Η διατήρηση της γενικής καλής υγείας είναι πολύ σημαντική για άτομα με οποιαδήποτε χρόνια διαταραχή ενώ σε πολλές περιπτώσεις μια ισορροπημένη και προγραμματισμένη διατροφή μπορεί να συμβάλει στην επίτευξη αυτού του στόχου. Η Πολλαπλή Σκλήρυνση (ΠΣ) είναι μια χρόνια φλεγμονώδης αυτοάνοση ασθένεια του κεντρικού νευρικού συστήματος. Η αιτιολογία της είναι άγνωστη αλλά μπορεί να αποδοθεί εν μέρει στον πολυπαραγοντικό χαρακτήρα της.

Ο ρόλος των διατροφικών παραγόντων στην παθογένεια της ΠΣ είναι ακόμα ασαφής και η επίδραση της διατροφικής παρέμβασης στη φλεγμονώδη κατάσταση και ευεξία σε ασθενείς με ΠΣ δεν έχει συσχετιστεί με κάποιο συγκεκριμένο διατροφικό πρότυπο. Παρόλα αυτά οι ειδικοί συνιστούν ότι τα άτομα με σκλήρυνση κατά πλάκας θα έπρεπε να συμμορφώνονται με συστάσεις για δίαιτα με χαμηλή περιεκτικότητα σε επιβαρυντικά λιπαρά και υψηλή περιεκτικότητα σε φυτικές ίνες, όπως αυτές της Αμερικανικής Καρδιολογικής Εταιρίας (American Heart Association) και της Αμερικανικής Εταιρείας Καρκίνου που απευθύνονται στο γενικό πληθυσμό.

Μια διατροφή που είναι πλούσια σε λαχανικά, ψάρια, όσπρια, αυγά και πουλερικά συνδέεται με χαμηλότερο κίνδυνο Σκλήρυνσης κατά Πλάκας ( ΣκΠ), όπως είναι επίσης γνωστή η Πολλαπλή Σκλήρυνση. Η υψηλότερη κατανάλωση υγιεινών τροφών συνδέεται με χαμηλότερο κίνδυνο πρώτης διάγνωσης απομυελίνωσης του κεντρικού νευρικού συστήματος.

Στην Πολλαπλή Σκλήρυνση υπάρχει απώλεια ή βλάβη της λιπαρής μόνωσης των νευρικών ινών που μεταφέρουν σήματα προς και από τα εγκεφαλικά κύτταρα και αποτελεί μία μακροχρόνια και σχετικά απρόβλεπτη ασθένεια. Τα επιστημονικά ευρήματα δείχνουν ότι είναι μία νόσος όπου το ανοσοποιητικό σύστημα επιτίθεται στην υγιή μυελίνη στον εγκέφαλο, το νωτιαίο μυελό και το οπτικό νεύρο, ενώ η συνολική βλάβη επηρεάζει τις ίνες και τα κύτταρα και επηρεάζει σημαντικά τον έλεγχο της κίνησης. Στην πλειοψηφία των περιπτώσεων εμφανίζεται σε άτομα ηλικίας 20-50 ετών και φαίνεται ότι οι γυναίκες έχουν πολλαπλάσιες πιθανότητες (περίπου 3 φορές περισσότερες) να αναπτύξουν ΠΣ σε σχέση με τους άνδρες.

Προκλήσεις με ειδικές διατροφές
Διαφορετικές δίαιτες έχουν προταθεί ως θεραπείες ή ακόμα και για θεραπείες για τα σημάδια και τα συμπτώματα της ΣκΠ. Οι περισσότερες από τις δίαιτες που γίνονται γνωστές ως «βοηθητικές» για τα άτομα με ΠΣ δεν έχουν υποβληθεί σε αυστηρές, ελεγχόμενες μελέτες και οι λίγες που έχουν αξιολογηθεί έχουν μεικτά αποτελέσματα.

Υπάρχουν μερικά στοιχεία που αποδεικνύουν ότι μια δίαιτα χαμηλής περιεκτικότητας σε κορεσμένα λίπη και συμπληρωμένη με ωμέγα-3 (από λιπαρά ψάρια, λάδι από συκώτι ή έλαιο λιναρόσπορου) και ωμέγα-6 (λιπαρά οξέα από έλαιο ηλίανθου) μπορεί να έχει κάποιο όφελος για τα άτομα με σκλήρυνση κατά πλάκας. Επίσης, ορισμένες ειδικές δίαιτες μπορεί να είναι επιβλαβείς επειδή περιλαμβάνουν ενδεχομένως τοξικές ποσότητες συγκεκριμένων βιταμινών, ή αποκλείουν σημαντικά θρεπτικά συστατικά. Γι ‘αυτό είναι σημαντικό να συμβουλευτείτε τον επαγγελματία υγείας σας πριν ξεκινήσετε οποιαδήποτε δίαιτα που περιλαμβάνει συμπληρώματα διατροφής ή βιταμίνες.

