Τα τελευταία χρόνια η χρήση των ηλεκτρονικών συστημάτων παροχής νικοτίνης (ΣΗΝ, electronic nicotine delivery systems, ENDS) παρουσιάζει ταχεία αύξηση. Η χρήση των ΣΗΝ έχει πυροδοτήσει συζητήσεις στους οργανισμούς δημόσιας υγείας σχετικά με τις δυνητικές, θετικές ή αρνητικές επιπτώσεις της, στον έλεγχο του καπνίσματος αλλά και στη δημόσια υγεία. Στο κείμενο που ακολουθεί γίνεται προσπάθεια να δοθούν απαντήσεις σε μερικές από τις πιο συχνές ερωτήσεις που αφορούν την χρήση των ΣΗΝ.

Είναι επικίνδυνα τα ηλεκτρονικά τσιγάρα και τα είδη άτμισης;

Υπάρχουν πολλά είδη ηλεκτρονικών τσιγάρων. Τα ηλεκτρονικά τσιγάρα είναι η πιο συνηθισμένη μορφή των ΣΗΝ, και αυτών χωρίς νικοτίνη, αλλά υπάρχουν και αλλά, όπως τα e-cigars, e-pipes κοκ. Τα ΣΗΝ περιέχουν διάφορα  ποσοστά νικοτίνης μεταξύ άλλων βλαβερών ουσιών.

Το αερόλυμα που παράγεται από τα ΣΗΝ συνήθως περιλαμβάνει νικοτίνη και άλλα  τοξικά υποκατάστατα (φορμαλδεΰδη, ακεταλδεΰδη, ακετόνη και μέταλλα όπως κάδμιο, μόλυβδο) τα οποία είναι επιβλαβή, τόσο για τους ενεργητικούς όσο και για τους παθητικούς καπνιστές. Κάποια προϊόντα τα οποία υποστηρίζουν ότι δεν περιέχουν νικοτίνη, έχει αποδειχθεί ότι στην πραγματικότητα περιέχουν.

Διάφορες μελέτες υποστηρίζουν ότι αυτά τα προϊόντα είναι βλαβερά για την υγεία και δεν είναι ασφαλή. Παρόλα αυτά, είναι ακόμα νωρίς για να δώσει κανείς μια σαφή απάντηση ή να γνωρίζει τις επιπτώσεις της μακροχρόνιας χρήσης τους.

Είναι ιδιαίτερα επικίνδυνα όταν χρησιμοποιούνται από παιδιά και εφήβους. Δεδομένου ότι ο εγκέφαλος αναπτύσσεται μέχρι τα 20-25, η νικοτίνη είναι ένα άκρως εθιστικό ναρκωτικό για αυτούς, και η έκθεση τους σε αυτήν την ουσία μπορεί να έχει μεγάλης διαρκείας,βλαβερές επιδράσεις στην ανάπτυξη του εγκεφάλου, με κίνδυνοεξάρτησης από αυτήν.

Επιπρόσθετα, υπάρχουν ενδείξεις ότι έφηβοι που δεν είχαν κάνει ποτέ χρήση τσιγάρου, και χρησιμοποιούν ΣΗΝ, διπλασιάζουν τις πιθανότητες τους να ξεκινήσουν το κάπνισμα αργότερα στη ζωή τους.

Η έκθεση των ΣΗΝ σε παιδιά μπορεί να είναι επικίνδυνη, καθώς πιθανή διαρροή των συσκευών αποτελεί κίνδυνο κατάποσης του υγρού από αυτά, ενώ σοβαροί τραυματισμοί μπορούν να προκληθούν μεταξύ των οποίων εγκαύματα, από φωτιές και εκρήξεις.

