Τα οιστρογόνα είναι ένα είδος ορμόνης του φύλου που παίζει σημαντικό ρόλο στον οργανισμό. Τα μη φυσιολογικά επίπεδα μπορούν να επηρεάσουν πολλαπλώς την υγεία.
Στις γυναίκες μπορεί να προκαλέσουν μεταξύ άλλων αύξηση βάρους, κατάθλιψη και σοβαρό προεμμηνορροϊκό σύνδρομο.
Στους άνδρες, οι οποίοι έχουν επίσης οιστρογόνα (αλλά σε πολύ μικρότερες ποσότητες) τα αυξημένα επίπεδα οιστρογόνων μπορεί να κάνουν πιο δύσκολη την επίτευξη στύσης.
Μέχρι έναν βαθμό, είναι φυσιολογική η αυξομείωση των οιστρογόνων, όπως παραδείγματος χάριν στον εμμηνοροϊκό κύκλο. Μπορεί όμως να προκύψουν πιο σοβαρά προβλήματα σε περιπτώσεις που τα επίπεδα παραμείνουν σταθερά αυξημένα.
Στις γυναίκες, όταν τα οιστρογόνα είναι υψηλά σε σχέση με την προγεστερόνη, έχουμε «κυριαρχία οιστρογόνων». Τα αυξημένα επίπεδα οιστρογόνων επηρεάζουν διαφορετικά τους άνδρες και τις γυναίκες.
Πως επηρεάζουν τα αυξημένα επίπεδα οιστρογόνων τις γυναίκες
Στις γυναίκες, τα αυξημένα επίπεδα οιστρογόνων μπορεί να προκαλέσουν:
• αύξηση βάρους, ειδικά γύρω από τους γοφούς και τη μέση
• βαριά ή πολύ ελαφριά έμμηνο ρήση (περίοδο)
• σοβαρό προεμμηνορυσιακό σύνδρομο
• κόπωση
• ινομυώματα στη μήτρα
• οζίδια του μαστού
• μειωμένη σεξουαλικότητα
• κατάθλιψη ή άγχος
Άλλα πιθανά συμπτώματα είναι:
• φούσκωμα
• πονοκέφαλοι
• διαταραγμένος ύπνος
• απώλεια μαλλιών
Πώς επηρεάζουν τα αυξημένα επίπεδα οιστρογόνων τους άνδρες
Στους άνδρες, τα αυξημένα επίπεδα μπορεί να προκαλέσουν:
•γυναικομαστία
• δυσκολία επίτευξης ή διατήρησης στύσης
• υπογονιμότητα (ελαττωμένη παραγωγή σπερματοζωαρίων)
Σύμφωνα με μια μελέτη του 2018, τα αυξημένα επίπεδα οιστρογόνων σχετίζονται επίσης με αυξημένα ποσοστά κατάθλιψης στους άνδρες.
Τα οιστρογόνα και ο ρόλος τους στον οργανισμό
Τα οιστρογόνα είναι μια σημαντική ορμόνη για την υγεία ανδρών και γυναικών. Τα οιστρογόνα ρυθμίζουν τα επίπεδα χοληστερόλης, διατηρούν την υγεία των οστών και επηρεάζουν τη διάθεση. Στις γυναίκες, τα οιστρογόνα επηρεάζουν επίσης την έλευση της πρώτης περιόδου, τον εμμηνορροϊκό κύκλο, την εγκυμοσύνη και την εμμηνόπαυση.
Υπάρχουν τρεις κύριοι τύποι οιστρογόνων:
Οιστραδιόλη: είναι ο κύριος τύπος οιστρογόνων και η συγκέντρωσή της είναι υψηλότερη στις γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας. Η οιστραδιόλη θεωρείται δείκτης της υγείας των ωοθηκών.
Οιστρόνη: είναι ο κύριος τύπος οιστρογόνου στους άνδρες. Είναι επίσης το κύριος τύπος οιστρογόνων στις γυναίκες μετά την εμμηνόπαυση. Οι ωοθήκες, ο πλακούντας, οι όρχεις και ο λιπώδης ιστός παράγουν οιστρόνη από ανδροστενεδιόνη ή ανδρογόνα.
Οιστριόλη: Ο πλακούντας παράγει αυτό το είδος οιστρογόνου. Η ποσότητα της οιστριόλης αυξάνεται καθώς μεγαλώνει το έμβρυο.
