Ο σωστός προγραμματισμός για την ολική αρθροπλαστική γόνατος προϋποθέτει ενημέρωση για το τι πρέπει να αναμένει ύστερα από αυτήν ο ασθενής. Αν και η μετεγχειρητική πορεία δεν είναι ακριβώς η ίδια σε όλους τους ασθενείς, αφού επηρεάζεται από διάφορους παράγοντες (π.χ. αν έχει γίνει κλασική ή ρομποτική αρθροπλαστική γόνατος, ποια είναι η γενική κατάσταση του ασθενούς, πόσο συμμορφώνεται ο ασθενής στο πρόγραμμα αποκατάστασης), υπάρχουν μερικές γενικές αρχές που ισχύουν για τους περισσότερους.
Αυτά που πρέπει να γνωρίζουν όλοι οι ασθενείς και οι οικείοι τους είναι:
Νοσηλεία
Η νοσηλεία διαρκεί κατά μέσο όρο δύο έως τέσσερα 24ωρα (συμπεριλαμβάνεται η εγχείρηση και η μετεγχειρητική παρακολούθηση). Αν ο ασθενής υποβληθεί σε ρομποτική αρθροπλαστική γόνατος, η διάρκεια της νοσηλείας είναι διήμερη, ενώ στην κλασική ολική αρθροπλαστική γόνατος μπορεί να παραταθεί κατά μία ή περισσότερες ημέρες.
Συνήθως οι ασθενείς λαμβάνουν εξιτήριο όταν φθάσουν σε ορισμένα μετεγχειρητικά ορόσημα:
- Πίνουν και τρώνε φυσιολογικά.
- Κατορθώνουν να σηκώνονται μόνοι από το κρεβάτι και να ξαπλώνουν πάλι σε αυτό.
- Στέκονται όρθιοι
- Κάνουν λίγα βήματα με τη βοήθεια υποστηρικτικής συσκευής (π.χ. «πι»).
- Κατορθώνουν να λυγίσουν και να τεντώσουν επαρκώς το χειρουργημένο γόνατο.
- Έχουν αποδεκτό επίπεδο πόνου.
- Κατανοούν τις οδηγίες που τους δίνονται για την ανάρρωση στο σπίτι.
Οι ασθενείς με προβλήματα κινητικότητας ή άλλες επιπλοκές μπορεί να χρειαστούν μεγαλύτερη νοσηλεία. Οι περισσότεροι ασθενείς, όμως, που υποβάλλονται σε ρομποτική αρθροπλαστική γόνατος παίρνουν εξιτήριο σε δύο ημέρες.
Αμέσως μετά το χειρουργείο
Εάν ο ασθενής έχει υποβληθεί σε ολική αρθροπλαστική γόνατος με γενική αναισθησία, μετά την επέμβαση θα μεταφερθεί για λίγη ώρα στην αίθουσα ανάνηψης, για να συνέλθει υπό παρακολούθηση.
Η ρομποτική αρθροπλαστική γόνατος συνήθως γίνεται με επισκληρίδιο αναισθησία που συνδυάζεται με μέθη, επομένως και πάλι απαιτείται παραμονή για λίγη ώρα στην ανάνηψη.
Μετά την εγχείρηση θα χορηγούνται στον ασθενή παυσίπονα φάρμακα (ανάλογα με τις ανάγκες του), αντιβιοτικά και αντιπηκτικά (για την πρόληψη των θρομβώσεων). Η χορήγηση αρχικά είναι ενδοφλέβια και ύστερα με ένεση ή από το στόμα.
Στις πιο εξειδικευμένες κλινικές ο άμεσος μετεγχειρητικός πόνος αντιμετωπίζεται με αντλία, που εγχέει σε τακτά χρονικά διαστήματα παυσίπονο απευθείας πάνω στο μηριαίο νεύρο (στο πόδι).
Επιπλέον, ο ασθενής μπορεί να φοράει στα πόδια του ελαστικές κάλτσες διαβαθμισμένης συμπίεσης (για έλεγχο του οιδήματος στο χειρουργημένο πόδι και πρόληψη των θρομβώσεων).
Συμπτώματα ύποπτα για επιπλοκές
Πριν από το εξιτήριο, ο γιατρός θα ενημερώσει τον ασθενή για ορισμένα συμπτώματα που πρέπει να έχει κατά νου, διότι μπορεί να προειδοποιούν για μια επιπλοκή. Αυτά τα συμπτώματα είναι:
Επίμονος πυρετός (πάνω από 37,7° C), ρίγη, αυξημένο κοκκίνισμα, ευαισθησία ή πρήξιμο στην πληγή, υγρό από την πληγή ή/και αυξανόμενος πόνος τόσο κατά την κίνηση όσο και κατά την ανάπαυση: μπορεί να σημαίνουν μόλυνση της χειρουργικής τομής.
