Η διαταραχή μετατραυματικού στρες (PTSD) είναι μια κατάσταση που προκαλείται από ένα τραυματικό, τρομακτικό ή επικίνδυνο συμβάν και, για λόγους που ακόμα παραμένουν ασαφείς, επηρεάζει δυσανάλογα τις γυναίκες σε σχέση με τους άνδρες.
Τα γεγονότα που μπορούν να προκαλέσουν τη διαταραχή ποικίλλουν από μια σωματική μάχη ή μια σεξουαλική επίθεση μέχρι τη βία με τη χρήση όπλων, τα ατυχήματα, τις φυσικές καταστροφές ή ακόμα και το θάνατο ενός αγαπημένου προσώπου.
Αν δεν υπάρξει θεραπεία, τα συμπτώματα μπορεί να διαρκέσουν για πολλά χρόνια και να περιλαμβάνουν flashbacks (ο ασθενής ξαναζεί το γεγονός), εφιάλτες, αποφυγές (ο ασθενής αποφεύγει τοποθεσίες και καταστάσεις που του θυμίζουν το γεγονός), νευρικότητα, φόβο και αισθήματα ντροπής και ενοχής.
Οι επιστήμονες άρχισαν να δίνουν ιδιαίτερη προσοχή στο PTSD κατά τη δεκαετία του 1970, όταν πολλοί βετεράνοι του πολέμου του Βιετνάμ επέστρεφαν στην Αμερική με συμπτώματα της διαταραχής. Οι ειδικοί, όμως, γνώριζαν το συναισθηματικό κόστος μιας τέτοιας κατάστασης από πολύ νωρίτερα, από τους βετεράνους των δύο παγκοσμίων πολέμων.
Λαμβάνοντας υπόψιν αυτά, η διαταραχή τότε θεωρήθηκε «ανδρική υπόθεση», άποψη που ισχύει μέχρι σήμερα, με τη διαφορά ότι πλέον η θεώρηση του τραύματος εκτείνεται πέρα από τη βία του πολέμου -και πέρα από τους άνδρες. Στην πραγματικότητα, σήμερα οι γυναίκες (πολίτες και στρατιωτικοί) είναι εκείνες που έχουν διπλάσιες πιθανότητες να νοσήσουν από PTSD.
«Τα δύο φύλα βιώνουν διαφορετικά είδη τραύματος και σε διαφορετικά χρονικά σημεία της ζωής τους. Οι άνδρες βιώνουν τραύματα που σχετίζονται με τη βία συνήθως σε μεγαλύτερη ηλικία, ενώ οι γυναίκες βιώνουν συνήθως σεξουαλικές επιθέσεις σε νεότερη ηλικία, όταν ο εγκέφαλός τους ακόμα αναπτύσσεται, με αποτέλεσμα να αυξάνεται ο κίνδυνος που διατρέχουν για PTSD αργότερα στη ζωή τους», τονίζει η Janine Clayton, διευθύντρια του Γραφείου Έρευνας για την Υγεία των Γυναικών στο Εθνικό Ινστιτούτο Υγείας της Αμερικής.
Οι λόγοι που η διαταραχή προσβάλει περισσότερο τις γυναίκες από τους άνδρες είναι ακόμα ασαφείς, με τους ειδικούς να προσανατολίζονται σε παράγοντες όπως οι ορμόνες, η απόκριση του εγκεφάλου στο στρες, αλλά και τα γενετικά χαρακτηριστικά, επισημαίνοντας, επιπλέον, το γεγονός ότι οι γυναίκες είναι πιο ευάλωτες στην κατάθλιψη, το άγχος και άλλα ψυχικά προβλήματα.
