Οι βιταμίνες είναι οργανικές ουσίες που δε συντίθενται στον οργανισμό, αλλά είναι απαραίτητες, σε μικρές ποσότητες, για το φυσιολογικό μεταβολισμό. Διακρίνονται σε λιποδιαλυτές (A, D, E, K) και υδατοδιαλυτές (βιταμίνες του συμπλέγματος B, βιταμίνη C).

Η ανεπάρκεια των βιταμινών παρατηρείται κυρίως στις αναπτυσσόμενες χώρες. Ωστόσο, ανεπάρκειες (π.χ. φυλλικού οξέος, θειαμίνης, βιταμινών D και C) παρουσιάζονται και στις ανεπτυγμένες χώρες. Συνηθέστερα προκαλούνται από νοσήματα ή φάρμακα.

Ποια είναι όμως η προέλευση των βιταμινών και ποιες οι κλινικές επιδράσεις από την ανεπάρκειά τους;

Βιταμίνη Α

• Βρίσκεται μόνο σε τροφές ζωικής προέλευσης όπως το συκώτι, το γάλα, το βούτυρο, το τυρί και τα ιχθυέλαια.

Η ανεπάρκειά της μπορεί να εκδηλωθεί ως εξασθένηση της όρασης κατά τη νύχτα, ξηρότητα επιπεφυκότα, μικρές λευκές κηλίδες στον επιπεφυκότα (κηλίδες Bitot), εξέλκωση και νέκρωση κερατοειδούς (κερατομαλακία), διάτρηση, ενδοφθαλμίτιδα, τύφλωση, ξηρότητα και υπερκεράτωση δέρματος, απώλεια γεύσης.

Βιταμίνη D

• Βασική πηγή βιταμίνης D στη διατροφή είναι το εμπλουτισμένο γάλα. Η έκθεση στην ηλιακή ακτινοβολία αποτελεί επίσης πρωταρχική πηγή.

Η ραχίτιδα και η οστεομαλακία είναι οι κυριότερες εκδηλώσεις της ανεπάρκειάς της.

Βιταμίνη E

• Λαχανικά, σπορέλαια, δημητριακά ολικής άλεσης και ξηροί καρποί είναι οι κύριες πηγές της.

Η έλλειψή της προκαλεί αιμολυτική αναιμία, αταξία, νευροπάθεια, οπτικά σκοτώματα.

Βιταμίνη Κ

• Βρίσκεται σε πράσινα λαχανικά και γαλακτοκομικά προϊόντα

Η ανεπάρκειά της εκδηλώνεται με εκχυμώσεις, πετέχειες, αιμορραγικές εκδηλώσεις

Βιταμίνη C

• Βρίσκεται σε φρέσκα φρούτα και λαχανικά.

Τα κλινικά ευρήματα σε περίπτωση ανεπάρκειάς της είναι τα ακόλουθα: αδυναμία, κακουχία, υπερκερατωτικές θηλές στους θυλάκους των τριχών, πετέχειες, ουλορραγίες, αίμαρθρο, διαταραχές στην επούλωση των πληγών.

Βιταμίνη Β1 (θειαμίνη)

• Πηγές της είναι τα δημητριακά, οι κόκκοι, τα φασόλια και το χοιρινό.

Η ανεπάρκειά της μπορεί να προκαλέσει beriberi- συμφορητική καρδιακή ανεπάρκεια, αφωνία, περιφερική νευροπάθεια, εγκεφαλοπάθεια Wernicke, σύγχυση ή κώμα.

Βιταμίνη Β2 (ριβοφλαβίνη)

• Γάλα, κρέας και ψάρια αποτελούν τροφές προέλευσής της.

Η έλλειψή της εκδηλώνεται με χειλίτιδα, γωνιακή στοματίτιδα, γλωσσίτιδα, σμηγματορροϊκή δερματίτιδα, αδυναμία, αγγειοποίηση κερατοειδούς, αναιμία.

Νιασίνη (νικοτινικό οξύ και νικοτιναμίδη)

• Βρίσκεται σε δημητριακά, λαχανικά και γαλακτοκομικά προϊόντα.

Η ανεπάρκειά της προκαλεί ανορεξία, αδυναμία, ευερεθιστότητα, στοματαλγία, στοματίτιδα, γλωσσίτιδα, απώλεια βάρους, πελλάγρα (δερματίτιδα, διάρροιες, άνοια).

Βιταμίνη Β6 (πυριδοξίνη)

• Πηγές της είναι το κρέας, το ψάρι, οι πατάτες, οι μπανάνες.

Κύριες εκδηλώσεις της έλλειψής της είναι οι ακόλουθες: αδυναμία, αϋπνία, δυσκολία βάδισης, χειλίτιδα, στοματίτιδα και ρινοχειλική σμηγματορροϊκή δερματίτιδα

Βιοτίνη

• Βρίσκεται στο συκώτι, κρόκους αυγών, δημητριακά

Η έλλειψή της εκφράζεται ως λεπιδοειδής δερματίτιδα, αλωπεκία, παραισθησία.

Βιταμίνη Β12 και φυλλικό οξύ

• Πηγές τους το συκώτι και λοιπά ζωικά προϊόντα.

Εκδηλώσεις από την ανεπάρκειά τους αποτελούν η μεγαλοβλαστική αναιμία, η περιφερική νευροπάθεια, η άνοια.

Η ανεπάρκεια των βιταμινών μπορεί να αντιμετωπιστεί κατά κύριο λόγο με την σωστή και ισορροπημένη διατροφή. Βασική θέση σε αυτό κατέχει η Μεσογειακή δίαιτα. Συμπληρωματικό ρόλο μπορεί να έχει η χορήγησή τους με την μορφή δισκίων ή παρεντερικώς.

Πρέπει να σημειωθεί ότι υψηλές δόσεις τέτοιων συμπληρωμάτων μπορεί να έχουν τοξική δράση στον οργανισμό. Χαρακτηριστικά, υψηλές δόσεις βιταμίνης C μπορεί να προκαλέσουν μετεωρισμό, διάρροιες, νεφρολιθίαση από οξαλικά άλατα, ακόμα και νεφρική ανεπάρκεια. Περίσσεια βιταμίνης D οδηγεί σε υπερασβεστιαιμία. Η τοξική δράση της βιταμίνης Α περιλαμβάνει ηπατική βλάβη, οστική βλάβη ή τερατογένεση.

Συστήνεται λοιπόν η λήψη βιταμινών καθώς και η δοσολογία τους να γίνεται μόνο κατόπιν Ιατρικής οδηγίας.

Ο Δρ. Γεώργιος Λαμπρινούδης είναι Παθολόγος και Επιστημονικός Συνεργάτης του Νοσοκομείου ΥΓΕΙΑ