Ο καρκίνος του πνεύμονα αποτελεί το συχνότερο καρκίνο και τη συχνότερη αιτία θανάτου από καρκίνο παγκοσμίως αλλά και στη χώρα μας. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι οι θάνατοι από καρκίνο πνεύμονα υπερβαίνουν το άθροισμα των θανάτων από καρκίνου μαστού, προστάτη και παχέος εντέρου.
Στη χώρα μας ετησίως διαγιγνώσκονται περίπου 10.000 νέες περιπτώσεις καρκίνου πνεύμονα. Η πλειοψηφία (85%) αφορά το μη μικροκυτταρικό καρκίνο του πνεύμονα, με συχνότερους υποτύπους το αδενοκαρκίνωμα και το πλακώδες καρκίνωμα. Η σημαντική πρόοδος που έχει συντελεστεί τα τελευταία χρόνια στη μοριακή βιολογία ανέδειξε υποομάδες καρκίνου πνεύμονα με συγκεκριμένη «μοριακή ταυτότητα» και δυνατότητα εξαιρετικά αποτελεσματικής αντιμετώπισης με τη στοχεύουσα θεραπεία, την οποία συχνά επικαλούμαστε με τον όρο «έξυπνα φάρμακα».
Περίπου 10-15% των ασθενών με καρκίνο πνεύμονα φέρουν ενεργοποιητικές μεταλλάξεις του επιδερμικού αυξητικού παράγοντα EGFR. Ο EGFR θετικός καρκίνος του πνεύμονα, όπως τον αποκαλούμε χάριν ευκολίας, αφορά συχνότερα αλλά όχι αποκλειστικά άτομα με ελαφρύ ιστορικό καπνίσματος ή μη καπνιστές. Πρόκειται για έναν υποτύπο καρκίνου πνεύμονα, όπου η στοχεύουσα θεραπεία με φάρμακα χορηγούμενα από το στόμα, τους αναστολείς της τυροσινικής κινάσης του EGFR, έχει αλλάξει τη φυσική πορεία της νόσου και συγκεκριμένα έχει οδηγήσει στη σημαντική αύξηση της επιβίωσης των ασθενών με προχωρημένη νόσο με άριστη ποιότητα ζωής.
Μέχρι πρόσφατα η εφαρμογή των θεραπειών αυτών περιοριζόταν σε περιπτώσεις προχωρημένης, μη χειρουργήσιμης νόσου. Στο πρόσφατο συνέδριο ASCO ανακοινώθηκαν τα αποτελέσματα της μελέτης ADAURA, όπου για πρώτη φορά χορηγήθηκε ένα «έξυπνο φάρμακο» σε πιο πρώιμα στάδια.
Συγκεκριμένα χορηγήθηκε ο αναστολέας τρίτης γενιάς του EGFR osimertinib (Tagrisso) σε ασθενείς με χειρουργημένο καρκίνο πνεύμονα με μετάλλαξη EGFR σταδίου IB έως IIIA. Γνωρίζουμε πως παρά την επιτυχή χειρουργική αντιμετώπιση και την εφαρμογή της μετεγχειρητικής (επικουρικής) χημειοθεραπείας ο κίνδυνος υποτροπής στον καρκίνο του πνεύμονα είναι υψηλός. Στη μελέτη ADAURA χορηγήθηκε το φάρμακο για 3 έτη και διαπιστώθηκε 80% ελάττωση του κινδύνου υποτροπής. Μάλιστα το όφελος αυτό παρατηρήθηκε σε όλες τις υποομάδες ασθενών της μελέτης και ανεξάρτητα από τη λήψη ή όχι χημειοθεραπείας. Σχεδόν οι μισοί ασθενείς δεν έλαβαν επικουρική χημειοθεραπεία, με ότι αυτό συνεπάγεται για τη διαφύλαξη της ποιότητας ζωής. Η θεραπεία με osimertinib συνοδεύτηκε από άριστη ποιότητα ζωής και ελάχιστες παρενέργειες, συμβατές με την ήδη υπάρχουσα κλινική εμπειρία χρήσης του. Πέραν από τις εμφανείς προεκτάσεις των αποτελεσμάτων αυτών, που αναμένεται σύντομα να οδηγήσουν στην καθιέρωση νέας θεραπευτικής προσέγγισης στο χειρουργήσιμο EGFR θετικό καρκίνο πνεύμονα, η μελέτη αυτή ανοίγει το δρόμο της εφαρμογής στοχευουσών και καινοτόμων θεραπειών στα πρωιμότερα στάδια της νόσου, με στόχο την αύξηση του ποσοστού ίασης με διατήρηση της ποιότητας ζωής.
Πέραν των εξελίξεων στη θεραπευτική αντιμετώπιση του καρκίνου πνεύμονα είναι αναγκαίο να δοθεί έμφαση και σε στρατηγικές πρόληψης της εμφάνισης της νόσου. Στον τομέα αυτό πρωταρχικό ρόλο έχει η καμπάνια ευαισθητοποίησης του πληθυσμού για μη έναρξη ή διακοπή καπνίσματος, το οποίο αποτελεί το σπουδαιότερο επιβεβαιωμένο παράγοντα κινδύνου για την ανάπτυξη της θανατηφόρου αυτής νόσου. Επιπλέον υπάρχουν προγράμματα πληθυσμιακού ελέγχου (screening) με αξονική τομογραφία με χαμηλή δόση ακτινοβολίας για ομάδες υψηλού κινδύνου λόγω καπνίσματος ή επαγγελματικής έκθεσης. Τα προγράμματα αυτού του τύπου αφορούν συγκεκριμένες ηλικιακές ομάδες και σταδιακά αναπτύσσονται και στη χώρα μας με πρωτοβουλία κοινωνικών φορέων, των Επιστημονικών Εταιρειών Πνευμονολόγων και Παθολόγων Ογκολόγων και ανάλογη υποστήριξη της πολιτείας.
Βιβλιογραφία:
1. Herbst R, Osimertinib as adjuvant therapy in patients (pts) with stage IB–IIIA EGFR mutation positive (EGFRm) NSCLC after complete tumor resection: ADAURA. DOI: 10.1200/JCO.2020.38.18_suppl.LBA5 Journal of Clinical Oncology 38, no. 18_suppl, πρόσβαση από https://ascopubs.org/doi/abs/10.1200/JCO.2020.38.18_suppl.LBA5?af=R&
2.GLOBOCAN statistics, πρόσβαση από https://gco.iarc.fr/today/data/factsheets/populations/300-greece-fact-sheets.pdf