Γιατί οι γυναίκες είναι πιο ευάλωτες;
Πιο αναλυτικά, μερίδα επιστημόνων υποστηρίζει πως ένας λόγος μπορεί να είναι το γεγονός ότι για τις γυναίκες είναι πιο δύσκολο να «ξεμάθουν» το φόβο, μια διαδικασία ευρύτερα γνωστή ως «εξάλειψη του φόβου», ενώ άλλοι υποδεικνύουν τις ορμόνες του φύλου ως εν μέρει υπεύθυνες. Κάποιες μελέτες, μάλιστα, έχουν εξετάσει τις επιδράσεις των οιστρογόνων στην εξάλειψη του φόβου, υποστηρίζοντας ότι όταν τα επίπεδα οιστρογόνων είναι υψηλά, οι γυναίκες μπορούν να περιορίσουν πιο γρήγορα τον φόβο.
Και οι γενετικοί παράγοντες, όμως, ενδεχομένως να επηρεάζουν την ανάπτυξη του PTSD, με μια εκτενή μελέτη να προσπαθεί αυτή τη στιγμή να εντοπίσει τις γενετικές διαφορές σε ανθρώπους (άνδρες και γυναίκες) που πάσχουν από PTSD και σε υγιή άτομα. Το πρώτο βήμα προς αυτή την κατεύθυνση έγινε με την αναφορά ενός ισχυρού γενετικού στοιχείου για το PTSD, του εντοπισμού έξι γονιδιακών περιοχών που σχετίζονται με την πάθηση, αν και αυτές οι διαφορές ήταν παρούσες μόνο στην περίπτωση των ανδρών.
«Αν δούμε τις διαφορές στους πάσχοντες από PTSD και σε υγιείς ανθρώπους, μπορεί να οδηγηθούμε σε σημαντικά βιολογικά στοιχεία. Όταν μπορέσουμε να κατανοήσουμε καλύτερα τη βιολογία της διαταραχής, θα καταλήξουμε σε νέες θεραπείες», επισημαίνει η καθηγήτρια Ψυχιατρικής Επιδημιολογίας στη Σχολή Δημόσιας Υγείας Chan του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ, Karestan Koenen.
Στρατός και σεξουαλικές επιθέσεις
Τα τελευταία χρόνια, η προσοχή επικεντρώνεται στις σεξουαλικές επιθέσεις εναντίον των γυναικών, με τα στοιχεία για τους βιασμούς να είναι πραγματικά δραματικά. Μια πρόσφατη μελέτη σε γυναίκες ηλικίας από 18 έως 44 ετών βρήκε ότι περισσότερες από 3,3 εκατομμύρια γυναίκες είχαν σαν πρώτη σεξουαλική εμπειρία τον βιασμό, με τους ερευνητές να σχολιάζουν πως ίσως πρόκειται και για συντηρητικό νούμερο.
Οι γυναίκες που υπηρετούν στο στρατό είναι ευάλωτες σε δύο είδους τραύματα, είτε λόγω μάχης είτε λόγω σεξουαλικής επίθεσης. Το PTSD αυξάνεται αισθητά στις γυναίκες που υπηρετούν στο στρατό, στις μέρες μας ειδικά εν μέρει λόγω των περισσότερων αναφορών τέτοιων συμβάντων και λόγω των περισσότερων γυναικών που επιλέγουν να ακολουθήσουν αυτή την επαγγελματική επιλογή, σύμφωνα με την Tara Galovski, διευθύντρια του τμήματος Επιστημών Υγείας των Γυναικών στο Κέντρο PTSD του Υπουργείου Βετεράνων.
Καταληκτικά, θα πρέπει να σημειώσουμε πως δεν είναι δεδομένο πως όσοι βιώνουν κάποιο τραύμα θα νοσήσουν από PTSD. Το ζήτημα είναι ότι το PTSD αυξάνει, επίσης, τον κίνδυνο και για άλλα προβλήματα υγείας όπως οι καρδιακές παθήσεις, η παχυσαρκία, ο διαβήτης, οι θρόμβοι στο αίμα, συγκεκριμένοι τύποι καρκίνου και ο αυτισμός στους απογόνους, με τις καταστάσεις αυτές να μπορούν να επηρεάσουν εξίσου άνδρες και γυναίκες.
