Η ασθένεια που στερεί τη ζωή σε 3 εκατομμύρια ανθρώπους κάθε χρόνο

Μία σύγχρονη συνεχιζόμενη πανδημία που οφείλεται στο κάπνισμα και οδηγεί στο θάνατο 3.000.000 ασθενείς παγκοσμίως κάθε χρόνο είναι η Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ). Φέτος δε λόγω της επιδημίας του κορωνοϊού η Παγκόσμια Ημέρα για τη νόσο (17 Νοεμβρίου) καθίσταται ακόμα πιο επίκαιρη καθώς η υγεία των πνευμόνων κατέχει κομβικό ρόλο στη θετική έκβαση της λοίμωξης Covid-19.

Η Ελληνική Πνευμονολογική Εταιρεία (ΕΠΕ) φέτος τιμά την παγκόσμια ημέρα με το μήνυμα «η Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια παραμένει κύρια αιτία θανάτου παγκοσμίως και η πανδημία του κορωνοϊού επιβάλει ακόμα περισσότερο να προσέξουμε την υγεία των πνευμόνων μας. Υγιείς Πνεύμονες: Τώρα είναι πιο σημαντικό!».

Η ΧΑΠ είναι η 3η αιτία θανάτου από το 2012, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ) και ευθύνεται κάθε χρόνο για περισσότερους από 3 εκατομμύρια θανάτους (5,6% των θανάτων παγκοσμίως). Ο αριθμός των θανάτων από τη ΧΑΠ, αναμένεται να αυξηθεί δραματικά τις επόμενες δεκαετίες και θα οδηγήσει 1 δισεκατομμύριο ανθρώπους να νοσήσουν και περίπου σε 7 εκατομμύρια θανάτους ετησίως.

Περισσότεροι από τους μισούς πάσχοντες από ΧΑΠ δεν γνωρίζουν ότι πάσχουν με αποτέλεσμα η νόσος να υποδιαγιγνώσκεται. Εκτιμάται ότι η ΧΑΠ ευθύνεται παγκοσμίως για περισσότερα από 29 εκατομμύρια χρόνια ζωής σε συνθήκες αναπηρίας. Το συνολικό κόστος σε φάρμακα, νοσηλείες και για την όλη αντιμετώπιση της νόσου είναι τεράστιο. Η «συμβολή» της ΧΑΠ στις δαπάνες υγείας για τα αναπνευστικά νοσήματα στην Ευρώπη ανέρχεται στο 56% και το ετήσιο κόστος αγγίζει τα 39 δισ. ευρώ. Περισσότεροι από το 36% των ασθενών με ΧΑΠ αναφέρουν ότι η πάθησή τούς αναγκάζει να απέχουν από την εργασία, περιορίζει την ικανότητά τους για εργασία ή τους ανάγκασε να πάρουν άδεια από την εργασία τους το περασμένο έτος. Το 45% των ασθενών με ΧΑΠ και ηλικία <65 ετών ανέφεραν απώλεια εργασίας το περασμένο έτος.

Η νόσος μπορεί να ελεγχθεί πλήρως γιατί το βασικό της αίτιο που είναι το κάπνισμα μπορεί να αποφευχθεί ή να διακοπεί. Η ΧΑΠ θεωρείται σήμερα θεραπεύσιμη με τη χρήση θεραπευτικών μεθόδων που βελτιώνουν την αναπνευστική λειτουργία και επιβραδύνουν ή ανακόπτουν την εξέλιξη της νόσου. Η θεραπεία της ΧΑΠ είναι φαρμακευτική (εισπνεόμενα φάρμακα, φάρμακα διακοπής καπνίσματος, αντιγριπικό και αντιπνευμονιοκοκκικό εμβόλιο, εμβόλιο έναντι του κοκκύτη) αλλά και μη φαρμακευτική (φυσική άσκηση ή πνευμονική αποκατάσταση δηλαδή πρόγραμμα εκπαίδευσης ασθενών, φυσιοθεραπείας, άσκησης, διατροφικής παρέμβασης και ψυχολογικής υποστήριξης, η οξυγονοθεραπεία, ο μη επεμβατικός μηχανικός αερισμός και η χειρουργική αντιμετώπιση).