Πόνος στο πόδι ή στη γάμπα (μακριά από την τομή), ευαισθησία ή κοκκίνισμα πάνω ή κάτω από το γόνατο, αυξανόμενο πρήξιμο στη γάμπα, τον αστράγαλο ή τον άκρο πόδα: μπορεί να σημαίνουν θρόμβωση.
Δύσπνοια, απότομη εμφάνιση πόνου στο στήθος, εντοπισμένος πόνος στο στήθος όταν βήχει ο ασθενής: μπορεί να σημαίνουν πνευμονική εμβολή λόγω θρόμβου.
Οι θρομβώσεις και οι πνευμονικές εμβολές συμβαίνουν πάρα πολύ σπάνια, αλλά ο ασθενής πρέπει να είναι ενημερωμένος για όλα τα ενδεχόμενα.
Αν εκδηλώσετε οποιοδήποτε από τα παραπάνω συμπτώματα, ενημερώστε αμέσως το γιατρό σας.
Φροντίδα της τομής
Κατά την ανάρρωση στο σπίτι, ο ασθενής πρέπει να φροντίζει καλά τη χειρουργική τομή, είτε έχει υποβληθεί σε ολική αρθροπλαστική γόνατος είτε σε ρομποτική αρθροπλαστική γόνατος.
Κατά την έξοδο από το νοσοκομείο, η τομή θα είναι καλυμμένη με γάζα, την οποία ο ασθενής θα πρέπει να αλλάζει ανάλογα με τις οδηγίες του θεράποντος ιατρού του.
Ο γιατρός θα έχει επίσης ενημερώσει τον ασθενή για το πότε πρέπει να κάνει ντους και με ποιον τρόπο. Είναι σημαντικό να τηρήσει αυτές τις οδηγίες κατά γράμμα. Αν, για παράδειγμα, ο γιατρός του συστήσει να βγάλει τη γάζα και να κάνει μπάνιο τρίβοντας απαλά την τομή με καθαρό σφουγγάρι, πρέπει να το κάνει, ειδάλλως υπάρχει ο κίνδυνος να μολυνθεί η χειρουργική τομή.
Ο ασθενής πρέπει επίσης να τηρήσει πιστά τις οδηγίες του γιατρού όσον αφορά την αφαίρεση των ραμμάτων.
Η φυσικοθεραπεία τις πρώτες ημέρες μετά την ολική αρθροπλαστική
Η συστηματική γυμναστική για την αποκατάσταση της δύναμης και της κινητικότητας μετά την ολική αρθροπλαστική γόνατος είναι πολύ σημαντική για την ομαλή επιστροφή στις καθημερινές σας δραστηριότητες.
Μετά την επέμβαση το πιθανότερο είναι πως θα αισθάνεστε λιγότερο πόνο και θα έχετε καλύτερη κινητικότητα στην άρρωστη άρθρωση, απ’ ό,τι πριν χειρουργηθείτε. Για να ολοκληρωθεί, όμως, ομαλά η ανάρρωσή σας και να διατηρηθεί το καλό αποτέλεσμα, είναι απαραίτητο ένα καλοσχεδιασμένο πρόγραμμα αποκατάστασης, που συμπεριλαμβάνει φυσικοθεραπεία.
Με τις κατάλληλες ασκήσεις που θα σας δείξει ο φυσικοθεραπευτής θα μπορέσετε, σύντομα μετά την ολική αρθροπλαστική γόνατος, να περπατάτε άνετα και θα επιστρέψετε πιο γρήγορα σε μια φυσιολογική καθημερινότητα.
Αμέσως μετά την ολική αρθροπλαστική γόνατος
Η φυσικοθεραπεία συνήθως αρχίζει την ίδια ημέρα που γίνεται και η ολική αρθροπλαστική γόνατος, είτε είναι κλασική είτε ρομποτική αρθροπλαστική γόνατος. Συνήθως η εγχείρηση γίνεται το πρωί και η φυσικοθεραπεία αρχίζει το απόγευμα, εκτός και αν δώσει εντολή ο γιατρός να καθυστερήσει.
Ένας φυσικοθεραπευτής θα σας επισκεφθεί στο θάλαμο νοσηλείας και θα σας δείξει μερικές ασκήσεις που πρέπει να αρχίσετε αμέσως. Ασφαλώς θα έχετε φρέσκα ράμματα και θα σκέφτεστε την τεχνητή άρθρωσή σας, αλλά οι ασκήσεις που θα σας προτείνει είναι ασφαλείς και ειδικά σχεδιασμένες ώστε:
Να δυναμώσει το χειρουργημένο πόδι.
Να αποκατασταθεί η κινητικότητα του γόνατος.