Προκαλούν προβλήματα στους πνεύμονες;

Οι μακροχρόνιες επιπτώσεις της χρήσης ΣΗΝ είναι μέχρι στιγμής άγνωστες. Σε μελέτες βραχυχρόνιας έκθεσης σε χρήση ΣΗΝ, παρατηρούνται πολλές επιδράσεις, όχι μόνο στο αναπνευστικό, αλλά και στο καρδιαγγειακό και κεντρικό νευρικό σύστημα. Έχουν αναφερθεί περιπτώσεις βρογχιολίτιδας, οξείας ηωσινοφιλικής πνευμονίας, εισπνευστικό τραύμα, και πνευμονίτιδαεξ υπερευαισθησίας.

Τα ηλεκτρονικά τσιγάρα είναι λιγότερο ή περισσότερο επικίνδυνα από τα απλά τσιγάρα;

Είναι δύσκολο να γενικεύσει κανείς την επικινδυνότητα των ΣΗΝ σε σχέση με τα τσιγάρα ή άλλα προϊόντα καπνού, καθώς αυτό εξαρτάται από ένα σύνολο παραγόντων.

Τόσο τα προϊόντα καπνού όσο και τα ΣΗΝ είναι σίγουρο ότι εγκυμονούν κινδύνους στην υγεία. Η πιο ασφαλής προσέγγιση είναι να μην χρησιμοποιείται κανένα από τα δύο.

Τα επίπεδα επικινδυνότητας που συνδέονται με τη χρήση των ΣΗΝ, με ή χωρίς τη χρήση προϊόντων καπνού, εξαρτώνται από ένα εύρος παραγόντων, περισσότερα εκ των οποίων συνδέονται με τα προϊόντα που χρησιμοποιούνται και κάποια με τον χρήστη καθαυτό.

Παράγοντες περιλαμβάνουν:

  • τον τύπο του προϊόντος και τα χαρακτηριστικά του
  • τον τρόπο χρήσης του προϊόντοςσυμπεριλαμβανομένης της συχνότητας χρήσης του
  • τον τρόπο που παρασκευάζεται
  • ποιός το χρησιμοποιεί
  • αν τα χαρακτηριστικά του προϊόντος μπορούν να παραποιηθούν μετά την πώληση του

Η τοξικότητα δεν είναι ο μόνος παράγοντας που εκτιμάται ότι αυξάνει την επικινδυνότητα της χρήσης των ΣΗΝ. Άλλοι παράγοντες είναι η πιθανότητα κατάχρησης ή παραποίησης του προϊόντος, η χρήση του από παιδιά και εφήβους που σε άλλες περιπτώσεις δεν θα χρησιμοποιούσαν τσιγάρα, η ταυτόχρονη χρήση ΣΗΝ με αλλά προϊόντα καπνού. Επιπρόσθετα, δεν είναι όλα τα προϊόντα ΣΗΝ ίδια και οι επιπτώσεις στην υγεία πιθανόν να είναι διαφορετικές από το ένα προϊόν στο άλλο, και από χρήστη σε χρήστη.

Είναι τα προϊόντα ΣΗΝ εθιστικά;

Τα ΣΗΝ περιέχουν νικοτίνη, η οποία είναι πολύ εθιστική ουσία, και η χρήση των ΣΗΝ περιλαμβάνει την εισπνοή ενός αερολύματος που περιλαμβάνει νικοτίνη.

Τι ρόλο παίζουν τα ΣΗΝ στη διακοπή του καπνίσματος;

Επιστημονικά στοιχεία που αφορούν την αποτελεσματικότητα των ΣΗΝ στη βοήθεια  αντιμετώπισης του καπνίσματος είναι ακόμα υπό διαπραγμάτευση. Μέχρι σήμερα, λόγω της  προϊόντων ΣΗΝ και της χαμηλής αξιοπιστίας των μελετών που έχουν γίνει, η δυνατότητα των ΣΗΝ να παύσουν τη χρήση των προϊόντων καπνού είναι ακόμα αβέβαιη.

* Η Κωνσταντίνα Μπίκου είναι Πνευμονολόγος – Φυματιολόγος, Επιστημονική Συνεργάτης του ΥΓΕΙΑ