Η συστροφή του όρχεως είναι μία ιδιαίτερα επείγουσα κατάσταση στην ουρολογία που απαιτεί άμεση αντιμετώπιση. Ο όρχις πραγματοποιεί μία περιστροφή γύρω από τον άξονά του, περισσότερο από 180 μοιρών. Αυτό έχει ως συνέπεια να στρίβει και ο σπερματικός τόνος, ο οποίος είναι το «κορδόνι» από το οποίο κρέμεται ο όρχις. Από τον σπερματικό τόνο περνάνε όλα τα «ευγενή» στοιχεία τα οποία είναι ζωτικής σημασίας για τον όρχι (οι αρτηρίες, οι φλέβες, τα νεύρα και τα λεμφαγγεία του). Άρα, η συστροφή έχει ως συνέπεια τη διακοπή της παροχής αίματος προς τον όρχι, με αποτέλεσμα τη νέκρωση και ατροφία του, αν δεν αντιμετωπιστεί εγκαίρως, και συγκεκριμένα το πρώτο 6ωρο από την έναρξή της.
Η εν λόγω πάθηση συμβαίνει πιο συχνά στα βρέφη, κατά τον πρώτο χρόνο της ζωής τους, καθώς και σε αγόρια ηλικίας 12-18 ετών (από την έναρξη της εφηβείας έως την ολοκλήρωσή της), αλλά σπανιότερα μπορεί να συμβεί και σε λίγο μεγαλύτερη ηλικία.
Υπάρχουν δύο διακριτοί τύποι: Η συστροφή έξω από τον ελυτροειδή χιτώνα (κατά την εμβρυική ζωή και μετά τη γέννηση) και η συστροφή εκτός του ελυτροειδούς χιτώνα (σε κάθε άλλη ηλικία).
Η μέση επίπτωση της νόσου στους άρρενες είναι 1 στους 4000.
Τι προκαλεί όμως τη συστροφή του όρχεως; ‘Έχει παρατηρηθεί ότι συμβαίνει πιο συχνά, από ό,τι στον γενικό πληθυσμό, στα αγόρια στα οποία οι όρχεις δεν κατεβαίνουν φυσιολογικά στο όσχεο με τη γέννηση (κρυψορχία). Άλλοι παράγοντες κινδύνου είναι: ανατομικοί λόγοι (πιο μακρύς σπερματικός τόνος ή έλλειψη του συνδέσμου που «στερεώνει» τον κάτω πόλο του όρχι στον σάκο του), ο τραυματισμός στη βουβωνική χώρα ή στο όσχεο, καθώς και η έντονη σωματική δραστηριότητα. Στις περισσότερες πάντως περιπτώσεις, δεν αναγνωρίζεται η αιτία (ιδιοπαθείς).
Ποια είναι τα συμπτώματα της συστροφής; Συνήθως, τα συμπτώματα ξεκινούν αιφνίδια και τα πιο συχνά είναι:
- Πολύ δυνατός πόνος στον όρχι, που ξεκινάει ξαφνικά, και, αν ο ασθενής κοιμάται, τον ξυπνάει.
- Πόνος στην κατώτερη κοιλιακή χώρα.
- Ναυτία ή και έμετος.
- Ερυθρότητα του οσχέου.
- Διόγκωση του οσχέου.
Αν δεν αντιμετωπιστεί εγκαίρως ο ασθενής (μέσα σε 6-8 ώρες), ο πόνος αρχίζει να υποχωρεί και αυτό είναι ένα κακό σημάδι πιθανής νέκρωσης του όρχεως.
Πως γίνεται η διάγνωση της συστροφής;
Στις περισσότερες περιπτώσεις το ιστορικό του ασθενούς και η εξέταση από τον γιατρό είναι αρκετά για να θέσουν επαρκώς τη διάγνωση. Το πρόβλημα, συνήθως, είναι να διαχωρίσουμε την οξεία φλεγμονή του όρχεως και της επιδιδυμίδας (οξεία ορχεοεπιδιδυμίτιδα) από τη συστροφή, δεδομένου ότι παρουσιάζουν παρόμοια συμπτώματα. Το έγχρωμο υπερηχογράφημα (triplex) στο όσχεο είναι μία εξέταση απλή και ταχεία, που συνήθως μπορεί να επιβεβαιώσει τη διακοπή της αιμάτωσης του οσχέου (συστροφή) και να αποκλείσει κάποια φλεγμονή (στην οποία η αιμάτωση είναι έντονη). Άλλες καταστάσεις που μπορούν να μπερδέψουν την κλινική εικόνα και θα πρέπει να διαφοροδιαγνωστούν από μία πιθανή συστροφή είναι: η συστροφή κάποιας κύστης του όρχεως ή της επιδιδυμίδας, η υδροκήλη, η περισφιγμένη βουβωνοκήλη, η κιρσοκήλη, η σπερματοκήλη, ο νεφρικός κωλικός με αντανάκλαση πόνου στον σύστοιχο όρχι, το ορχικό τραύμα, καθώς και το ιδιοπαθές οίδημα του οσχέου. Στις περισσότερες περιπτώσεις η κλινική εξέταση και το triplex του οσχέου θα δώσουν την απάντηση. Όταν όμως υπάρχουν αμφιβολίες για τη διάγνωση, επιβάλλεται να γίνεται χειρουργική διερεύνηση του όρχεως, ώστε να αποκατασταθεί τυχόν συστροφή.
Αντιμετώπιση
Η συστροφή του όρχεως όπως προαναφέραμε, απαιτεί άμεση χειρουργική αντιμετώπιση. Συγκεκριμένα, διανοίγεται το όσχεο, ανατάσσεται ο όρχις, και, αν είναι βιώσιμος, καθηλώνεται με ράμμα στο όσχεο, ώστε να αποφευχθεί μία εκ νέου συστροφή του. Επίσης, καθηλώνεται και ο ετερόπλευρος όρχις για την αποφυγή παρόμοιου συμβάματος στο μέλλον στον άλλο όρχι. Αν έχει περάσει μεγάλο χρονικό διάστημα, ο όρχις μπορεί να έχει νεκρωθεί, οπότε ο ουρολόγος θα χρειαστεί να τον αφαιρέσει. Αν η συστροφή αντιμετωπιστεί τις πρώτες 5- 6 ώρες, τα αποτελέσματα είναι πολύ καλά, ενώ αντίθετα, μετά το πέρας 12 -18 ωρών, ο όρχις συνήθως νεκρώνεται και αφαιρείται. Στο ενδιάμεσο διάστημα, η βιωσιμότητα του όρχεως εκτιμάται από τον ουρολόγο στο χειρουργείο.
Πρόληψη
Γονείς και νέα παιδιά θα πρέπει να είναι ενημερωμένοι, ώστε καταστάσεις οξέως πόνου στον όρχι, οιδήματος (πρήξιμο) αυτού ή ερυθήματος (κοκκίνισμα), να τους κινητοποιούν, ώστε να αναζητούν έγκαιρα ιατρική βοήθεια, κυρίως σε κάποιο νοσοκομείο με οργανωμένο ουρολογικό-χειρουργικό τομέα.
