Ο φόβος για τον κορωνοϊό έχει δώσει τη θέση σε φόβο για το αύριο σε οικονομικό επίπεδο, θυμό, αίσθηση μοναξιάς, απόγνωσης και αποξένωσης, και συνολικού περιορισμού ελευθερίας, όπως αποτυπώνεται στις χιλιάδες κλήσεις που δέχεται εν μέσω του δεύτερου lockdown που διανύουμε η γραμμή ψυχοκοινωνικής υποστήριξης 10306, η οποία λειτουργεί σε 24ωρη βάση ως δίαυλος επικοινωνίας για πολίτες που αναζητούν ψυχικό καταφύγιο, στήριγμα και πυξίδα.
Η γραμμή υποστήριξης δέχεται πλέον και αυξανόμενες κλήσεις από ανθρώπους που έχουν διαγνωστεί με τη νόσο COVID-19, τους οποίους διακατέχει πανικός και άγχος για το πώς θα εξελιχθεί η υγεία τους ταυτόχρονα με ενοχή και φόβο για το ενδεχόμενο να έχουν μεταδώσει τον ιό σε κοντινά τους πρόσωπα. Κλήσεις φθάνουν και από πολίτες που έχουν κάποιον συγγενή τους στην Εντατική, αλλά και από ανθρώπους που έχουν ξεπεράσει τη νόσο και οι οποίοι βιώνουν μίας μορφής μετατραυματικού στρες.
Εξ ου και δρομολογείται να προστεθεί μία επιπλέον επιλογή στη γραμμή 10306 αποκλειστικά για ασθενείς και συγγενείς, ενδεχομένως και με τη δυνατότητα δωρεάν βιντεοκλήσης ώστε να υπάρχει η δυνατότητα πιο «ζωντανής» επικοινωνίας.
Η υφυπουργός Υγείας, αρμόδια για θέματα Ψυχικής Υγείας, κ. Ζωή Ράπτη μιλά στο ygeiamou.gr για τη στόχευση και το πλαίσιο λειτουργίας του διαύλου επικοινωνίας, ενώ ο υπεύθυνος για τη γραμμή ψυχολογικής στήριξης κ. Μενέλαος Θεοδωρουλάκης, Διδάκτορας Κοινωνικής Πολιτικής, πρόεδρος της Ομοσπονδίας «ΑΡΓΩ», καθώς και οι ψυχολόγοι που υποδέχονται κλήσεις κ.κ. Μαρία Ντεβέ και Στέλλα Βαρδάκα αποτυπώνουν τους λόγους που καλούν οι πολίτες στο 10306, τη μετατόπιση των φόβων και τα διαφορετικά συναισθήματα που κυριαρχούν εν μέσω της νέας καραντίνας.
Διέξοδος στη μοναξιά, αίσθημα ασφάλειας
«Η Γραμμή Ψυχοκοινωνικής Υποστήριξης 10306 αποτελεί μία από τις κύριες παρεμβάσεις μας σε εθνικό επίπεδο για την ψυχοκοινωνική υποστήριξη του πληθυσμού, ιδιαίτερα μέσα σε αυτή την εξαιρετικά δύσκολη περίοδο της πανδημίας» επισημαίνει η υφυπουργός Υγείας κ. Ζωή Ράπτη.
«Παγκόσμιες μελέτες για την COVID-19 δείχνουν αυτό που από την εμπειρία όλων μας αναμένονταν. Σημαντική αύξηση των επιπέδων στρες, μοναξιάς και θυμού σ’ όλο τον κόσμο. Την ίδια στιγμή, είναι επιστημονικά επιβεβαιωμένο ότι η επικοινωνία με τους ειδικούς μπορεί να ενισχύσει την ελπίδα και το αίσθημα ασφάλειας, να μειώσει το φόβο και το άγχος και να αποτελέσει μία διέξοδο στη μοναξιά και στο αίσθημα απομόνωσης που τυχόν αισθάνονται οι συμπολίτες μας κατά τη διάρκεια της πανδημίας» σημειώνει η υφυπουργός Υγείας.
Υπ’ αυτές τις συνθήκες, συμπληρώνει, το 10306 λειτουργεί ως ένας δωρεάν δίαυλος επικοινωνίας, που ενημερώνει ανώνυμα και εμπιστευτικά τους πολίτες που αναζητούν ψυχολογική, κοινωνική, αλλά και συμβουλευτική υποστήριξη, ενώ στελεχώνεται από καταρτισμένους και έμπειρους επαγγελματίες ψυχικής Υγείας.
