Ήπαρ: Η πιο συχνή νόσος που το απειλεί – Ποιοι κινδυνεύουν περισσότερο

Η μη αλκοολική λιπώδης νόσος του ήπατος (Νon-Αlcoholic Fatty Liver Disease, NAFLD) ή συχνά στην καθομιλουμένη «λιπώδες ήπαρ» αποτελεί μία ηπατική νόσο που οφείλεται σε εναπόθεση λίπους στο ήπαρ χωρίς να υπάρχουν άλλα αίτια ηπατικής βλάβης και εναπόθεσης λίπους. Οι ασθενείς με NAFLD δεν έχουν όλοι την ίδια βαρύτητα ηπατικής βλάβης, αφού η ΝAFLD περιλαμβάνει το «απλό λιπώδες ήπαρ», που δεν έχει σημαντικές πιθανότητες επιδείνωσης, και τη «μη αλκοολική στεατοηπατίτιδα» (Νon-Αlcoholic SteatoHepatitis, NASH), που σχετίζεται με φλεγμονή και προοδευτικά περισσότερη ίνωση του ήπατος. Oι ασθενείς με NASH έχουν κίνδυνο εξέλιξης σε κίρρωση και ανάπτυξης ηπατοκυτταρικού καρκίνου.

Η NAFLD θεωρείται μία μεταβολική νόσος και ειδικότερα ως η ηπατική έκφραση του αποκαλούμενου «μεταβολικού συνδρόμου», το οποίο υπάρχει σε άτομα που έχουν τουλάχιστον 3 από τους παρακάτω 5 παράγοντες: 1) κεντρικού τύπου παχυσαρκία με αυξημένη περίμετρο μέσης (>102/88 cm για άνδρες/γυναίκες), 2) διαβήτης ή γλυκόζη νηστείας >100 mg/dl, 3) τριγλυκερίδια >150 mg/dl, 4) ΗDL χοληστερίνη <40/50 mg/dl για άνδρες/γυναίκες, 5) συστολική/διαστολική αρτηριακή πίεση >135/85 mm/Hg.

Πόσο συχνή είναι η NAFLD;

Η NAFLD αποτελεί σήμερα τη συχνότερη αιτία ηπατοπάθειας παγκοσμίως με τη συχνότητά της να αυξάνει παράλληλα με την παγκόσμια επιδημία της παχυσαρκίας. Στους ενήλικες, υπολογίζεται ότι ο παγκόσμιος επιπολασμός της NAFLD είναι περίπου 25% και της NASH 1.5%-6.5%. Ο επιπολασμός της NAFLD παρουσιάζει ευρείες διακυμάνσεις ανάλογα με την περιοχή (Μέση Ανατολή 32%, Νότιος Αμερική 30%, Ασία 27%, Βόρειος Αμερική 24%, Ευρώπη 24%, Αφρική 14%). Ειδικότερα, στις ΗΠΑ ο επιπολασμός της NAFLD ξεπερνά το 30% στους ενήλικες και κυμαίνεται μεταξύ 17-46% σε διάφορες χώρες, ανάλογα με τα χαρακτηριστικά του πληθυσμού, την εθνικότητα αλλά και τη διαγνωστική μέθοδο. Γενικώς, ο επιπολασμός της NAFLD αυξάνει με την ηλικία, αλλά σαφώς προσβάλλονται και νέα άτομα ακόμη και παιδιά. H ΝΑFLD φαίνεται να είναι συχνότερη στους άνδρες, αλλά ο επιπολασμός της και στις γυναίκες είναι υψηλός.
Δεν υπάρχουν ακριβή δεδομένα για τη χώρα μας, αλλά ο επιπολασμός της NAFLD εκτιμάται ότι κυμαίνεται μεταξύ 25-30%. Με βάση Ελληνική νεκροτομική μελέτη ο επιπολασμός της NAFLD ήταν 31%, ενώ σε μία Ελληνική πολυκεντρική μελέτη προ 15ετίας σε αιμοδότες (Γ Παπαθεοδωρίδης, 2007), που γενικά είναι υγιής πληθυσμός και συνεπώς με χαμηλή πιθανότητα NAFLD, ο επιπολασμός NAFLD με βάση βιοχημικά ευρήματα, που υποεκτιμούν την παρουσία NAFLD, βρέθηκε να είναι 18%.

