Η εικόνα του σώματος είναι μια καθαρά προσωπική υπόθεση και αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της ταυτότητας μας. Καθώς η σχέση με το σώμα μας δεν είναι στατική, έχει συμβεί σε όλους μας λίγο ως πολύ να υπάρχουν μέρες που απολαμβάνουμε την εικόνα μας και άλλες που βιώνουμε εχθρικά συναισθήματα κοιτάζοντας στον καθρέφτη μας. Ποιοι μπορεί να είναι λοιπόν οι παράγοντες που επηρεάζουν την πιο σημαντική εικόνα της ζωής μας;
Για να διαμορφώσει την προσωπικότητα του, ο άνθρωπος οφείλει να αναπτύξει τρεις πολύ βασικές έννοιες: Αυτοεικόνα, αυτοαντίληψη και αυτοπεποίθηση.
Η αυτοεικόνα θα μπορούσε να περιγραφεί ως η υποκειμενική άποψη που έχει το άτομο για τον εαυτό του, δηλαδή το ποιοι θεωρούμε ότι είμαστε, ποια θεωρούμε πως είναι τα προσόντα και οι αδυναμίες μας και τα ψυχολογικά/φυσικά χαρακτηριστικά μας. Ένας από τους κυριότερους τρόπους να λάβουμε πληροφορίες για αυτές τις απαντήσεις είναι μέσω μιας διαδικασίας που στην επιστήμη της ψυχολογίας ονομάζεται mirroring (καθρέφτισμα).
Σύμφωνα, λοιπόν, με τον τρόπο που εκφράζονται οι άλλοι για εμάς, είτε (είτε λεκτικά είτε μέσω των κινήσεων του σώματός τους) «καθρεφτιζόμαστε» και αποκτούμε ένα κομμάτι της εικόνας του εαυτού μας. Κεντρικό ρόλο, ωστόσο, παίζουν «οι σημαντικοί άλλοι», δηλαδή οι γονείς, οι φίλοι και γενικώς όλοι εκείνοι που ορίζονται είτε εκ των συνθηκών είτε εμείς έχουμε ορίσει ως σημαντικούς (π.χ. προϊστάμενος). Εκτός από το σήμερα, μέσω της αυτοβιογραφικής μνήμης, δηλαδή μέσω των βιωμάτων που είναι χαραγμένα στην μνήμη μας, γίνεται ανάκληση των σημαντικών στιγμών μας από γονείς και παιδικούς φίλους, καθώς και από το σχολικό περιβάλλον που είναι το πρώτο οργανωμένο κοινωνικό πλαίσιο που ερχόμαστε σε επαφή. Η κουλτούρα μέσα στην οποία ζει ο καθένας μας φαίνεται να επηρεάζει σε σημαντικό βαθμό την εικόνα του εαυτού, αφού σε έρευνες που έχουν γίνει εντοπίζονται διαπολιτισμικές διαφορές ανάμεσα σε αυτούς που ζουν σε δυτικού τύπου κοινωνίες (ΗΠΑ, Ευρώπη) όπου η εικόνα του εαυτού έχει έναν πιο ανεξάρτητο χαρακτήρα, ενώ σε Ασία, Αφρική, Λατινική Αμερική φαίνεται πως οι άνθρωποι αντιλαμβάνονται την εικόνα τους περισσότερο ως κομμάτι του ευρύτερου κοινωνικού ιστού.
Το self-concept, δηλαδή η έννοια του εαυτού περιλαμβάνει την αυτοαντίληψη (self –perception) και την αυτοεκτίμηση (self-esteem) που δημιουργούν την σφαιρική αντίληψη που έχει το άτομο για τον εαυτό του (self –worth). Και ενώ η αυτοεκτίμηση συνδέεται με το συναίσθημα ως προς τον εαυτό, στην περίπτωση της «διαστρεβλωμένης» εικόνας του εαυτού παίζει ρόλο και η αυτοαντίληψη μας, δηλαδή η σύμπνοια του πραγματικού εαυτού μας με τον ιδανικό εαυτό (αυτό που το άτομο ελπίζει ή θα ήθελε να είναι), καθώς και με τον δεοντικό εαυτό ο οποίος αντιπροσωπεύει τα χαρακτηριστικά που κάποιος θα «έπρεπε να έχει».