Η ίδια διευκρινίζει ότι ταυτόχρονα μπορεί πραγματοποιούνται παραπομπές σε εξειδικευμένες υπηρεσίες ψυχικής υγείας μετά την αρχική διαχείριση των σχετικών κλήσεων· παράλληλα, οι πολίτες μπορούν να καλούν για ψυχολογική στήριξη παιδιών και εφήβων καθημερινά, ενώ παρέχεται και η δυνατότητα ψυχοκοινωνικής υποστήριξης σε ανθρώπους με προβλήματα ακοής.
Ο φόβος μετατοπίζεται στην οικονομική επιβίωση
Από πλευράς του, ο κ. Μενέλαος Θεοδωρουλάκης, πρόεδρος της Ομοσπονδίας Φορέων Ψυχοκοινωνικής Υποστήριξης ΑΡΓΩ που συντονίζει τη γραμμή, αναφέρει ότι μετά το ξέσπασμα της πανδημίας κυρίαρχο στοιχείο στις κλήσεις προς τη γραμμή 10306 το διάστημα Απριλίου-Μαΐου ήταν ο φόβος για τον κορωνοϊό (ποσοστό 90%). Ακολούθησε σε ποσοστό 86% ο φόβος για την απομόνωση και την καραντίνα, ενώ λίγο κάτω του 50% κυμάνθηκε ο φόβος για την οικονομία και τις συνθήκες του αύριο.
Σήμερα, εννέα μήνες αργότερα, ο φόβος για τον κορωνοϊό θεωρείται πιο διαχειρίσιμος με το σχετικό ποσοστό να έχει μειωθεί σημαντικά στο 48%. Ο φόβος μετατοπίζεται στο οικονομικό πεδίο (60%,) με τους καλούντες να αγωνιούν πώς θα επιβιώσουν οικονομικά και εάν θα βρεθούν αντιμέτωποι με το φάσμα της ανεργίας.
Πυξίδα και καταφύγιο
Η κ. Μαρία Ντεβέ, κλινική ψυχολόγος, η οποία υποδέχεται κλήσεις και παράλληλα διατηρεί την εποπτεία στελεχών της γραμμής 10306, επισημαίνει ότι από τη μία πλευρά κάποιοι άνθρωποι καλούν υπό καθεστώς σύγχυσης, πίεσης και άγχους προς όλες τις κατευθύνσεις, με τους ψυχολόγους να συνδράμουν στο να αποκωδικοποιήσουν τα μπερδεμένα συναισθήματά τους, ενώ σε άλλες περιπτώσεις ζητείται έμπρακτη υποστήριξη υπό την έννοια της κατεύθυνσης – καθοδήγησης, αλλά και επιβεβαίωσης ότι «δικαιούνται» να νιώθουν φόβο, αγωνία, ανασφάλεια.
Στη μεν πρώτη περίπτωση πολλές φορές η συνομιλία με τον ειδικό τους βοηθά να αποκρυσταλλώσουν τι ακριβώς τους φοβίζει και τους αγχώνει. «Υφίσταται ένα αδιευκρίνιστο άγχος και φόβος για το ποιο είναι το επόμενο βήμα, τι θα γίνει, αν θα νοσήσουν οι ίδιοι, οι δικοί τους άνθρωποι, αν κλονιστεί η εργασία τους, αλλά και αν θα κινδυνεύσουμε συλλογικά σε επίπεδο κοινωνικής, οικονομικής δραστηριότητας, εάν θα είμαστε ξανά όπως πριν» αναφέρει η κ. Ντεβέ.
«Οι άνθρωποι τελικά καλούν έχοντας πολλά διαφορετικά ζητούμενα που καλούμαστε εμείς να υποστηρίξουμε και να τους αποφορτίσουμε. Πολλές φορές είναι αναγκαίο γι’ αυτούς ακόμη και να τους ακούσει κάποιος ή να βάλουν τις σκέψεις τους σε μία σειρά, και να αναγνωρίσουν τι νιώθουν» επισημαίνει ή ίδια.