Διατροφή
Η θεραπεία της ΠΣ δεν μπορεί να συνδεθεί σταθερά με μια συγκεκριμένη διατροφή λόγω της έλλειψης πληροφοριών σχετικά με τις επιπτώσεις της διατροφής στην ασθένεια αυτή. Τα συμπεράσματα είναι μερικές φορές περιορισμένα εξαιτίας του μικρού αριθμού ατόμων και σε μερικές μελέτες χρησιμοποιήθηκε μόνο ένα ερωτηματολόγιο σχετικά με την πρόσληψη τροφής. Ακόμα και η δοκιμή EDSS που χρησιμοποιείται στην πλειονότητα των μελετών δεν είναι ακριβής κατά τον προσδιορισμό των αναπηριών και των ποσοστών υποτροπής.

Οι δίαιτες ή οι εναλλακτικές θεραπείες δεν μπορούν να αντικαταστήσουν τη συμβατική θεραπεία σε ασθενείς με σκλήρυνση κατά πλάκας, αλλά μια υγιεινή διατροφική παρέμβαση είναι καλά αποδεκτή από ασθενείς με ΣκΠ και μπορεί να βελτιώσει τη φυσική και φλεγμονώδη κατάσταση τους. Τα ευρήματα ότι συγκεκριμένα συστατικά της διατροφής μπορούν να επηρεάσουν τον βαθμό της φλεγμονώδους απόκρισης υποδηλώνουν ότι μια κατάλληλη θρεπτική παρέμβαση μπορεί να βελτιώσει την πορεία της ΠΣ και μπορεί να θεωρηθεί ως μια πιθανή συμπληρωματική θεραπεία στην ασθένεια.

Οι ακόλουθες μελέτες υποδεικνύουν ότι η διατροφή μπορεί να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στον προσδιορισμό του κινδύνου ΠΣ και εξέλιξης της νόσου:

  • Τα ευρήματα αρκετών ερευνών δείχνουν ότι η παχυσαρκία αποτελεί πιθανό παράγοντα κινδύνου για την ανάπτυξη της ΣκΠ. Η επίπτωση της ΠΣ φαίνεται να αυξάνεται παγκοσμίως ταυτόχρονα με τη θερμιδική πρόσληψη και όσο οι υπέρβαροι ή παχύσαρκοι αυξάνονται. Σε πρόσφατες μελέτες, η παχυσαρκία και το σωματικό μέγεθος στις ηλικίες 18-20 ετών συσχετίστηκε με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης σκλήρυνσης κατά πλάκας, όπως και ο υψηλότερος δείκτης μάζας σώματος (ΔΜΣ) σε ηλικίες 7-13 ετών.
  • Τα πρόσφατα στοιχεία καταδεικνύουν την πρόσληψη νατρίου ως πιθανό παράγοντα της δραστηριότητας της ασθένειας. Το νάτριο είναι ένα βασικό συστατικό του αλατιού. Σε μια μελέτη παρατήρησης, οι άνθρωποι που κατανάλωναν μια μέτρια ή υψηλή ποσότητα νατρίου είχαν υψηλότερο ποσοστό υποτροπών και μεγαλύτερο κίνδυνο εμφάνισης ΣκΠ, αναπτύσσοντας μια νέα βλάβη στη μαγνητική τομογραφία σε σχέση με τους ανθρώπους που κατανάλωναν χαμηλή ποσότητα νατρίου.
  • Ο δυνητικός ρόλος των πολυακόρεστων λιπαρών οξέων (PUFAs) στην επιβράδυνση της δραστηριότητας της νόσου έχει επίσης μελετηθεί, με μικτά αποτελέσματα. Όπως γίνεται και με τη συμπλήρωση βιταμίνης D, προσεκτικά ελεγχόμενες δοκιμές είναι απαραίτητες για τον εντοπισμό πιθανών οφελών και κινδύνων. Τα αποτελέσματα μιας ποικιλίας μελετών (μελέτες σε ζώα, επιδημιολογικές μελέτες και κλινικές μελέτες) υποδηλώνουν ότι οι δίαιτες με χαμηλή περιεκτικότητα σε κορεσμένα λιπαρά οξέα και υψηλή περιεκτικότητα σε πολυακόρεστα λιπαρά οξέα (PUFA) μπορεί να παρέχουν κάποια οφέλη τροποποίησης της ασθένειας. Η υψηλή πρόσληψη PUFA επιτυγχάνεται κυρίως μέσω συμπλήρωσης με ωμέγα-3 ή ωμέγα-6 λιπαρά οξέα, τα οποία είναι φθηνά και γενικά ασφαλή. Καλά σχεδιασμένες μελέτες έχουν αξιολογήσει τα αποτελέσματα της συμπλήρωσης με ωμέγα-6, έναν συγκεκριμένο τύπο PUFA (πηγές: ηλιέλαιο, έλαιο νυχτολούλουδου, καρύδια). Τα αποτελέσματα από αυτές τις μελέτες έχουν δείξει μειώσεις στη διάρκεια της υποτροπής και της σοβαρότητας της νόσου και η ανάλυση των συνδυασμένων αποτελεσμάτων (σε πολλαπλές μελέτες) έδειξε όφελος από την άποψη της επιβράδυνσης της εξέλιξης της νόσου.

