Κορυφαίο όλων των μέσων που μετήλθαν οι απομονωμένοι πολίτες αποδείχτηκε, αν μη τι άλλο, η βιντεοκλήση, ο προϋπάρχων δίαυλος επικοινωνίας που για μία ακόμη φορά ήταν εδώ για να μειώσει τις αποστάσεις. Μα δεν ήταν μόνο αυτό. Από κρατικούς φορείς μέχρι ιδιώτες επαγγελματίες και πολίτες, η καθολική χρήση ψηφιακών εργαλείων, τα οποία στην πλειοψηφία τους ήδη υπήρχαν, αλλά και πολλές δωρεάν υπηρεσίες που ενεργοποιήθηκαν στο πλαίσιο στήριξης της ανάγκης παραμονής στο σπίτι έκαναν τη ζωή μας ευκολότερη στις μέρες της κοινωνικής αποστασιοποίησης (social distancing) και των περιοριστικών μέτρων.
Καλωσόρισες, ψηφιακή καθημερινότητα
Ψηφιακά εργαλεία και τεχνολογία γνωστή στον μέσο χρήστη του Διαδικτύου και των smartphones αποτέλεσαν τα εχέγγυα για την ομαλή μετάβαση στην καθημερινότητα υπό συνθήκες πανδημίας και τα βασικά μέσα για τη διατήρηση της ρουτίνας της ζωής μας. Από τα ψώνια του σούπερ μάρκετ μέχρι online συνεδρίες ψυχικής υποστήριξης και γυμναστικής, ψυχαγωγία και τηλε-πάρτυ, ο ρόλος της τεχνολογίας δεν χρύσωσε το χάπι, παρά αποδείχτηκε πιο ουσιαστικός παρά ποτέ.
Με τις καθημερινές συνήθειες όπως αγορές βασικών αγαθών να έχουν μετατραπεί σε πραγματική περιπέτεια, τα σούπερ μάρκετ σημείωσαν αυξημένη δραστηριότητα σε κατ’ οίκον διανομές παραγγελιών και, μολονότι η επιλογή προϋπήρχε, στις μέρες μας γνώρισε εντυπωσιακή αύξηση. Οι εξοικειωμένοι με τα έξυπνα κινητά πολίτες στράφηκαν σε εφαρμογές που είχαν ήδη συστηθεί στην αγορά, επικαιροποίησαν ωστόσο τις δυνατότητες που παρέχουν επ’ αφορμή των νέων συνθηκών.
Στην ίδια λογική, πολλαπλασιάστηκαν και οι χρήστες του Διαδικτύου που χρησιμοποίησαν ψηφιακά μέσα για ευεξία και ψυχαγωγία online. Τη σκυτάλη πήραν οι βιντεοκλήσεις∙ διαδικτυακά πάρτυ, ψηφιακές συνεδρίες με ψυχοθεραπευτές, personal trainers, life coachers, διαιτολόγους ακόμα και δασκάλους φωνητικής, όλοι βρέθηκαν στην πρώτη γραμμή των περιστάσεων. Αρκεί να σημειωθεί ότι τις ημέρες του κορωνοϊού, η πλατφόρμα επικοινωνίας Skype της Microsoft σημείωσε αύξηση των χρηστών κατά 70% και του χρόνου βιντεοκλήσεων κατά 220% διεθνώς, σύμφωνα με ανακοίνωση της εταιρείας.
Πέρα όμως από την ψηφιακή διάδραση, ιδιαίτερη αναφορά πρέπει να γίνει στη θερμή ανταπόκριση θεσμών και προσώπων στην ανάγκη ενίσχυσης του καθολικού αιτήματος «Μένουμε σπίτι». Πολιτισμικοί και επιστημονικοί φορείς επέτρεψαν την πρόσβαση σε ψηφιακά αρχεία, διοργάνωσαν διαδικτυακά σεμινάρια ποικίλων θεμάτων (webinars) και εικονικές περιηγήσεις σε μουσεία εντελώς δωρεάν: χαρακτηριστικό παράδειγμα το Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης της Νέας Υόρκης (MoMa) με τις ψηφιακές περιηγήσεις και διαλέξεις με θεματικές από τη σύγχρονη τέχνη και τη μόδα έως τη φωτογραφία. Επιπροσθέτως, καλλιτέχνες αξιοποίησαν τις υπηρεσίες ζωντανής μετάδοσης (live streaming) διάφορων κοινωνικών δικτύων (Facebook, Instagram, YouTube) για να ψυχαγωγήσουν τον κόσμο και να τον κρατήσουν σπίτι με μίνι συναυλίες δωματίου, ενώ για πρώτη φορά δόθηκε εντελώς δωρεάν η πρόσβαση σε πλήθος ταινιών, θεατρικών παραστάσεων, μουσικής έως και online περιοδικών (παραδείγματα: Εθνικό θέατρο, Ίδρυμα Ωνάση, Στέγη Τεχνών και Γραμμάτων, Μέγαρο Μουσικής Αθηνών).
