Η γήρανση του πληθυσμού έχει οδηγήσει τις τελευταίες δεκαετίες σε αύξηση του επιπολασμού των διαφόρων τύπων άνοιας. Η άνοια ως όρος εκφράζει ένα σύνολο συνδρόμων τα οποία προκαλούν μη αναστρέψιμη εκφύλιση των νευρικών κυττάρων του εγκεφάλου και επηρεάζουν διανοητικά το άτομο. Η ενόχληση αρχικά είναι μη αντιληπτή, συνήθως παροδική και εκφράζεται με τη σταδιακή μεταβολή των παραμέτρων που εκφράζουν τον πάσχοντα. Ο μεταβολές αυτές ξεκινούν να συμβαίνουν 10 και περισσότερα έτη προτού τεθεί η διάγνωση.
Έχουν δημιουργηθεί διάφορα εργαλεία, τα οποία επιχειρούν τη μέτρηση και την πρόωρη ανίχνευση τους. Ένα τέτοιο εργαλείο, πολυεπίπεδο, πράγματι σύνθετο, αλλά και διεξοδικό είναι και το εργαλείο το οποίο έχει δημιουργηθεί στην εξειδικευμένη για την Νόσο Αλτσχάιμερ και τα συναφή σύνδρομα άνοιας κλινική «Άγιος Γεώργιος» στην περιοχή Αλυκές του Βόλου.
Όταν κάποιος μιλάει για έννοιες όπως πνεύμα, ψυχή, μυαλό, σώμα, θα διαπιστώσει ότι στην πραγματικότητα υπάρχει πληθώρα ορισμών που τις ορίζουν. Συνήθως ο όρος «πνευματικότητα» αναφέρεται κυρίως σε γνωστικές και διανοητικές λειτουργίες, ενώ ο όρος «ψυχική κατάσταση» αφορά στα συναισθήματα και στις συμπεριφορές. Το μυαλό περιγράφει την εγκεφαλική δραστηριότητα και τη διάνοια, ενώ η ψυχή οριοθετεί την άυλη έκφραση της. Ενώ το σώμα είναι αυτό που φαίνεται να αλληλεπιδρά με το περιβάλλον, ο εγκέφαλος είναι η πηγή των λειτουργιών. Η αλληλεπίδραση είναι αυτή η οποία ξεκλειδώνει τις διάφορες περιοχές του εγκεφάλου και δομεί τελικά την οργάνωση του. Το βιολογικό μηχάνημα τελικά, δηλαδή το σώμα, εξαρτάται πλήρως από την ψυχική διαμόρφωση του εγκεφάλου.
Το εργαλείο ελέγχου των πρόωρων σημείων εμφάνισης της άνοιας επιχειρεί να εντοπίσει τις μεταβολές αυτής της ξεχωριστής και μοναδικής για κάθε άνθρωπο διαφορετικότητας. Ελέγχει μία σειρά παραμέτρων που φαίνεται ότι μαρτυρούν την απαρχή της έκπτωσης της λειτουργίας του εγκεφάλου. Δεν έχει σκοπό να υποκαταστήσει άλλες εξειδικευμένες μεθόδους ανίχνευσης, αλλά να προχωρήσει πίσω στο χρόνο και πιθανώς να εντοπίσει πρόωρα κάποιο το οποίο δεν μπορεί να μετρηθεί ή να απεικονισθεί. Οι μεταβολές στην κατανόηση απλών εννοιών της καθημερινότητας, στη δυνατότητα επεξεργασίας πληροφοριών, στην προσαρμοστικότητα της καθημερινής διαβίωσης, στις συνήθειες προσωπικής υγιεινής και στις φιλοσοφικές και θεολογικές αναζητήσεις αποτελούν προγενέστερα σημεία από τα απτά όπως η απώλεια μνήμης και οι διαταραχές κίνησης. Το εργαλείο που δημιουργήσαμε αποπειράται να δημιουργήσει τη γνωσιακή ταυτότητα του ελεγχόμενου και το χάρτη τροποποίησης της στην εξέλιξη του χρόνου.
Έτσι, επικεντρώνεται στις πρώτες αλλαγές που επηρεάζουν τις νευροψυχολογικές λειτουργίες, ελπίζοντας να παρουσιάσει ένα νέο χρήσιμο ερωτηματολόγιο προσυμπτωματικού ελέγχου για την πιθανή έγκαιρη διάγνωση της δυσλειτουργίας λόγω της άνοιας, εξετάζοντας μια σειρά γνωστικών, λειτουργικών και κοινωνικών δεδομένων.
Το ερωτηματολόγιο χωρίζεται σε 4 τομείς: α) στα δημογραφικά στοιχεία του εξεταζομένου ατόμου, β) στα στοιχεία σχετικά με τη μεταβολή των ανώτερων εγκεφαλικών λειτουργιών, γ) στα στοιχεία σχετικά με την μεταβολή της εγκεφαλικής λειτουργίας σε σχέση με τις αλληλεπιδράσεις στα εξωτερικά ερεθίσματα και το περιβάλλον και δ) στα στοιχεία μεταβολής σε σχέση με τον εαυτό του εξεταζομένου.
Περιέχει 160 στοιχεία-σημεία με χαρακτηριστικά που θα πρέπει να αξιολογηθούν, ώστε να προκύψει μία πιθανότητα το εξεταζόμενο άτομο να εμφανίζει κάποιο σύνδρομο άνοιας στο μέλλον (Gatos Questionnaire for Early Detection of Suspicious Signs for Alzheimer Disease and Related Dementia Syndromes – GQEDSS – ADRDS Q160 v 1.0. Preliminary Results). Παρά το μεγάλο αριθμό των εξεταζομένων σημείων, όλα θα πρέπει να θεωρούνται απαραίτητα προς καταγραφή, προκειμένου να επιτευχθεί η εξατομικευμένη και ολιστική κλινική εκτίμηση του ασθενούς.
Η αρχική καταγραφή σε μία πρωιμότερη ηλικία, καθώς τα σύνδρομα άνοιας εμφανίζονται και σε μικρότερες ηλικίες, αλλά και ο επανέλεγχος, θα απέδιδαν ένα αποτέλεσμα στο χρόνο, κάτι ανάλογο των κυμάτων ενός ηλεκτροκαρδιογραφήματος, το οποίο θα μπορούσε να καταδείξει τις μεταβολές ενός ατόμου και πιθανώς να προβλέψει τις αλλοιώσεις του κεντρικού νευρικού συστήματος που ακόμη επίκεινται. Η ελπίδα μας εδράζεται στην αρωγή που προσφέρει στον ιατρό το επικουρικό αυτό εργαλείο προκειμένου να εκτιμηθεί το παρελθόν, το παρόν και ενδεχομένως το μέλλον ενός ατόμου που πάσχει, ή θα εμφανίσει κάποιο σύνδρομο άνοιας.