Όταν τα επίπεδα οιστρογόνων αυξάνονται ή πέφτουν, αυτό μπορεί να επηρεάσει πολλές περιοχές του σώματος, συμπεριλαμβανομένου του αναπαραγωγικού συστήματος, του δέρματος, των μαλλιών, των οστών, των μυών, του εγκεφάλου και του ιστού του μαστού. Οι διακυμάνσεις μπορούν επίσης να έχουν επιπτώσεις στους άνδρες, καθώς όλοι μας έχουμε μαστικό ιστό.
Τι προκαλεί την αύξηση των οιστρογόνων;
Διάφορες αιτίες μπορεί να προκαλέσουν αυξημένα επίπεδα οιστρογόνων, όπως:
• υπερβολική παραγωγή οιστρογόνων
• αλλαγές στον τρόπο με τον οποίο το σώμα διασπά τα οιστρογόνα
• αλλαγές στον τρόπο με τον οποίο το σώμα αποκκρίνει τα οιστρογόνα
Οποιοδήποτε από τα παραπάνω μπορεί να οδηγήσει σε ορμονική ανισορροπία.
Στις γυναίκες, η κυριαρχία των οιστρογόνων συμβαίνει όταν τα επίπεδα οιστρογόνων είναι αυξημένα σε σύγκριση με τα επίπεδα της προγεστερόνης, η οποία είναι μία από τις άλλες κύριες γυναικείες ορμόνες.
Παράγοντες που μπορεί να συμβάλλουν στην κυριαρχία των οιστρογόνων, είναι:
Παχυσαρκία: Το υπερβολικό σωματικό βάρος μπορεί να οδηγήσει σε υψηλότερες ποσότητες οιστρογόνων, καθώς ο λιπώδης ιστός παράγει οιστρόνη.
Στρες: Το στρες αυξάνει τα επίπεδα κορτιζόλης. Όταν τα επίπεδα κορτιζόλης παραμένουν σταθερά αυξημένα, η συγκεκριμένη ορμόνη μπορεί να μειώσει τα επίπεδα προγεστερόνης, η οποία με τη σειρά της μπορεί να έχει αρνητική επίδραση στα οιστρογόνα.
Κατανάλωση αλκοόλ: Η κατανάλωση αλκοόλ αυξάνει υπερβολικά τα επίπεδα οιστραδιόλης και καθιστά πιο δύσκολο για το σώμα να μεταβολίσει τα οιστρογόνα.
Δυσβίωση: Η εντερική δυσβίωση παρουσιάζεται όταν κάποιος έχει πάρα πολλά επιβλαβή είδη βακτηρίων στο παχύ έντερό του ή δεν έχει αρκετά ευεργετικά είδη. Ορισμένοι τύποι βακτηρίων του εντέρου, μπορεί να μειώσουν την ικανότητα του οργανισμού να απαλλάσσεται από την περίσσεια οιστρογόνων, με αποτέλεσμα αυξημένα επίπεδα οιστρογόνων στον οργανισμό.
Έκθεση σε ξενοοιστρογόνα: αυτές οι χημικές ουσίες μιμούνται τα οιστρογόνα εάν μπουν στον οργανισμό. Περιλαμβάνουν τη δισφαινόλη Α (BPA) και τις φθαλικές ενώσεις, που υπάρχουν σε ορισμένα πλαστικά. Οι φθαλικές ενώσεις υπάρχουν επίσης σε ορισμένα προϊόντα προσωπικής περιποίησης, όπως σαπούνια και σαμπουάν.
Φάρμακα: Ορισμένα φάρμακα μπορεί να αυξήσουν τα οιστρογόνα ή να μειώσουν την προγεστερόνη.
Παθήσεις: Ορισμένες παθήσεις συσχετίζονται ή οδηγούν σε κυριαρχία των οιστρογόνων. Μεταξύ αυτών είναι το σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών, τα ινομυώματα της μήτρας, η ενδομητρίωση και ορισμένοι τύποι καρκίνου. Η αντίσταση στην ινσουλίνη αυξάνει επίσης τα επίπεδα οιστρογόνων.
Στους άνδρες, τα οιστρογόνα μπορεί αυξηθούν σε σχέση με την ποσότητα τεστοστερόνης στον οργανισμό, όταν πέσουν τα επίπεδα τεστοστερόνης.
