Στυτικός μηχανισμός ονομάζεται το σύνολο των βιολογικών και ψυχολογικών λειτουργιών, οι οποίες οδηγούν το πέος σε στύση. Η στύση είναι το φυσιολογικό αποτέλεσμα μιας πολύπλοκης αλληλεπίδρασης ψυχολογικών, νευρολογικών, αγγειακών και ενδοκρινικών παραγόντων. Συχνά σχετίζεται με τη σεξουαλική επιθυμία και διέγερση, αλλά μπορεί να εμφανιστεί και αυτόματα. Ως στυτική δυσλειτουργία ορίζεται η συνεχής ή διαλείπουσα αδυναμία επίτευξης ή και διατήρησης στύσης ικανής για σεξουαλική επαφή. Η στυτική δυσλειτουργία είναι μία μόνο από τις διαταραχές της φυσιολογικής σεξουαλικής υγείας, μαζί με τις διαταραχές επιθυμίας και διέγερσης καθώς και τα προβλήματα εκσπερμάτωσης, οργασμού και ικανοποίησης.
Η στυτική δυσλειτουργία διακρίνεται σε πρωτοπαθή και δευτεροπαθή. Στην πρώτη περίπτωση συναντούμε περιπτώσεις όπου απουσιάζουν πλήρεις ή παρατεταμένες στύσεις από την πρώιμη παιδική ηλικία ή την εφηβεία. Ενώ στις περιπτώσεις αυτές τα αίτια είναι κατά κύριο λόγο οργανικά (νευρολογικά προβλήματα, αγγειακές διαταραχές), ένα πολύ μεγάλο ποσοστό των ανδρών αυτών εμφανίζουν παράλληλα και ψυχολογικές διαταραχές. Στην πλειονότητα των περιπτώσεων η στυτική δυσλειτουργία είναι δευτεροπαθής. Αφορά σε περιπτώσεις αντρών που αντιμετωπίζουν προβλήματα στύσης τα οποία απουσίαζαν στο παρελθόν.
Αιτιολογικά, η στυτική δυσλειτουργία χωρίζεται σε ψυχογενή και οργανική. Συνήθως, σε περιπτώσεις νεαρότερης ηλικίας τα αίτια είναι κατά κύριο λόγο ψυχολογικά, ενώ τα οργανικά προβλήματα υπερισχύουν στις περιπτώσεις αντρών μεγαλύτερη ηλικίας.
Η Ψυχογενής Στυτική Δυσλειτουργία εξαρτάται σε αμιγώς ψυχολογικά αίτια. Ο άντρας βιώνει μια κατάσταση ματαιωτική και ταπεινωτική, καθώς η στύση λειτουργεί ως σύμβολο της αντρικής του δύναμης. Τα κύρια αίτια είναι το άγχος που δυσχεραίνει τη γενικότερη αίσθηση χαλάρωσης και ομαλής λειτουργίας του σώματος. Το άγχος εντοπίζεται είτε στη διάρκεια προκαταρτικών σταδίων της ερωτικής πράξης, είτε όταν πλησιάζει η στιγμή διείσδυσης, είτε κατά τη διάρκεια ερωτικής πράξης. Επίσης μπορεί να κυριαρχήσει το στρες από το εργασιακό ή κοινωνικό περιβάλλον που αυτό μειώνει τη λίμπιντο. Ακόμη, ο άντρας μπορεί να επηρεαστεί από μια επικριτική, απαιτητική, επιβλητική συμπεριφορά συντρόφου και μπορεί να νιώσει πως χάνει τον έλεγχο της κατάστασης. Ο φόβος αποτυχίας, οι ιδεοληψίες, οι γενικότερες φοβίες έχουν δυνητικά αποτελέσματα στην σεξουαλική ζωή των ανδρών.
Η Οργανική Στυτική Δυσλειτουργία οφείλεται σε μια πληθώρα ιατρικών καταστάσεων, συχνά πολύ διαδεδομένων. Ο σακχαρώδης διαβήτης και οι καρδιολογικές παθήσεις αποτελούν τις συχνότερες και πλέον διαδεδομένες αιτίες στυτικής δυσλειτουργίας. Ακόμη, η λήψη φαρμακευτικής αγωγής για τις παθήσεις αυτές, αλλά και για καταστάσεις όπως τα αυτοάνοσα νοσήματα και την κατάθλιψη, μπορεί να οδηγήσουν σε στυτική δυσλειτουργία και άλλες σεξουαλικές διαταραχές. Τέλος, ο καρκίνος και η χρόνια νόσος, επηρεάζουν έμμεσα και άμεσα τη σεξουαλική ζωή του άντρα. Συνήθως σε όλες της περιπτώσεις οργανικής στυτικής δυσλειτουργίας, ο ψυχολογικός παράγοντας είναι παρών, σε άλλοτε άλλο βαθμό. Έτσι, ενώ είναι πολύ πιο εύκολη η αποδοχή μιας παθολογικής τιμής σε μια εξέταση αίματος, ή μιας ιατρικής κατάστασης που θα παρέλθει με ένα φάρμακο, η αναγνώριση της επίπτωσης της ψυχολογίας στη σωματική υγεία είναι μια διαδικασία δύσκολη και πολύπλοκη.
Ένας σημαντικός παράγοντας που συντελεί στη δημιουργία, αλλά και στην εγκαθίδρυση μιας στυτικής δυσλειτουργίας είναι και η ιατρικοποίηση του προβλήματος. Όταν εμφανίζονται ψυχοσωματικά προβλήματα, ο άντρας δεν μπορεί να συνδέσει εύκολα τη συναισθηματική του κατάσταση με τη σωματική υγεία. Τα ποσοστά της οργανικής στυτικής δυσλειτουργίας έχουν αυξηθεί κατακόρυφα. Κύρια οργανική αιτία είναι το σύνδρομο φλεβικής διαφυγής ή η ύπαρξη νευροαγγειακών βλαβών και νόσων. Άλλες οργανικές παθήσεις που οδηγούν σε στυτική δυσλειτουργία είναι η βλάβη των σηραγγωδών νεύρων, η στένωση αρτηρίας πέους, η διαταραχή της φυσιολογικής αιματικής ροής προς ή από το πέος. Επιπρόσθετα ειδικές παθήσεις – ο σακχαρώδης διαβήτης- οι καρδιολογικές παθήσεις, μια χρόνια νόσος – η νεφρική ανεπάρκεια, ο καρκίνος – μια φαρμακευτική αγωγή – αντικαταθλιπτικά- επηρεάζουν άμεσα τη σεξουαλική υγεία ενός άνδρα.
Η στυτική δυσλειτουργία θεωρείται μια πάθηση μεικτού τύπου, καθώς εμπεριέχει το οργανικό και το ψυχογενές στοιχείο. Σήμερα μπορεί να εντοπιστεί με έναν διαγνωστικό έλεγχο, έτσι ώστε ο ασθενής να αντιμετωπιστεί ολιστικά.
Η διάγνωση βασίζεται στη λήψη ιστορικού, στην κλινική εκτίμηση, στον εργαστηριακό και ορμονικό έλεγχο και στην ψυχολογική αξιολόγηση. Μέσα από αυτή τη διαδικασία θα γίνεται ένας αντικειμενικός έλεγχος των στυτικών διαταραχών.
Μια σωστή ιατρική παρέμβαση, σε συνδυασμό με μια ψυχολογική παρέμβαση οδηγεί στην ολιστική θεραπεία της διαταραχής, αφού δίνεται έμφαση τόσο στο οργανικό όσο και στο ψυχολογικό παράγοντα.
