Η ιδέα ενός ρομπότ που εκτελεί μια χειρουργική επέμβαση μοιάζει με σκηνή από ταινία επιστημονικής φαντασίας. Ωστόσο τα ρομπότ χρησιμοποιούνται ολοένα περισσότερο στις χειρουργικές αίθουσες και η χρήση τους σε ορισμένες επεμβάσεις, όπως η αρθροπλαστική γόνατος και ισχίου, αυξάνεται συνεχώς.

Αυτό δεν είναι τυχαίο. Με τη βοήθειά τους, ο χειρουργός μπορεί να εκτελέσει την επέμβαση με λίγο διαφορετικό τρόπο και με πολλή μεγαλύτερη ακρίβεια απ’ ό,τι με την κλασική τεχνική, γεγονός που μπορεί να βελτιώσει σημαντικά την έκβαση για τους ασθενείς.

«Οι ολικές αρθροπλαστικές παραδοσιακά γίνονται με μία μεγάλη κάθετη τομή στο κέντρο της άρθρωσης, η οποία επιτρέπει στον χειρουργό να δει και να αποκτήσει πρόσβαση στα οστά της», εξηγεί ο Δρ Φώτης Χ. Τσούκας,  διευθυντής Ορθοπεδικής Κλινικής Ελάχιστα Επεμβατικών Τεχνικών (MIS), Αρθροσκοπικής & Ρομποτικής Χειρουργικής του Νοσοκομείου Metropolitan. «Σήμερα, σε πολλές περιπτώσεις είναι προτιμότερο να γίνει ρομποτική επέμβαση, κατά την οποία αναλόγως με την άρθρωση χρησιμοποιούμε μία ή περισσότερες μικρότερες τομές και μια διαφορετική, λιγότερο επεμβατική τεχνική για να επιτύχουμε το ίδιο».

Βεβαίως, τα ρομπότ δεν εκτελούν μόνα τους κάποια εγχείρηση. Ούτε μοιάζουν με… μεταλλικούς ανθρώπους. Ουσιαστικά είναι ειδικά σχεδιασμένα ρομποτικά συστήματα που διαθέτουν ένα ρομποτικό «χέρι» (βραχίονα), το οποίο κατευθύνει ο ορθοπεδικός-χειρουργός για να εκτελέσει την επέμβαση.
Η χρήση του ρομποτικού συστήματος είναι διπλή:

  • Συμβάλλει στον προεγχειρητικό σχεδιασμό. Το ρομποτικό σύστημα διαθέτει λογισμικό τρισδιάστατης απεικόνισης και επιτρέπει την πλήρη χαρτογράφηση της άρθρωσης που θα χειρουργηθεί και, στην περίπτωση της αρθροπλαστικής ισχίου, την χαρτογράφηση της πυέλου. Με αυτό τον τρόπο, ο γιατρός προγραμματίζει την αρθροπλαστική βασισμένος στην ακριβή ανατομία της, ενώ η λεπτομερής χαρτογράφηση εξασφαλίζει ότι θα επιλεγεί το σωστό εμφύτευμα και ότι θα τοποθετηθεί στην σωστή θέση.
  • Ο ρομποτικός βραχίονας αυξάνει την ακρίβεια ορισμένων πτυχών της επέμβασης. «Ο ρομποτικός βραχίονας τοποθετεί στην κατάλληλη θέση την πριονωτή λεπίδα για την ολική αρθροπλαστική γόνατος και το εργαλείο λείανσης (reamer) για την ολική αρθροπλαστική ισχίου», λέει ο Δρ Τσούκας. «Επιπλέον, τα τοποθετεί με τρόπο ώστε να λειτουργούν σε ένα επίπεδο, μη επιτρέποντας στον χειρουργό να βγει εκτός των προκαθορισμένων διαστάσεων. Με αυτό τον τρόπο μένουν ανέπαφοι οι γύρω ιστοί και μειώνεται το χειρουργικό τραύμα».

Οι κατάλληλοι υποψήφιοι
Εάν πρέπει να κάνετε αρθροπλαστική γόνατος ή ισχίου, πιθανώς θα αναρωτιέστε αν η ρομποτικώς υποβοηθούμενη επέμβαση είναι κατάλληλη για εσάς ή αν ενδείκνυται για συγκεκριμένες ομάδες ασθενών.
«Εάν ένας ασθενής είναι κατάλληλος υποψήφιος για παραδοσιακή αρθροπλαστική γόνατος ή ισχίου, μπορεί να υποβληθεί και στην ρομποτική», απαντά ο Δρ Τσούκας. «Ουσιαστικά κάθε άνθρωπος, ανεξάρτητα από το σωματικό βάρος και την ηλικία του, μπορεί να είναι υποψήφιος για κλασική ή ρομποτική ολική αρθροπλαστική, διότι το κριτήριο είναι ο πόνος και η αναπηρία του και ότι τα κιλά ή τα χρόνια του».
Η ρομποτική επέμβαση ενδείκνυται και για ειδικές ομάδες ασθενών, όπως τα άτομα μεγαλύτερης ηλικίας, με ενδεχόμενη μυϊκή αδυναμία και παχυσαρκία.
Ωστόσο μπορεί να είναι λιγότερο κατάλληλη για όσους έχουν ήδη υποβληθεί σε άλλες χειρουργικές επεμβάσεις στις ίδιες αρθρώσεις, διότι δεν θα μπορεί να γίνει σωστή χαρτογράφησή τους.
Όλ’ αυτά συνεκτιμώνται από τον χειρουργό, όταν συζητά με τον ασθενή του για το είδος της αρθροπλαστικής που θα του συστήσει.