Να βαδίσετε με το νέο γόνατο.
Η άμεση κινητοποίηση του χειρουργημένου γόνατος είναι απαραίτητη για να περιοριστούν στο ελάχιστο η δυσκαμψία, ο πόνος και το πρήξιμο, καθώς και για να ελαττωθεί η ανάπτυξη ουλώδους ιστού.
Το πρόγραμμα των ασκήσεων
Οι ασκήσεις που συνιστώνται μετά την κλασική ή τη ρομποτική ολική αρθροπλαστική γόνατος δεν είναι δύσκολες ούτε κοπιώδεις, ενώ δυναμώνουν τους μυς και τους υποστηρικτικούς ιστούς της άρθρωσης.
Απώτερος στόχος είναι να γυμνάζεστε 20-30 λεπτά κάθε φορά, δύο ή τρεις φορές την ημέρα. Πρέπει επίσης να περπατάτε για 30 λεπτά τη φορά, τουλάχιστον δύο φορές την ημέρα.
Στους χρόνους αυτούς, όμως, δεν θα φτάσετε αμέσως μετά την κλασική ή τη ρομποτική αρθροπλαστική γόνατος. Αυτό θα γίνει σταδιακά, με το πέρασμα των ημερών από την επέμβαση.
Στη συνέχεια παρατίθεται ένα ενδεικτικό πρόγραμμα γυμναστικής για τις πρώτες μετεγχειρητικές ημέρες.
Ημέρα 1η: στη διάρκεια της μετεγχειρητικής νοσηλείας σας στο νοσοκομείο, ένας φυσικοθεραπευτής θα έρθει στο θάλαμό σας για να σας δείξει πώς πρέπει να σηκώνεστε από το κρεβάτι και πώς να στηρίζεστε στο χειρουργημένο γόνατο. Είναι επίσης πιθανό να σας καθοδηγήσει στο να κάνετε τα πρώτα βήματά σας στηριζόμενοι στον ίδιο ή σε ένα «πι».
Αυτές τις πρώτες ημέρες λογικά θα φοράτε κάλτσες διαβαθμισμένης συμπίεσης, οι οποίες διατηρούν την κυκλοφορία του αίματος και εμποδίζουν τη θρόμβωση λόγω της μειωμένης κινητικότητας. Οι κάλτσες δεν πρέπει να σας εμποδίζουν να κινήσετε τα πόδια σας. Να ξέρετε πως θα υπάρχει κάποιος πόνος, πρήξιμο και μελάνιασμα στο πόδι σας, αλλά αυτά είναι φυσιολογικά.
Ο φυσικοθεραπευτής θα σας δείξει επίσης μερικές ασκήσεις που πρέπει να κάνετε ξαπλωμένοι ή καθιστοί στο κρεβάτι σας. Το ακριβές πρόγραμμα των ασκήσεων θα το προσαρμόσει σε κάθε ασθενή ξεχωριστά.
Μία άσκηση που μπορεί να σας συστήσει είναι να είστε ξαπλωμένοι ανάσκελα, με τεντωμένα πόδια, και να σφίγγετε τους μυς στους μηρούς σας. Πρέπει να κρατάτε το σφίξιμο για 5-10 δευτερόλεπτα, ύστερα να χαλαρώνετε και να επαναλαμβάνετε συνολικά 10 φορές.
Μία άλλη πιθανή άσκηση, στην ίδια θέση στο κρεβάτι, είναι να ανεβοκατεβάζετε τον άκρο πόδα από τον αστράγαλο (δηλαδή να ωθείτε τα δάκτυλα των ποδιών και το κουντεπιέ προς τα πάνω). Να κάνετε 20 επαναλήψεις στη σειρά. Η άσκηση αυτή συνιστάται για πρόληψη των θρομβώσεων.
Ημέρα 2η: την επομένη ημέρα από την κλασική ή τη ρομποτική αρθροπλαστική γόνατος θα εξακολουθήσετε να κάνετε τις προηγούμενες ασκήσεις. Στο πρόγραμμά σας όμως θα προστεθούν και ασκήσεις για λύγισμα και τέντωμα του γόνατος.
Μία πιθανή άσκηση είναι να σηκώνετε τον άκρο πόδα (τα δάκτυλα και το κουντεπιέ) κάθετα προς το ταβάνι και να ωθείτε τα γόνατά σας προς το στρώμα. Μείνετε σε αυτή τη θέση για 5 δευτερόλεπτα και ύστερα χαλαρώστε για 5 δευτερόλεπτα. Να κάνετε 10 επαναλήψεις.
Τη 2η μετεγχειρητική ημέρα θα πρέπει επίσης να περπατήσετε λίγο περισσότερο, είτε με το «πι» είτε με πατερίτσες.