Σε άλλες περιπτώσεις, ένα σημαντικό ποσοστό των κλήσεων, ζητείται πιο έμπρακτη υποστήριξη, μία πιο στοχευμένη συμβουλευτική βοήθεια -όχι οδηγίες με την έννοια που ζητούνται από τον ΕΟΔΥ- αλλά μία κατεύθυνση, μία πυξίδα, γεγονός που παρέχει ασφάλεια στον καλούντα εν μέσω της γενικευμένης αναταραχής -«έχω δίκιο να νιώθω έτσι ή δεν θα έπρεπε; Κάνω καλά ή είναι φυσιολογικό που κάνω αυτό ή νιώθω έτσι; Εσείς τι λέτε ως ειδικός;» είναι συνήθη ερωτήματα προς τους ψυχολόγους.
Αυτό συνέβαινε και στην πρώτη καραντίνα κατά την κ. Ντεβέ, η διαφορά όμως τώρα έγκειται στο ότι οι άνθρωποι είναι πιο προετοιμασμένοι, και όχι τόσο αιφνιδιασμένοι, και πλέον αγγίζονται βαθύτερες πτυχές, όχι σε επιφανειακό επίπεδο όπως το πότε θα λήξει η καραντίνα, αλλά ουσιαστικά πώς θα είναι η ζωή μας στο μέλλον.
Υπάρχει, μάλιστα, ένας αριθμός ανθρώπων που κάνει επανειλημμένα χρήση των υπηρεσιών της γραμμής και αυτό, σύμφωνα με την κ. Ντεβέ, καταδεικνύει ότι σε αυτή τη δύσκολη περίοδο η επικοινωνία αυτή υποκαθιστά μία πηγή πάγιας στήριξης που δεν θα μπορούσαν να έχουν, προσφέρει ένα «κράτημα».
Πίσω από τον κάθε επαγγελματία αναφοράς που υποδέχεται τις κλήσεις υπάρχει ένα οργανωμένο δίκτυο επικοινωνιών να αποτανθεί και να παραπέμψει περιπτώσεις που κρίνει ότι χρήζουν επείγουσας βοήθειας.
Ο βασικός ρόλος της γραμμής είναι η υποστήριξη γύρω από την πανδημία, αλλά πρόκειται και για μία γραμμή ψυχικής υγείας για κάθε είδους απώλεια της ισορροπίας αυτή τη στιγμή. Υπάρχουν καλούντες με υπόβαθρο ψυχικών διαταραχών, οι οποίοι σαφώς και έχουν επιβαρυνθεί και είναι σημαντικό να υπάρχουν δίαυλοι επικοινωνίας και έκφρασης του επιπλέον στρες που βιώνουν, δηλώνει η κ. Ντεβέ.
Η ίδια, μάλιστα, δίνει και τη διάσταση της συμμετοχής στη γραμμή για τους ίδιους τους επαγγελματίες, επισημαίνοντας πως είμαστε όλη η κοινωνία δυνάμει πληττόμενη από αυτή την πανδημία και οι ψυχολόγοι αντλούν και οι ίδιοι δύναμη νιώθοντας ότι υποστηρίζουν συμπολίτες τους.
Θυμός, αποξένωση και νοσούντες
Η ψυχολόγος κ. Στέλλα Βαρδάκα, η οποία επίσης υποδέχεται κλήσεις στη γραμμή 10306 και δη τις νυχτερινές ώρες, επιβεβαιώνει σε σύγκριση με την πρώτη καραντίνα τη μετατόπιση στα συναισθήματα των καλούντων από το φόβο για τον κορωνοϊό στο θύμο και σε αισθήματα απόγνωσης και αποξένωσης.
Η ίδια επισημαίνει πως σήμερα μπορούμε να αναγνωρίσουμε λίγο καλύτερα τι σημαίνει και πώς επιδρά αυτή η έλλειψη ελευθερίας, όχι μόνο αναφορικά με τα περιοριστικά μέτρα τα οποία λαμβάνονται, αλλά περισσότερο η αίσθηση ότι εμείς οι ίδιοι δεν μπορούμε να ορίσουμε τον εαυτό μας, τις κινήσεις, τις σχέσεις, τους δεσμούς μας με τους άλλους ανθρώπους.
«Σήμερα διακρίνουμε την εκτόνωση όλου αυτού κύματος με έναν πολύ έντονο θυμό. Και πλέον βλέπουμε και τα πρακτικά αποτελέσματα σε οικονομικό επίπεδο, τα οποία δεν τα φοβάται μόνο ο άνθρωπος, αλλά τώρα τα βιώνει, καθώς και τα αποτελέσματα της ίδιας της αποξένωσης» αναφέρει.