Το νέο ηλεκτρονικό κράτος
Σε μία νέα ψηφιακή πραγματικότητα πέρασαν κράτος και δημόσιες υπηρεσίες προκειμένου να εξυπηρετηθούν ανάγκες των πολιτών και να μη χαθούν ολοκληρωτικά οι ρυθμοί και η κανονικότητα. Η τεχνολογία επιστρατεύτηκε σε κάθε βασικό τομέα:
Τηλεργασία: Η εργασία για πολλούς δημόσιους (και ιδιωτικούς) υπαλλήλους εξακολούθησε ακατάπαυστα εξ αποστάσεως, χάρη σε απλά μέσα που δεν απουσιάζουν από σχεδόν κανένα σπίτι∙ έναν υπολογιστή και καλή σύνδεση Ίντερνετ.
Άυλη συνταγογράφηση: Ο ασφαλισμένος πολίτης μπόρεσε με τη βοήθεια ενός SMS ή e-mail που έχει πάρει από τον γιατρό του να επιδείξει στο φαρμακείο τα στοιχεία των συνταγών του υπό τη μορφή ενός τετραψήφιου κωδικού ή ενός barcode. Τι απαιτείται; Στοιχειώδης εξοικείωση με την τεχνολογία του Διαδικτύου ή του κινητού τηλεφώνου. Εν ανάγκη, την παραλαβή φαρμάκων θα μπορεί να πραγματοποιεί κάποιος συγγενής ή φίλος αντί του ίδιου του ενδιαφερόμενου.
Ψηφιακή πύλη του κράτους: Αποτελεί ένα κέντρο εξυπηρέτησης των πολιτών ψηφιακά αναφορικά με υπηρεσίες και πιστοποιητικά για τα οποία προηγουμένως έπρεπε κανείς να απευθύνεται στα Κέντρα Εξυπηρέτησης Πολιτών (ΚΕΠ).
Τηλεκπαίδευση: Η κυβέρνηση, στο πλαίσιο της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης και προς διευκόλυνση της διαδικασίας λόγω υπερφορτωμένων δικτύων, εξασφάλισε τη συνεργασία με εταιρείες κινητής τηλεφωνίας για πρόσβαση χωρίς χρέωση δεδομένων (zerorating) από κινητά δίκτυα για μαθητές και φοιτητές, σε ψηφιακές πλατφόρμες που χρησιμοποιεί το υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων και εφαρμογές/υπηρεσίες τηλεδιασκέψεων (Webex Meetings).
Τηλε-ιατρική: Σε αρκετές περιφέρειες της χώρας κατέστη δυνατή η παροχή ιατρικών υπηρεσιών μέσω βιντεοκλήσεων, κατά τις οποίες οι ασθενείς έχουν τη δυνατότητα να επικοινωνήσουν με διάφορες ειδικότητες από γενική ιατρική και παθολογία μέχρι ψυχιατρική και ψυχολογία προς υποστήριξη ή έγκαιρες διαγνώσεις βάσει τυχόν συμπτωμάτων.
Έρωτας στις ημέρες του εγκλεισμού
Η σκηνή της Ιουλιέτας στο μπαλκόνι της με τον ερωτευμένο Ρομέο να της απευθύνεται από τον δρόμο, τηρώντας μια απόσταση ιδανική για την αποφυγή μετάδοσης του κορωνοϊού, mutatis mutandis θα μπορούσε να εικονογραφεί πειστικότατα το φλερτ και τις
γνωριμίες τις ημέρες της κοινωνικής αποστασιοποίησης και της απαγόρευσης άσκοπης κυκλοφορίας. Οι επίδοξοι εραστές δεν θα μπορούσαν να διαφύγουν τον νέο κορωνοϊό ούτε και τα περιοριστικά μέτρα. Το κενό που δημιουργήθηκε όταν η Πολιτική Προστασία ανακοίνωσε τους κωδικούς και τις αιτιολογίες μετακίνησης ήρθαν να καλύψουν εφαρμογές και Διαδίκτυο.
