Βρισκόμαστε για τα καλά στην περίοδο των εποχικών ιώσεων και το ζήτημα της θωράκισης της άμυνας του οργανισμού είναι πιο καίριο από ποτέ. Ο ρόλος της διατροφής είναι καθοριστικός ως προς αυτή την κατεύθυνση καθώς μια επαρκής και ποιοτική διατροφή, πλούσια σε βιταμίνες και μέταλλα, φυτοχημικές ενώσεις, πρεβιοτικά και προβιοτικά, είναι ύψιστης σημασίας για την εύρυθμη λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος.

Γιατί όμως η διατροφή κατέχει τόσο καθοριστικό ρόλο και σε αυτή την πολύ σημαντική παράμετρο της υγείας μας; Γενικότερα, ο υποσιστισμός (δηλαδή η κακή θρέψη) που προκύπτει από ελλειπή θερμιδική πρόσληψη ή πολύ μειωμένη κατανάλωση πρωτεΐνης, καθώς και η εκδήλωση ανεπάρκειας σε βασικά θρεπτικά συστατικά φαίνεται να σχετίζονται με εξασθένιση του ανοσοποιητικού συστήματος. Από την άλλη πλευρά, η παχυσαρκία μπορεί να συμβάλει στην πυροδότηση χρόνιων φλεγμονωδών καταστάσεων.

Πέντε διατροφικές συμβουλές για την ενίσχυση της άμυνας

Ακολουθήστε ένα μεσογειακό στυλ διατροφής. Εφαρμόστε ένα υγιεινό και ισορροπημένο διαιτολόγιο το οποίο να διέπεται από τις αρχές της μεσογειακής διατροφής και να δίνει έμφαση σε βιταμίνες και ανόργανα συστατικά με αποδεδειγμένη δράση στη λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος, όπως είναι οι αντιοξειδωτικές ενώσεις, ο σίδηρος, ο ψευδάργυρος, το σελήνιο, οι βιταμίνες C και Ε, το φυλλικό οξύ, ο χαλκός και η βιταμίνη D.

Επιλέξτε τρόφιμα ολικής άλεσης έναντι των κλασικών «λευκών», καθώς είναι πιο πλούσια σε φυτικές ίνες, μαγνήσιο, ψευδάργυρο και βιταμίνες του συμπλέγματος Β.

Καταναλώστε τουλάχιστον πέντε μερίδες φρούτων και λαχανικών την ημέρα, προτιμώντας ιδανικά εκείνα που βρίσκονται στην εποχή τους.

Φροντίστε την υγεία του εντέρου σας. Επενδύστε σε τροφές που έχουν υποστεί ζύμωση, όπως είναι το γιαούρτι, το κεφίρ και το ξυνόγαλο, το τυρί και το προζύμι.

Εντάξτε στην καθημερινότητά σας βότανα και μπαχαρικά, καθώς περιέχουν πλούσια γκάμα δραστικών φυτοχημικών ενώσεων.

Οι ανάγκες που αλλάζουν

Πώς αλλάζουν οι ανάγκες μας σε θρεπτικά συστατικά ανάλογα με την ηλικία, το φύλο, αλλά και τον τρόπο ζωής μας; Η αλήθεια είναι ότι ως επί το πλείστον τα μικροθρεπτικά συστατικά που είναι απαραίτητα για μια δυνατή άμυνα είναι κοινά για όλους μας. Ωστόσο, ανάλογα με την ηλικία και το φύλο μπορεί να αλλάζει η συνιστώμενη ημερήσια πρόσληψη για το εκάστοτε στοιχείο, δηλαδή η ποσότητα που πρέπει να προσλαμβάνουμε σε ημερήσια βάση η οποία να θεωρείται επαρκής. Αξίζει να κάνουμε αναφορά σε τρία βασικά συστατικά που εμπλέκονται στη λειτουργία του ανοσοποιητικού και η πρόσληψη των οποίων μπορεί να ποικίλλει ανά ηλικιακή ομάδα, φύλο ή βάσει συνηθειών.

Ο σίδηρος, για παράδειγμα, είναι ένα μέταλλο στο οποίο εμφανίζουν έλλειψη αρκετές γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας, κυρίως λόγω αυξημένων απωλειών μέσω της έμμηνου ρύσης. Επιπλέον, οι καπνιστές έχουν υψηλότερες ανάγκες σε βιταμίνη C, καθώς έχουν συνεχή έκθεση στον καπνό, ο οποίος είναι οξειδωτικός παράγοντας. Οσον αφορά, τέλος, στο συνένζυμο Q10, πρόκειται για μια ένωση που παράγει το σώμα μας φυσικά και ενισχύει την αντιοξειδωτική μας προστασία, ωστόσο η ενδογενής παραγωγή του μειώνεται με την πάροδο του χρόνου καθιστώντας τα ηλικιωμένα άτομα πιο επιρρεπή στην εκδήλωση ανεπάρκειάς του.