«Πολλές φορές ένας άνθρωπος στη διάρκεια της ζωής του έχει κληθεί να αντιμετωπίσει και να διαχειριστεί δυσκολίες, αλλά πάντα μία πρώτη μας κίνηση είναι να βρούμε συμμάχους σε αυτό το οποίο μας συμβαίνει. Όμως, σε αυτή την περίπτωση, με τον κορωνοϊό, οι σύμμαχοί μας δεν μπορούν να μας πλησιάσουν, οπότε πραγματικά είναι μία πολύ μεγάλη αλλαγή και θεωρώ ότι χαρακτηρίζει αν θέλετε μία νέα εποχή και έναν μεγαλύτερο φόβο των ανθρώπων, αυτόν της αποξένωσης και του ‘δεν έχω συμμάχους’» δηλώνει η ίδια.
Οι νοσούντες που καλούν στη γραμμή 10306 διακατέχονται, όπως αναφέρει η κ. Βαρδάκα, από άγχος και πανικό για την πορεία της υγείας τους, αλλά και ευρύτερα για το μέλλον. Πολύ συχνή είναι η ενοχή και «αυτοκατηγορία» γιατί νόσησαν ενώ λάμβαναν τα απαιτούμενα μέτρα προστασίας, αλλά και ο έντονος φόβος εάν έχουν μεταδώσει τον ιό σε κοντινά τους πρόσωπα.
Η κ. Βαρδάκα υπογραμμίζει και μία άλλη διάσταση, αυτή των κλήσεων από ανθρώπους που έχουν αναρρώσει, έχουν διανύσει το προβλεπόμενο διάστημα κατ’ οίκον απομόνωσης, και βιώνουν κατά κάποιο τρόπο ένα μετατραυματικό στρες -στην πορεία φοβούνται να βγουν έξω, να επανέλθουν στην καθημερινότητα- και αυτός, όπως επισημαίνει, είναι ένας αντίκτυπος που πρέπει να ληφθεί υπόψη.
Όσο για το φόβο εάν μπορεί να μεταδώσουμε τον ιό στους άλλους, η ίδια επισημαίνει πως στις κλήσεις διακρίνεται ορατά πως ενώ τα κοντινά μας πρόσωπα αποτελούσαν ανέκαθεν τα στηρίγματα, τους συμμάχους μας στις δυσκολίες, ο κορωνοϊός το έχει αντιστρέψει αυτό. Φοβόμαστε ότι μπορεί εμείς να αποτελέσουμε κίνδυνο για τα αγαπημένα μας πρόσωπα, και όχι στήριγμα-βοήθεια.
Ως προς τις νυχτερινές κλήσεις στη γραμμή 10306, η κ. Βαρδάκα αναφέρει πως τα βράδια οι άνθρωποι ίσως καταλαβαίνουν πόσο πραγματικά μόνοι είναι· καλούν πολίτες που δεν μπορούν να διαχειριστούν όλο αυτό το άγχος και τη μοναξιά που συνεπάγεται η πανδημία και η αϋπνία είναι ένα πάρα πολύ συχνό φαινόμενο.
Η γραμμή υποστήριξης έχει διαδραματίσει στις βραδινές βάρδιες έναν ρόλο συντρόφου, ενός ανθρώπου που έχει ένα καλό αυτί να ακούσει, δηλώνει η ίδια επισημαίνοντας πως αυτό που κυριαρχεί είναι είναι η αίσθηση μοναξιάς και απόγνωσης –το ότι είμαι μόνος.
Η κ. Βαρδάκα επισημαίνει πως καλούμαστε ουσιαστικά να διαχειριστούμε αισθήματα πένθους· βιώνουμε σημαντικές απώλειες στη ζωή μας. «Η πρώτη απώλεια του πώς εγώ διαθέτω τον εαυτό μου, το πώς διαχειρίζομαι την ελευθερία μου, το πόσο εγώ μπορώ να ορίσω τον εαυτό μου, να με προστατεύσω να με φροντίσω, να δεχτώ φροντίδα από άλλους ανθρώπους. Έχουμε χάσει τη ρουτίνα της καθημερινότητάς μας, έχει ανατραπεί, οπότε βιώνουμε σε πολλά επίπεδα πένθη και απώλεια ελέγχου» αναφέρει.
