμήσουν, έτσι ώστε να σταματήσουμε να τον μαλώνουμε.
Τι πραγματικά, όμως, σημαίνουν οι συνηθέστερες συμπεριφορές του σκύλου που παρουσιάζονται μετά από κάποιο ατύχημα; Και που μοιάζουν με «συγγνώμη»;
Θλιμμένα μάτια
Εάν ένας σκύλος στρέφει το κεφάλι του μακριά, αλλά κρατά το βλέμμα του πάνω σας, ώστε να μπορείτε να δείτε τα λευκά των ματιών του (σαν «μισοφέγγαρο» στο κάτω μέρος), σημαίνει ότι αισθάνεται πολύ αγχωμένος, ή ανήσυχος για ό,τι συμβαίνει.
Αυτό, λοιπόν, που αντιλαμβανόμαστε ως «λυπάμαι», είναι κάτι διαφορετικό: «Αυτό που συμβαίνει, είναι εξαιρετικά άβολο και δεν αντέχω να το αντιμετωπίσω».
Γλείψιμο μύτης – χειλιών
Πρόκειται για ένα από τα πιο γνωστά σήματα ηρεμίας, που σημαίνει ότι ο σκύλος σας αισθάνεται άγχος, ή προσπαθεί να μειώσει την ένταση μιας τεταμένης κατάστασης.
Το γλείψιμο μύτης – χειλιών είναι, ίσως, η πιο συνηθισμένη αντίδραση του σκύλου απέναντι στη δική μας έντονη επίπληξη.
Μαζεμένο σώμα / Υποτακτική στάση / Ουρά μαζεμένη στην κοιλιά
Ένας σκύλος που κατεβάζει το κεφάλι του στο έδαφος, που συρρικνώνει το σώμα του, που βάζει την ουρά κάτω από το σώμα του, δηλώνει με όλο του το σώμα ότι «Είμαι νευρικός από αυτό που συμβαίνει».
Ξεκάθαρα σήματα ηρεμίας, που δηλώνουν ότι ο σκύλος φοβάται για περαιτέρω αντιδράσεις και προσπαθεί να ηρεμήσει τον κηδεμόνα του για να αποτραπεί τυχόν κλιμάκωση, ή τιμωρία.
Βλέμμα προς την αντίθετη κατεύθυνση / Κεφάλι γυρισμένο
Σε μια έντονη κατάσταση ο σκύλος, πολύ συχνά, κοιτάζει μακριά και προς άλλη κατεύθυνση.
Ο κηδεμόνας θεωρεί ότι από την ντροπή και την ενοχή δεν αντέχει, καν, να τον κοιτάξει στο πρόσωπο.
Όμως, ο σκύλος γυρίζει, χαμηλώνει το κεφάλι του και κοιτάζει προς άλλη κατεύθυνση, αποφεύγοντας οποιαδήποτε οπτική επαφή, καθώς έχει αγχωθεί σε μεγάλο βαθμό.
Κοιτάζοντας μακριά, ο σκύλος προσπαθεί να γνωστοποιήσει ότι είναι ιδιαίτερα νευρικός για την αντίδραση του κηδεμόνα του.
Εμφάνιση κοιλιάς
Μερικοί σκύλοι ανταποκρίνονται στην επίπληξη του κηδεμόνα, γυρίζοντας ανάποδα και προσφέροντας την κοιλιά τους.
Αυτό, συνήθως, συνδυάζεται με γρήγορη κίνηση ουράς και μαζεμένα μπροστινά πόδια. Μπορεί να μοιάζει με αίτημα για χάϊδεμα, αλλά είναι μια ακόμη στάση σώματος, στην οποία ο «ένοχος» σκύλος προσπαθεί να καθησυχάσει τον κηδεμόνα του, που είναι σαφώς δυσαρεστημένος, και να εξαλείψει μια τεταμένη κατάσταση.
Είναι πολύ σημαντικό να βάζουμε τον εαυτό μας στον κόσμο του σκύλου και να εξετάζουμε τα πράγματα από τη δική του οπτική.
Είναι εξίσου σημαντικό να γνωρίζουμε ποιες είναι οι καθημερινές τους ανάγκες, όπως και να γνωρίζουμε τη «γλώσσα σώματος» και τα σήματα ηρεμίας που κάνει ο σκύλος μας.
Με αυτόν τον τρόπο μπορούμε να επικοινωνούμε καλύτερα και να ερμηνεύουμε σωστά κάποιο ατύχημα που έκανε και μας έφερε σε δύσκολη θέση. Να συνειδητοποιήσουμε ευκολότερα το τι νιώθει και τι είναι σημαντικό για εκείνον.
Εάν έχουμε αυτές τις πληροφορίες και τα συναισθήματα πάντα κατά νου, δρούμε και αντιδρούμε τελείως διαφορετικά, με αποτέλεσμα η συμπεριφορά του σκύλου μας να είναι διαφορετική και, κατ’ επέκταση, όλη η εμπειρία της ζωής του».
Η διπλωματούχος εκπαιδεύτρια, σύμβουλος συμπεριφοράς και ευζωίας του σύγχρονου κατοικίδιου σκύλου, Ιωάννα Κουμεντάκη
▪ Η κυρία Ιωάννα Κουμεντάκη είναι διπλωματούχος εκπαιδεύτρια, σύμβουλος συμπεριφοράς & ευζωίας του σύγχρονου κατοικίδιου σκύλου, απόφοιτος της σχολής Dogfully. Δίνει ιδιαίτερη βαρύτητα στην εκπαίδευση κηδεμόνων, καθώς θεωρεί ότι η γνώση και η παιδεία είναι αυτή που θα φέρει, εν τέλει, την ευζωία στα ζώα.