Τα οφέλη
Είναι, όμως, η ρομποτική επέμβαση καλύτερη από την παραδοσιακή; Ολοένα περισσότερες μελέτες υποδηλώνουν ότι η ρομποτική εγχείρηση στις αρθρώσεις του γόνατος και του ισχίου έχει σημαντικά πλεονεκτήματα έναντι της παραδοσιακής τεχνικής.

Κατ’ αρχάς, η διάρκεια νοσηλείας του ασθενούς είναι κατά κανόνα μικρότερη. Αναλόγως με το περιστατικό, τις ιδιαιτερότητές του και την άρθρωση που θα χειρουργηθεί (ισχίο ή γόνατο) μπορεί να φθάσει έως και 3 ημέρες, έναντι 4-5 που κατ’ ελάχιστο απαιτείται με την παραδοσιακή τεχνική.

Η μικρότερη νοσηλεία με τη ρομποτική τεχνική οφείλεται στο ότι γίνονται μικρότερες τομές και υπάρχει λιγότερος τραυματισμός των μαλακών ιστών (συνδέσμων, μυών). Έτσι, ο ασθενής πονάει λιγότερο και κινητοποιείται πιο γρήγορα.

Η γρήγορη κινητοποίηση είναι πολύ σημαντική, διότι για να πάρει εξιτήριο από το νοσοκομείο πρέπει να μπορεί να σηκώνεται και να ξαπλώνει μόνος στο κρεβάτι, να στέκεται όρθιος, να κάνει λίγα βήματα με τη βοήθεια υποστηρικτικής συσκευής (π.χ. «πι»), να πηγαίνει τουαλέτα, να μπορεί να λυγίσει και να τεντώσει το χειρουργημένο άκρο και να έχει αποδεκτό επίπεδο πόνου.

Με τη ρομποτική τεχνική επιταχύνεται επίσης η ανάρρωσή του, διότι μπορεί να κινείται πιο γρήγορα και πιο εύκολα, με αποτέλεσμα να μειώνεται ολοένα περισσότερο ο πόνος και το οίδημα, και να βελτιώνεται η κινητικότητα της χειρουργημένης άρθρωσης.

Επιπλέον, οι μικρές τομές επουλώνονται πιο γρήγορα από τις μεγάλες και τα μικρά τραύματα το ίδιο.

Όλ’ αυτά σημαίνουν ότι μπορεί να ανακτήσει ταχύτερα τους φυσιολογικούς ρυθμούς της ζωής του.

«Η ρομποτική τεχνική χρησιμοποιείται εδώ και χρόνια για την αρθροπλαστική γόνατος και έτσι έχουμε μεγάλες διεθνείς μελέτες που δείχνουν ότι με τη βοήθειά της υπάρχουν λιγότερες αποτυχίες της επέμβασης απ’ ό,τι με την παραδοσιακή τεχνική», εξηγεί ο δρ Τσούκας. «Επιπλέον, από άποψη μακροχρόνιας αποτελεσματικότητας, η ρομποτική αρθροπλαστική γόνατος ίσως είναι καλύτερη από την παραδοσιακή ολική αρθροπλαστική γόνατος».
Ανάλογα αποτελέσματα φαίνεται πως έχει και η ρομποτική αρθροπλαστική ισχίου, η οποία εφαρμόζεται την τελευταία πενταετία.

Μικρότερη φθορά του εμφυτεύματος
Για τον ίδιο τον ασθενή, η επιτάχυνση της ανάρρωσης είναι το μεγαλύτερο όφελος. Μακροπρόθεσμα, όμως, η εξατομίκευση που προσφέρει η ρομποτική τεχνική έχει ένα ακόμα πλεονέκτημα: την μικρότερη φθορά του εμφυτεύματος.

«Αυτό που μας επιτρέπει το ρομποτικό σύστημα να κάνουμε είναι να λαμβάνουμε υπόψη την ανατομία του γόνατος ή του ισχίου, τη δομή των γύρω μαλακών ιστών και να προσαρμόζουμε κατάλληλα την εγχείρηση. Αυτό μας επιτρέπει να τοποθετούμε το τεχνητό γόνατο ή ισχίο σε πιο σωστή, πιο «φιλική» για τους μαλακούς ιστούς θέση. Έτσι, η αίσθηση της νέας άρθρωσης μετά την εγχείρηση είναι πιο φυσική και η φθορά της μικρότερη καθώς περνά ο καιρός», λέει ο Δρ Τσούκας.

Εντούτοις, για να επιτύχει η ρομποτική αρθροπλαστική ο ασθενής πρέπει να είναι πρόθυμος να τηρήσει τις μετεγχειρητικές οδηγίες του γιατρού.
«Το γεγονός ότι η ρομποτική επέμβαση γίνεται με μικρότερες τομές και λιγότερο τραυματισμό των ιστών, δεν σημαίνει ότι δεν χρειάζεται ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα αποκατάστασης», τονίζει ο Δρ Τσούκας. «Το πρόγραμμα αυτό συμπεριλαμβάνει υποχρεωτικώς εντατική φυσικοθεραπεία, η οποία αρχίζει την ίδια ημέρα της επέμβασης και πρέπει να συνεχιστεί στο σπίτι. Ο ασθενής πρέπει να κάνει τις ασκήσεις πολλές φορές την ημέρα και για αρκετά λεπτά κάθε φορά και όχι να ακινητοποιηθεί στο κρεβάτι, διότι δεν θα έχει το επιθυμητό αποτέλεσμα».