Σε γενικές γραμμές, συνιστάται ότι τα άτομα με σκλήρυνση κατά πλάκας περιορίζουν την κατανάλωση λιπών με βάση τα ζώα και επιλέγουν πηγές ωμέγα-3, όπως το ιχθυέλαιο, τον λιναρόσπορο, το ελαιόλαδο, το έλαιο αβοκάντο και το βούτυρο αμυγδάλου. Και τα δύο συμπληρώματα (ωμέγα-3 και ωμέγα-6) έχουν βρεθεί γενικά ασφαλή από την Αμερικανικός Οργανισμός Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA). Ωστόσο, τα ωμέγα-6 λιπαρά οξέα έχουν συσχετιστεί με αυξήσεις στα επίπεδα τριγλυκεριδίων και σπάνιες περιπτώσεις επιληπτικών κρίσεων.

Συνολικά, οι ερευνητικές μελέτες στον τομέα της διατροφής έχουν γενικά ανεπαρκές μέγεθος και σχεδιασμό για την παροχή χρήσιμων πληροφοριών σχετικά με τις διατροφικές στρατηγικές στα κράτη μέλη. Τα διαθέσιμα στοιχεία που μέχρι στιγμής σχετίζονται με τους διατροφικούς παράγοντες είναι ανεπαρκή για να αποδειχθεί η αποτελεσματικότητα (πόσο καλά συγκεκριμένη δίαιτα ή συμπληρωματικές εργασίες στο δομημένο περιβάλλον ενός ελεγχόμενου κλινικού δοκιμασία) ή την αποτελεσματικότητα (πόσο σταθερά ή επίμονα μπορούν να χρησιμοποιήσουν μια δίαιτα ή ένα συμπλήρωμα στην καθημερινή ζωή).

Παρόλο που δεν υπάρχουν επιστημονικά στοιχεία που να συνιστούν, σύμφωνα με τις γνώσεις μας, μια συγκεκριμένη διατροφή, υπάρχουν επαρκή αποδεικτικά στοιχεία που να συνιστούν την κατανάλωση ≥1 τροφίμων, όπως τα ψάρια, τα τρόφιμα χαμηλής περιεκτικότητας σε λιπαρά και τα δημητριακά ολικής αλέσεως, καθώς και τη χρήση βιταμινών ή ω-3 FA ως συμπληρώματα διατροφής.

Βιταμίνη D
Είναι γνωστό ότι η βιταμίνη D λειτουργεί για την προώθηση της απορρόφησης ασβεστίου για ισχυρά οστά. Ωστόσο, πρόσφατες έρευνες δείχνουν επίσης ότι η βιταμίνη D μπορεί να έχει σημαντικές επιπτώσεις στο ανοσοποιητικό σύστημα και μπορεί να βοηθήσει στην ρύθμιση της κυτταρικής ανάπτυξης και διαφοροποίησης. Η σχέση μεταξύ της βιταμίνης D και της ιντερφερόνης β-1b παρουσιάζει στοιχεία που δείχνουν πώς η βιταμίνη D μπορεί να ενισχύσει την επίδραση της ιντερφερόνης βήτα στη δραστηριότητα της ΠΣ.