Οι εφαρμογές γνωριμιών με ποικίλους τρόπους προσαρμόστηκαν στις νέες ανάγκες των χρηστών τους. Ενημερωτικά μηνύματα με συμβουλές προστασίας, υπενθυμίσεις σχετικά με τον COVID-19 και, κυρίως, παροχή εντελώς δωρεάν χαρακτηριστικών τα οποία έως πρότινος ήταν διαθέσιμα μόνο για συνδρομητές. Το περιώνυμο Tinder επέτρεψε χωρίς κανένα κόστος στους χρήστες του να περιηγηθούν ανά τον κόσμο και να μοιραστούν εξ αποστάσεως τη μοναξιά της καραντίνας. Άλλες εφαρμογές διέθεσαν δωρεάν την επιλογή βιντεοκλήσης και διεύρυναν την ακτίνα εμφάνισης διαθέσιμων προφίλ προς συνομιλία.
Αξιοσημείωτο είναι πώς σε τέτοιους χαλεπούς καιρούς το online dating δεν σταμάτησε να διαγράφει ανοδική πορεία. Έρευνα της Smartme Analytics στην Ισπανία, μία από τις πλέον πληγείσες χώρες με περισσότερους από 20.000 θανάτους, διαπίστωσε σε πληθυσμιακό δείγμα 8.000 χρηστών αύξηση της χρήσης του Tinder έως και 94,4% στις ηλικίες κάτω των 35 ετών, ενώ για τις αντίστοιχες πλατφόρμες online γνωριμιών Badoo και Grindr, πάνω από 52,4% και 24% αντίστοιχα, με εθελοντές να δηλώνουν πρόθυμοι να παρατείνουν τη χρήση αμιγώς για online dating και μετά το lockdown.
Tέλος, η απόφαση ιστοσελίδων ενήλικου περιεχομένου να ενεργοποιήσουν άνευ αντιτίμου επιλογές που κανονικά διατίθεντο μετά πληρωμής -χαρακτηριστικό το παράδειγμα του Pornhub για τους κατοίκους της Ιταλίας- κρίθηκε αμφιλεγόμενη και επικίνδυνη, με τους κατήγορους να δείχνουν την εκμετάλλευση της κατάστασης από τις πλατφόρμες προβολής ερωτικών ταινιών, των οποίων η επισκεψιμότητα εκτοξεύτηκε στα ύψη.
H επόμενη μέρα
Στο απάνθρωπο της πανδημίας, η τεχνολογία αγκάλιασε τον άνθρωπο, σκύβοντας πάνω από τα προβλήματά του. Θα ξεχάσει άραγε κανείς τις μαρτυρίες από νοσοκομεία με ετοιμοθάνατους ασθενείς να ζητούν μια βιντεοκλήση για να αποχαιρετήσουν τους ανθρώπους τους; Θα λησμονηθούν όσα ζήσαμε, δυσάρεστα μα και ευχάριστα στο πλαίσιο του δυνατού, από τις οθόνες των ηλεκτρονικών μας συσκευών;
Η πανδημία του COVID-19, πέρα από κρίση για τα συστήματα υγείας διεθνώς και σημαντική οικονομική κρίση, έχει αποδειχθεί και ψυχική. Οι ηλεκτρονικές εφαρμογές που τέθηκαν στην υπηρεσία του ανθρώπου θα συνεχίσουν να υπάρχουν με την ίδια, αυξημένη ή μειωμένη δημοτικότητα. Το μέτρο της άυλης συνταγογράφησης ή η τηλεκπαίδευση πιθανώς να αποτελέσουν ισχυρά ερείσματα για το ψηφιακό μέλλον. Ακόμη και δραστηριότητες όπως οι συνεδρίες με γυμναστές ή ψυχοθεραπευτές, για τις οποίες η φυσική παρουσία κρίνεται εν πολλοίς αναγκαία, αναμένεται να έχουν θετική εξέλιξη.
Κάνοντας μια ανασκόπηση, συμπεραίνει κανείς πως αν ο κορωνοϊός μάς απομόνωσε, η τεχνολογία μάς βοήθησε να βιώσουμε την εμπειρία ως δημιουργική μοναξιά: ανασυγκρότηση, πειθαρχία, αναστοχασμός, απόκτηση νέων ερεθισμάτων και εμπειριών που προσφέρθηκαν αφειδώς και δίχως οικονομικό κόστος, μια ευκαιρία να πούμε στο τέλος αυτής της πρωτόγνωρης εμπειρίας ότι αυτός ο κατ’ οίκον εγκλεισμός, πέρα από αναγκαία θυσία, αποτέλεσε και ένα παράπλευρο καλό.