Το άγχος για την εικόνα του σώματός μας είναι σημείο των καιρών και αφορά την αντίληψη που το ίδιο το άτομο έχει για το σώμα του και μπορεί να διαφέρει από την ελκυστικότητα του, αφού μπορεί σύμφωνα με τους άλλους να θεωρείται όμορφος, αλλά εκείνος να αισθάνεται ανικανοποίητος. Οι γυναίκες φαίνεται να απασχολούνται σε υψηλότερα ποσοστά από τους άνδρες καθ’ όλη την διάρκεια της ζωής τους, ενώ το άγχος των ανδρών φαίνεται να επικεντρώνεται στις ηλικίες μεταξύ 18-21 έτη. Όταν το άγχος λαμβάνει δυσλειτουργικές διαστάσεις, τότε εμφανίζονται διαταραχές πρόσληψης τροφής, γνωστές σε όλους ως ψυχογενής ανορεξία, ψυχογενής βουλιμία και μια πρόσφατα αναγνωρισμένη διαταραχή, η επεισοδιακή πολυφαγία (binge eating). Άλλη μια κατηγορία διαταραχών που συνδέονται έντονα με την εικόνα του σώματος είναι οι σωματόμορφες διαταραχές, οι οποίες εκφράζονται μέσω έντονων σωματικών πόνων καθώς και ανησυχίας πως το άτομο νοσεί από κάποια ασθένεια (που ποτέ όμως δεν ταυτοποιείται, όταν το άτομο εξετάζεται διαγνωστικά και κλινικά άρα οι γιατροί έχουν διαβεβαιώσει πως δεν υπάρχει θέμα υγείας).
Για κάποιους ανθρώπους, λοιπόν, η εικόνα είναι «κατακερματισμένη» και δεν μπορεί να προσφέρει συναισθηματική ασφάλεια, ενώ σε άλλους είναι «παραμορφωμένη», όπως στην περίπτωση του πάσχοντα από ψυχογενή ανορεξία που δεν μπορεί να δει το σώμα του όπως πραγματικά είναι ή του υπέρβαρου ατόμου που το σώμα του μπορεί να είναι για αυτόν μια «άκαμπτη πανοπλία» και ένα «ασήκωτο βάρος» που το σέρνει σαν ενοχλητικό καβούκι και το ντύνει ακαλαίσθητα ή το κρύβει καθώς του δημιουργεί ντροπή.
Το να νιώθουμε καλά μέσα στο σώμα μας, όπως πολύ εύστοχα αναφέρει η Γαλλίδα συγγραφέας-ψυχοθεραπεύτρια (ειδικευμένη στα παραπάνω θέματα) Michele Freud, επιτυγχάνεται με το να μειώσουμε την απόσταση μεταξύ του επιθυμητού και του πραγματικού σώματος, πράγμα δύσκολο, καθώς μας ασκείται έντονη επιρροή από την υπερβολικά τυποποιημένη κοινωνία που ζούμε και την προβολή των τέλειων (ή «τέλεια» επεξεργασμένων) σωμάτων που προβάλλονται μαζικά από τα ΜΜΕ και τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης. Ωστόσο, ένα ακόμα βήμα πιο κοντά στην απόλαυση της εικόνας μας είναι να συνειδητοποιήσουμε πως έχουμε πέντε αισθήσεις και αν αφουγκραστούμε τα εσωτερικά μας καλέσματα και ασχοληθούμε ουσιαστικά μαζί τους, θα αρχίσουμε να τον γνωρίζουμε, να τον αγαπάμε και να εμμένουμε λιγότερο στην εικόνα, ενώ μετέπειτα μέσω της ενδοσκόπησης θα αποκτήσουμε μια πληρέστερη ταυτότητα του εαυτού μας συνολικά και δεν θα μας συγκρίνουμε πια με κανέναν!