Η γραμμή έχει ξεπεράσει τις 100.000 κλήσεις – Ειδική επιλογή για νοσούντες
Ως προς τα αριθμητικά στοιχεία των κλήσεων προς τη γραμμή 10306, ο κ. Μενέλαος Θεοδωρουλάκης αναφέρει πως έχουν ξεπεράσει τις 100.000 από τη σύστασή της στις αρχές Απριλίου. Την πρώτη περίοδο, από τις τις 4 Απριλίου έως τις 10 Μαΐου, είχε λάβει 31.000 κλήσεις και αντίστοιχα από τις 6 Νοεμβρίου μέχρι και τις 16 Νοεμβρίου έλαβε 7.000 κλήσεις. Κατ’ αναλογία, οι κλήσεις κινούνται μέχρι στιγμής αριθμητικά στο ίδιο πλαίσιο και στο δεύτερο lockdown που διανύει η χώρα.
Εν μέσω της έξαρσης των κρουσμάτων κορωνοϊού στη χώρα, η γραμμή υποστήριξης δέχεται πλέον αυξανόμενες κλήσεις και από ανθρώπους που έχει προσβληθεί από τη νόσο, αλλά σε κάποιες περιπτώσεις και από συγγενείς νοσηλευόμενων σε Μονάδες Εντατικής Θεραπείας.
Κατά συνέπεια, αναμένεται να προστεθεί μία επιπλέον επιλογή στη γραμμή 10306 αποκλειστικά για ασθενείς και συγγενείς, ενδεχομένως και με τη δυνατότητα δωρεάν βιντεοκλήσης ώστε να υπάρχει η δυνατότητα πιο «ζωντανής» επικοινωνίας, με τα απαιτούμενα πρωτόκολλα ως προς την προστασία των προσωπικών δεδομένων, όπως δηλώνει ο κ. Θεοδωρουλάκης.
Ο ίδιος επισημαίνει πως η γραμμή εξυπηρετεί σε ποσοστό περίπου της τάξεως του 10% ανθρώπους με χρόνια ψυχιατρικά προβλήματα, γεγονός που όπως αναφέρει ο ίδιος συνεπάγεται ότι υποστηρίζει και πληθυσμό πέραν εκείνου που το έχει ανάγκη εξαιτίας του κορωνοϊού καλύπτοντας και κενά του συστήματος ψυχικής υγείας γενικότερα.
Αναφορικά με τα στατιστικά στοιχεία, ο ίδιος επισημαίνει ότι κατά την αρχική περίοδο λειτουργίας είχαν καταγραφεί πολλά τηλεφωνήματα σχετικά με περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας και σε σχέση με τα παιδιά, τα οποία με την εμπειρία τουλάχιστον των πρώτων δέκα ημερών της νέας καραντίνας διαφαίνονται πιο περιορισμένα.
Στην παρούσα φάση στη γραμμή 10306 απασχολούνται σε κυλιόμενες βάρδιες τρεις ή τέσσερις φορές εβδομαδιαίως περίπου 100 επαγγελματίες που διατηρούν μισθωτή σχέση με φορείς της ομοσπονδίας, καθώς και 40 επαγγελματίες υγείας σε εθελοντική βάση, ενώ είναι 15 οι σταθεροί συνεργάτες που καλύπτουν τις νυχτερινές βάρδιες. Στο σχεδιασμό περιλαμβάνεται να αυξηθούν συνολικά στους 200 οι ψυχολόγοι της γραμμής και λόγω της παρατεταμένης καραντίνας, αλλά και διότι οι γιορτές ανέκαθεν συνοδεύονται από ένα αρνητικό ψυχολογικό φορτίο για τους ψυχικά επιβαρυμένους ανθρώπους.
Ο κ. Θεοδωρουλάκης απευθύνει παράλληλα ένα μεγάλο «ευχαριστώ» στους εργαζόμενους στις μονάδες ψυχικής υγείας για τις προσπάθειές τους εν μέσω πανδημίας, επισημαίνοντας ότι δεν έχει καταγραφεί κανένας θάνατος και κανένα σοβαρό κρούσμα στις μονάδες που αποτελούν κλειστές δομές και φροντίζουν ευπαθείς ομάδες ανθρώπων.