Η φαρμακευτική και μη φαρμακευτική θεραπεία της ΧΑΠ έχει παρουσιάσει μέσα από πρόσφατες μεγάλες πολυεθνικές κλινικές μελέτες χιλιάδων ασθενών σπουδαία αποτελέσματα όσον αφορά στην ανακούφιση από τα συμπτώματα, την αύξηση της ικανότητας των ασθενών για σωματική δραστηριότητα, την επιβράδυνση της επιδείνωσης της αναπνευστικής λειτουργίας, τη βελτίωση της ψυχικής κατάστασής τους, την αποφυγή των λοιμώξεων-παροξύνσεων-νοσηλειών, τη βελτίωση της ποιότητας ζωής και την ελάττωση της θνησιμότητας. Απαραίτητο στοιχείο της σωστής και αποτελεσματικής θεραπείας είναι και η τακτική παρακολούθηση των ασθενών από τον κατάλληλο γιατρό που είναι ο Πνευμονολόγος.

Παροξύνσεις της νόσου
Μια ιδιαίτερα δυσμενής παράμετρος της νόσου είναι οι παροξύνσεις, δηλαδή οι παροδικές ή θανατηφόρες καταστάσεις επιδείνωσης της νόσου που σε ένα ποσοστό στις πιο προχωρημένες καταστάσεις οδηγούν σε εισαγωγή στο Νοσοκομείο. Οι πιο σοβαρές δε περιπτώσεις νοσηλεύονται στις μονάδες εντατικής θεραπείας. Σύμφωνα με το πρόγραμμα καταγραφής των παροξύνσεων της ΧΑΠ της Ευρωπαϊκής Πνευμονολογικής Εταιρείας (ERS COPD Αudit Project) το 30% των ασθενών που νοσηλεύονται με παρόξυνση ΧΑΠ, επανεισάγονται εντός τριμήνου ενώ το 7% που θα νοσηλευτεί με παρόξυνση θα πεθάνει εντός 90 ημερών από την εισαγωγή του. Οι παροξύνσεις (εκτός των αυξημένων αναγκών σε νοσηλευτική φροντίδα που προκαλούν), αναγνωρίζεται σαν τον παράγοντα με την υψηλότερη επίπτωση στο οικονομικό φορτίο της νόσου καθώς αντιπροσωπεύει το 45% του συνολικού κόστους της νόσου.

Η ΧΑΠ στην Ελλάδα 

Σύμφωνα με επιδημιολογικά στοιχεία που αφορούν στη χώρα μας:
• Το 2004 καταγράφηκε ότι 9 ενήλικες καπνιστές στους 100 πάσχουν από τη νόσο (8.4%), δηλαδή περίπου 700.000 Έλληνες νοσούσαν. Νεότερα δεδομένα του 2015 δείχνουν ότι το ποσοστό της ΧΑΠ ανέβηκε στο 10,6% στον αντίστοιχο πληθυσμό.
• Το 56% των ασθενών δεν γνωρίζουν ότι πάσχουν.
• Οι μισοί πάσχοντες συνεχίζουν να καπνίζουν.
• Οι άνδρες πάσχουν 2,5 φορές συχνότερα από τις γυναίκες (11,6% έναντι 4,8%) και ο ανδρικός αγροτικός πληθυσμός καπνίζει 2 φορές περισσότερα τσιγάρα από ότι ο αστικός,
• Η ΧΑΠ οδηγεί από μόνη στης σε απώλεια τουλάχιστον του 50% της ποιότητας ζωής.
• Ο μέσος αριθμός ημερών απουσίας από την εργασία κατ’ έτος, λόγω της ΧΑΠ ανέρχεται σε 16,9. Το έμμεσο κόστος ανά ασθενή (κόστος απώλειας παραγωγικότητας) ανέρχεται στα €1,398.3.
• Το άμεσο κόστος ανέρχεται στα € 2.809,ενώ το άμεσο μη ιατρικό (χρόνος ασθενών, χρόνος φροντιστών) στα €1.374 ανά έτος.
• Το ετήσιο συνολικό οικονομικό φορτίο της ΧΑΠ ανά ασθενή ανέρχεται στα €5.582.
• Με βάση την εκτίμηση ότι οι διαγνωσμένοι ασθενείς με ΧΑΠ σήμερα στην Ελλάδα ανέρχονται περίπου στους 250.000, η συνολική επιβάρυνση της νόσου για το σύστημα υγείας και τα Ασφαλιστικά Ταμεία (άμεσο ιατρικό κόστος) ανέρχεται στα €702 εκατ. κατ’ έτος, ενώ το φορτίο για την κοινωνία συνολικά ανέρχεται στα €1,4 δισ.