Ασβέστιο
Το ασβέστιο είναι το κλειδί για την υγεία των οστών και είναι ιδιαίτερα σημαντική για άνδρες και γυναίκες με ΠΣ, αλλά ιδιαίτερα για γυναίκες που βρίσκονται σε ή είναι κοντά στην εμμηνόπαυση, οι οποίες διατρέχουν τον υψηλότερο κίνδυνο εμφάνισης οστεοπόρωσης. Τα προβλήματα κινητικότητας, η αδυναμία ή η κόπωση μπορεί να οδηγήσουν σε έλλειψη άσκησης, η οποία μπορεί να οδηγήσει επίσης σε οστική απώλεια. Οι αγωγές τέλος με κορτικοστεροειδή αυξάνουν τον κίνδυνο απώλειας οστού. Η ευαισθησία στη θερμότητα καθιστά τα άτομα με ΠΣ λιγότερο πιθανό να πάρουν ήλιο, γεγονός που μπορεί να οδηγήσει σε ανεπάρκεια βιταμίνης D και η βιταμίνη D απαιτείται για την απορρόφηση του ασβεστίου. Έτσι, κρίνεται πιθανή η σύσταση για συμπλήρωση ασβεστίου: 1.000 mg ημερησίως για άνδρες και γυναίκες μεταξύ 25 και 65 ετών, 1.500 mg ημερησίως για τις μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες. Ο στόχος είναι η καθημερινή πρόσληψη βιταμίνης D: 400 διεθνείς μονάδες ή IU.

Βιοτίνη/MD1003
Η βιοτίνη θεωρείται μια μορφή βιταμίνης Β και αποτελεί συστατικό των ενζύμων στο σώμα που βοηθούν στη διάσπαση ορισμένων ουσιών στο σώμα. Η βιοτίνη, γνωστή και ως βιταμίνη Η, λαμβάνεται συνήθως από τα τρόφιμα. Την Άνοιξη του 2015, δημοσιεύθηκε μια περίληψη προκαταρκτικών αποτελεσμάτων από μια κλινική δοκιμή στη Γαλλία που αφορούσε 154 άτομα με πρωτοπαθή προοδευτική σκλήρυνση κατά πλάκας ή δευτερογενώς προοδευτική ΣκΠ. Τους δόθηκε υψηλής δόσης βιοτίνης (MD1003) ή εικονικό φάρμακο για 48 εβδομάδες. Τα αποτελέσματα υποδηλώνουν ότι το 12,6% των ατόμων που έλαβαν MD1003 εμφάνισαν βελτίωση στην αναπηρία (χρησιμοποιώντας είτε την κλίμακα EDSS που μετρά την εξέλιξη της αναπηρίας ή τη βελτίωση σε ένα χρονομετρημένο περίπατο), έναντι κανενός από αυτούς που έλαβαν εικονικό φάρμακο και δεν αναφέρθηκαν σοβαρά ζητήματα ασφάλειας.

Βιταμίνη Β12
Επιπλέον, άλλες μελέτες έδειξαν αρνητική συσχέτιση μεταξύ της συγκέντρωσης βιταμίνης Β-12 στον ορό και της βαθμολογίας EDSS. Η βιταμίνη Β-12 έχει θεμελιώδεις ρόλους στη λειτουργία του κεντρικού νευρικού συστήματος, ειδικά τη μεσολαβούμενη από τη μεθειονίνη μετατροπή της ομοκυστεΐνης στη μεθειονίνη, η οποία είναι απαραίτητη για τη σύνθεση του DNA και του RNA. Επομένως, η ανεπάρκεια της βιταμίνης Β-12 μπορεί να οδηγήσει σε αυξημένη συγκέντρωση ομοκυστεΐνης. Περαιτέρω έρευνα είναι απαραίτητη για να καθοριστεί εάν η θεραπεία με συμπληρώματα βιταμίνης Β-12 καθυστερεί την πρόοδο της νόσου.

Υπάρχει περιορισμένη ποσότητα δεδομένων όσον αφορά την ευεργετική επίδραση των καροτενοειδών και πολυφαινολών από τα λαχανικά σε ασθενείς με ΣκΠ. Άλλα βιοδραστικά μόρια μπορεί να έχουν αντιφλεγμονώδη αποτελέσματα λόγω των αντιοξειδωτικών ιδιοτήτων τους και της δράσης τους έναντι του οξειδωτικού στρες.

Οι μελλοντικές προοπτικές στην έρευνα των κρατών μελών πρέπει να διευκρινίσουν το όφελος (ή έλλειψη) πρόσληψης βιταμίνης D από νεαρή ηλικία για να εκτιμήσει εάν η βιταμίνη είναι μια ένωση που ρυθμίζει την ανοσία και τη νόσο που θα πρέπει να θεωρείται ως μέρος της κλινικής διαχείρισης της ΠΣ. Η σχέση μεταξύ ΠΣ και βιταμίνης Α, φολικού οξέος και βιταμίνης Β-12 στο σχηματισμό μυελίνης πρέπει επίσης να μελετηθεί.