Επιπλοκές των υψηλών επιπέδων οιστρογόνων
Εάν έχει κανείς σταθερά αυξημένα οιστρογόνα, για μεγάλο χρονικό διάστημα, αυξάνεται ο κίνδυνος για:
• υψηλή πίεση του αίματος
• θρόμβους
• υπασβεστιαιμία (χαμηλά επίπεδα ασβεστίου)
• καρκίνο του μαστού
• καρκίνο του τραχήλου της μήτρας
Τα αυξημένα οιστρογόνα μπορεί επίσης να επιδεινώσουν προϋπάρχουσες παθήσεις, όπως το άσθμα και η επιληψία.
Μελέτη του 2017, που έγινε στη Νότια Κορέα κατέληξε στο συμπέρασμα ότι τα αυξημένα επίπεδα ελεύθερης οιστριόλης συνδέονται με αυξημένο κίνδυνο για εκδήλωση διαβήτη κύησης κατά την εγκυμοσύνη.
Διάγνωση και έλεγχος επιπέδων οιστρογόνων
Σε γυναίκες που παρουσιάζουν σημάδια κυριαρχίας οιστρογόνων, ενδέχεται να μην είναι απαραίτητο να γίνουν διαγνωστικές εξετάσεις για να αποδειχθεί ότι η αναλογία οιστρογόνων δεν είναι ισορροπημένη, καθώς οι συστάσεις των ιατρών για τη μείωση των επιπέδων οιστρογόνων είναι γενικά ευεργετικές για τη συνολική υγεία.
Υπάρχει όμως περίπτωση μια υποκείμενη πάθηση να προκαλεί τα αυξημένα επίπεδα οιστρογόνων. Τότε γίνονται εξετάσεις ώστε να φανεί εάν υπάρχει ανισορροπία και να διαπιστωθεί η αιτία της. Τα επίπεδα οιστριόλης παρακολουθούνται και σε εγκυμοσύνες υψηλού κινδύνου.
Στις γυναίκες, οι τρεις τύποι οιστρογόνων ελέγχονται με εξετάσεις αίματος. Στους άνδρες όμως ελέγχεται μόνο η οιστραδιόλη και η οιστρόνη.
Θεραπεία για αυξημένα οιστρογόνα
Η θεραπεία για τα αυξημένα οιστρογόνα εξαρτάται από την υποκείμενη αιτία. Σε περιπτώσεις κυριαρχίας των οιστρογόνων που δεν οφείλεται σε μια συγκεκριμένη πάθηση, ο ιατρός μπορεί να συστήσει αλλαγές στον τρόπο ζωής ώστε να μειωθούν τα επίπεδα των οιστρογόνων.
Ορισμένες συνήθεις συμβουλές είναι:
• ακολουθείστε αντιφλεγμονώδη ή χορτοφαγική δίαιτα
• τρώτε περισσότερη σόγια, λιναρόσπορο και σταυρανθή λαχανικά, όπως μπρόκολο και λάχανο
• αυξήστε τα ωμέγα-3 λιπαρά οξέα στη διατροφή (είτε με συμπλήρωμα)
• διατηρείστε ενός υγιές βάρος
• μειώστε το στρες
• περιορίστε ή διακόψτε την κατανάλωση αλκοόλ
• αποφύγετε τα ξενοοιστρογόνα, όπως το BPA στα πλαστικά
• αποφύγετε ορισμένες φυτικές θεραπείες που μπορεί να αυξήσουν τα οιστρογόνα
Εάν διαπιστωθεί ότι τα αυξημένα οιστρογόνα οφείλονται σε κάποιο φάρμακα ή συμπλήρωμα, ελέγχουμε εναλλακτικές λύσεις.
Σε περιπτώσεις που ο ιατρός εκτιμά ότι τα αυξημένα οιστρογόνα πρέπει να μειωθούν για να αποφευχθεί μακροπρόθεσμη βλάβη στον οργανισμό, είναι πιθανό να συνταγογραφήσει αναστολείς αρωματάσης. Η αρωματάση είναι ένα ένζυμο που χρησιμοποιεί ο οργανισμός στη μετατροπή των ανδρογόνων σε οιστρογόνα.
Ο ιατρός μπορεί επίσης να συνταγογραφήσει μια συνθετική μορφή ορμόνης απελευθέρωσης ωχρινοτρόπου ορμόνης (LHRH) για να σταματήσει το σήμα που πυροδοτεί την παραγωγή οιστρογόνων στις ωοθήκες. Μπορεί να χορηγηθεί LHRH εάν τα οιστρογόνα επιδεινώνουν μια δυνητικά απειλητική για τη ζωή κατάσταση, όπως ο μεταστατικός καρκίνος του μαστού.