Ημέρες 3 – 5: αναλόγως με το αν έχετε κάνει κλασική ή ρομποτική αρθροπλαστική γόνατος θα βρίσκεστε ακόμα στο νοσοκομείο ή θα έχετε πάρει εξιτήριο. Σε κάθε περίπτωση θα εξακολουθήσετε να κάνετε τις προαναφερθείσες ασκήσεις. Επιπλέον, θα πρέπει υποβασταζόμενοι να μπορείτε να ανεβείτε μερικά σκαλοπάτια.
Διατροφή: Τι να προσέχετε μετά την ολική αρθροπλαστική γόνατος
Η ανάρρωση μετά την ολική αρθροπλαστική γόνατος απαιτεί αφενός την κατανάλωση ορισμένων θρεπτικών συστατικών που διευκολύνουν την επούλωση και αφετέρου τον περιορισμό ή την αποφυγή ορισμένων άλλων που μπορεί να δημιουργήσουν προβλήματα.
Το πρόγραμμα διατροφής που συνιστάται μετά την ολική αρθροπλαστική γόνατος συνήθως εξατομικεύεται για κάθε ασθενή, διότι οι ανάγκες σε θρεπτικά συστατικά τροποποιούνται ανάλογα με παράγοντες, όπως η ηλικία και η γενικότερη κατάσταση της υγείας (π.χ. σε κάποιους ασθενείς μπορεί να χορηγηθούν μετά την επέμβαση συμπληρώματα σιδήρου και σε άλλους όχι).
Ποια είδη αθλήσεως επιτρέπονται μετά την ολική αρθροπλαστική γόνατος
Πολλοί ασθενείς που πρόκειται να υποβληθούν σε ολική αρθροπλαστική γόνατος αναρωτιούνται αν, μετά την επέμβαση, θα μπορούν να ασχοληθούν με τις αγαπημένες τους αθλητικές δραστηριότητες.
Αν και εύκολες απαντήσεις δεν υπάρχουν διότι κάθε ασθενής είναι ξεχωριστός, ο γενικός κανόνας είναι πως μετά την ολική αρθροπλαστική γόνατος ο ασθενής πρέπει να κινητοποιηθεί όσο το δυνατόν περισσότερο. Στόχος του είναι να αυξήσει τη μυϊκή μάζα στα πόδια και στον κορμό του, καθώς και να χάσει τυχόν περιττά κιλά.
Η μυϊκή ενδυνάμωση και ο δραστήριος τρόπος ζωής συνιστώνται ανεπιφύλακτα, διότι όσο πιο γερό είναι το μυϊκό σύστημα τόσο καλύτερα μπορεί να υποστηρίζει τη νέα, τεχνητή άρθρωση. Ωστόσο, έχει μεγάλη σημασία το είδος της άθλησης που θα κάνει ο ασθενής, τουλάχιστον τα πρώτα χρόνια μετά την εγχείρηση.
Τι πρέπει να αποφεύγετε
Έπειτα από την ολική αρθροπλαστική γόνατος, είτε κλασική είτε ρομποτική, πρέπει να αποφεύγονται καταρχάς τα αθλήματα και οι δραστηριότητες υψηλής πρόσκρουσης των ποδιών στο έδαφος, διότι επιβαρύνουν πολύ τα γόνατα.
Οι δραστηριότητες αυτές είναι:
Όλες όσες συμπεριλαμβάνουν τρέξιμο με μικρή ή μεγάλη ταχύτητα: τζόγκινγκ, δρόμοι (σπριντ ή αντοχής), καλαθοσφαίριση (μπάσκετ), ποδόσφαιρο, μπέιζμπολ, χόκεϊ, χειροσφαίριση (χάντμπολ), μονό τένις, βόλεϊ κ.λπ.
Τα άλματα (στίβος).
Οι χοροί με γρήγορα βήματα, οι χοροί που περιέχουν αναπηδήσεις ή/και στροφές των ποδιών, οι χοροί που απαιτούν να κτυπάτε τα πόδια σας στο πάτωμα, η αεροβική άσκηση υψηλής πρόσκρουσης κ.λπ.
Πρέπει επίσης να αποφεύγονται τα αθλήματα που προσθέτουν φορτία στα γόνατα, όπως η άρση βαρών και οι ασκήσεις στο γυμναστήριο με μεγάλα βάρη.
Ακόμα και το γκολφ, που θεωρητικώς θα ήταν ασφαλές, απεδείχθη ότι ασκεί μεγαλύτερες πιέσεις στο πρόσθιο γόνατο την ώρα που ο παίκτης κτυπάει την μπάλα, απ’ ό,τι το τζόγκινγκ. Επομένως, και αυτό πρέπει να αποφεύγεται.