ΧΑΠ εν καιρώ πανδημίας Covid-19

«Kατά τον τελευταίο 1,5 χρόνο της πανδημίας παρατηρήσαμε μειωμένη χρήση των υπηρεσιών υγείας από ασθενείς με ΧΑΠ, χαμηλό αριθμό παροξύνσεων και μικρή επίπτωση σε μόλυνση από COVID-19. Τα παραπάνω άπτονται του υψηλού ποσοστού εμβολιασμού, της τήρησης των μέτρων ατομικής προστασίας και της συμμετοχής των Πνευμονολόγων στην εξωνοσοκομειακή διαχείριση», σύμφωνα με τον πρόεδρος της ΕΠΕ Στέλιο Λουκίδη, Καθηγητή, Πνευμονολογίας στο ΕΚΠΑ.

«Η νόσηση COVID-19 ασθενών με ΧΑΠ συνεπάγετε 4,5 φορές μεγαλύτερο κίνδυνο νοσηλείας, 1,5 φορά αυξημένο κίνδυνο διασωλήνωσης και 2,5 φορές μεγαλύτερο κίνδυνο απώλειας της ζωής», συμπληρώνει ο Αντιπρόεδρος της ΕΠΕ Νίκος Τζανάκης, Καθηγητής Πνευμονολογίας στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Κρήτης.

Η αντιμετώπιση του ασθενούς με ΧΑΠ, ο οποίος θα νοσήσει από COVID-19 δεν διαφέρει από την αντιμετώπιση των υπολοίπων ασθενών που θα νοσήσουν από COVID-19. Η αντιμετώπιση κάθε φορά έχει να κάνει με τη βαρύτητα της λοίμωξης COVID-19, και είναι υποστηρικτική θεραπεία και σε περίπτωση που ο ασθενής χρειαστεί νοσηλεία εφαρμογή των ισχυόντων θεραπευτικών πρωτοκόλλων. Το πρόβλημα με τους ασθενείς με ΧΑΠ είναι ωστόσο ότι είναι ασθενείς κατά κανόνα προχωρημένης ηλικίας, με συνοσηρότητες και με ήδη περιορισμένες αναπνευστικές εφεδρείες με αποτέλεσμα να βιώνουν βαρύτερα συμπτώματα και να απαιτούν πολύ ευκολότερα υψηλά μείγματα οξυγόνου ή/και μηχανική υποστήριξη της αναπνοής. Επιπλέον εκτός των συμπτωμάτων της COVID-19 ο ιατρός θα κληθεί να αντιμετωπίσει και μια πιθανή επιδείνωση των συμπτωμάτων της ΧΑΠ (παρόξυνση) η οποία και από μόνη της είναι επιβαρυντική για τον ασθενή και θέτει σε κίνδυνο τη ζωή του.

Η Ελληνική Πνευμονολογική Εταιρεία προτείνει:
• Καθολικό εμβολιασμό των ασθενών με ΧΑΠ έναντι του SARS-CoV-2, του ιού της γρίπης και του πνευμονιόκοκκου.
• Οι καπνιστές πάνω από τα 35 έτη με ένα έστω από τα συμπτώματα βήχα, απόχρεμψη ή δύσπνοια να επισκεφθεί τον γιατρό του, να υποβληθεί σε σπιρομέτρηση και προφανώς να διακόψει το κάπνισμα.
• Η διάγνωση και η σταδιοποίηση της νόσου πρέπει να ακολουθεί αυστηρά πρότυπα με απαραίτητη την πνευμονολογική εκτίμηση αρχικώς και εν συνεχεία τουλάχιστον την ανά εξάμηνο εξέταση από τον Πνευμονολόγο.