O επιπολασμός της NAFLD είναι αρκετά υψηλότερος σε άτομα που έχουν προδιαθεσικούς παράγοντες για τη νόσο. Έτσι, NAFLD υπάρχει στη μεγάλη πλειοψηφία των παχυσάρκων και των ασθενών με διαβήτη τύπου 2 αλλά και στους περισσότερους ασθενείς με δυσλιπιδαιμίες και άλλες μεταβολικές διαταραχές. Παρά τη στενή συσχέτισή της με την παχυσαρκία, NAFLD υπάρχει και σε άτομα (5-20%) με φυσιολογικό σωματικό βάρος. Στοιχεία από την Ελλάδα δείχνουν ότι περίπου 1 στους 8 ασθενείς με NAFLD έχει φυσιολογικό δείκτη μάζας σώματος (ΒΜΙ: 20-25 kg/m2).

Πως μπορεί να υποψιαστούμε την παρουσία NAFLD;

Oι ασθενείς με NAFLD κατά κανόνα δεν έχουν συμπτώματα. Η πρώτη υποψία της νόσου τίθεται συνήθως τυχαία με την αποκάλυψη αυξημένων επιπέδων ηπατικών ενζύμων [τρανσαμινασών (ΑLT/AST) και/ή γGT] σε αιματολογικό έλεγχο ρουτίνας ή με την αποκάλυψη εναπόθεσης λίπους στο ήπαρ σε κάποιο υπερηχογράφημα. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι NAFLD μπορεί να υπάρχει και σε άτομα με φυσιολογικά επίπεδα ηπατικών ενζύμων.

Πότε πρέπει να ελέγχουμε για παρουσία NAFLD;
Έλεγχος για παρουσία NAFLD πρέπει να γίνεται σε:
• Όλα τα άτομα με λίπωση ήπατος σε υπερηχογράφημα
• Όλα τα άτομα με αυξημένα επίπεδα ηπατικών ενζύμων (ALT/AST, γGT)
• Όλα τα άτομα με παχυσαρκία, δηλαδή με δείκτη μάζας σώματος (BMI) ≥30 kg/m2
• Όλα τα άτομα με σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2
• Όλα τα άτομα με μεταβολικό σύνδρομο

Σε τι έλεγχο πρέπει να υποβάλλονται οι ασθενείς με NAFLD;
Η διάγνωση της NAFLD βασίζεται στην ανίχνευση της λίπωσης του ήπατος και στον προσεκτικό αποκλεισμό άλλων αιτιών παρόμοιας ηπατικής βλάβης, όπως συχνή χρήση αλκοόλ (μέση ημερήσια κατανάλωση: >30/20 gr αλκοόλ για άνδρες/γυναίκες), λίπωση ήπατος από φάρμακα, χρόνιες ιογενείς ηπατίτιδες και ειδικότερα λιπώδες ήπαρ λόγω χρόνιας ηπατίτιδας C και διάφορα άλλα σπάνια κυρίως μεταβολικά νοσήματα. Γι΄αυτό, απαιτείται λεπτομερές ιστορικό και προσεκτική αντικειμενική εξέταση σε όλα τα άτομα με υποψία NAFLD, οι οποίοι επίσης πρέπει να υποβάλλονται σε ειδικές αιματολογικές εξετάσεις. Κάποια άτομα με υποψία NAFLD μπορεί να χρειαστεί να υποβληθούν και σε ειδικές ακτινολογικές εξετάσεις και ένα μικρό ποσοστό ίσως και σε βιοψία ήπατος για να αποκλεισθούν με βεβαιότητα άλλα ηπατικά νοσήματα.

Οι ασθενείς στους οποίους επιβεβαιώνεται η διάγνωση NAFLD πρέπει αρχικά να ελέγχονται για την ύπαρξη παραγόντων του μεταβολικού συνδρόμου και να εκτιμώνται για τον κίνδυνο εμφάνισης καρδιαγγειακών συμβαμάτων, καθώς και την ύπαρξη άλλων σχετιζόμενων συνοσηροτήτων. Ταυτόχρονα, στους ασθενείς με ΝΑFLD πρέπει να αξιολογείται η σοβαρότητα της NAFLD και κυρίως η τυχόν παρουσία NASH. H αρχική αξιολόγηση βασίζεται σε ειδικούς μη επεμβατικούς δείκτες και πιθανόν σε ελαστογραφία ήπατος. Με βάση τα πρώτα ευρήματα, αποφασίζεται ποιοι ασθενείς είναι υποψήφιοι για βιοψία ήπατος.