Τα απαραίτητα συμπληρώματα διατροφής

Υπό κανονικές συνθήκες, ένα πλήρες διαιτολόγιο είναι ικανό να μας εφοδιάσει με όλα τα απαραίτητα συστατικά για ένα γερό ανοσοποιητικό σύστημα και όχι μόνο. Ωστόσο, υπάρχουν περιπτώσεις ατόμων, όπως ήδη αναφέρθηκε, που έχουν υψηλότερες απαιτήσεις σε συγκεκριμένα θρεπτικά συστατικά, αλλά και ατόμων που δεν μπορούν να προσλάβουν επαρκείς ποσότητες μέσω της διατροφής ή ατόμων που εμφανίζουν μειωμένη ικανότητα απορρόφησης από τον πεπτικό σωλήνα. Για παράδειγμα, όταν εκδηλώνουμε αναιμία λόγω έλλειψης σιδήρου και οι αποθήκες σιδήρου του οργανισμού είναι σχεδόν άδειες, τις περισσότερες φορές είναι δύσκολο να τις αναπληρώσουμε αποκλειστικά μέσω της διατροφής και συχνά συστήνεται συμπλήρωμα σιδήρου. Το ίδιο μπορεί να συμβεί και με τη βιταμίνη Β12, αλλά και με το συνένζυμο Q10 στα άτομα μεγαλύτερης ηλικίας. Επίσης, η βιταμίνη D είναι δύσκολο να προσληφθεί στο 100% των ημερήσιων αναγκών μέσω της τροφής, καθώς σημαντικό μέρος της το συνθέτουμε μέσω της έκθεσης στον ήλιο. Συνεπώς, είναι συχνό φαινόμενο να συστήνεται η λήψη συμπληρώματος βιταμίνης D, ειδικότερα κατά τους χειμερινούς μήνες, σε άτομα όλων των ηλικιών, εφόσον διαπιστωθεί ανεπάρκεια. Επιπρόσθετα, μερικές φορές συστήνεται η λήψη βιταμίνης C (είτε μόνης της, είτε σε συνδυασμό με εχινάκεια) κατά την περίοδο των εποχικών ιώσεων, ως μέσο πρόληψης ειδικότερα σε άτομα που δεν συνηθίζουν να καταναλώνουν τροφές πλούσιες σε αυτή τη βιταμίνη. Τέλος, κυκλοφορούν και συμπληρώματα με τη μορφή πολυβιταμινούχων ειδικά σχεδιασμένων να ενισχύουν το ανοσοποιητικό σύστημα. Φυσικά, όλα τα παραπάνω είναι καλό να προσλαμβάνονται κατόπιν σύστασης ειδικού.

SOS τροφές που δυναμώνουν την άμυνα

Με γνώμονα την ισορροπημένη διατροφή εστιάζουμε σε τροφές που αποτελούν, χάρη στον θρεπτικό τους πλούτο, πολύτιμους συμμάχους του ανοσοποιητικού μας συστήματος. Ας δούμε ποιες είναι αυτές.

Μύδια: Περιέχουν άπαχη πρωτεΐνη ενώ ο ψευδάργυρος που βρίσκεται στη σύστασή τους φαίνεται ότι εκδηλώνει αντι-ιική δράση. Επιπλέον, περιέχουν σίδηρο και σελήνιο.

Λάχανο: Ενα από τα αγαπημένα λαχανικά του χειμώνα, περιέχει γλουταθειόνη, μια ένωση που παίζει σημαντικό ρόλο στη φυσική μας άμυνα, καθώς έχει συνδεθεί με τη ρύθμιση της οξειδοαναγωγικής κατάστασης των κυττάρων καθώς και τη ρύθμιση της λειτουργίας του ανοσοποιητικού συστήματος.

Ελαιόλαδο: Οι φαινόλες και οι πολυφαινόλες που υπάρχουν στο ελαιόλαδο (ειδικότερα στο εξαιρετικά παρθένο) του προσδίδουν σημαντικές αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες. Ερευνητές έχουν διαπιστώσει ότι ακόμη και η κατανάλωση μικρής ποσότητας εξαιρετικά παρθένου ελαιολάδου, της τάξης της μιας κουταλιάς της σούπας την ημέρα, είναι ικανή να οδηγήσει σε ρύθμιση της φλεγμονώδους απόκρισης του σώματός μας.

Γκρέιπφρουτ: Είναι ιδιαίτερα πλούσιο σε βιταμίνη C, η οποία, σε υψηλή πρόσληψη, φαίνεται ότι μπορεί να μας βοηθήσει να ανακάμψουμε γρηγορότερα από τα συμπτώματα του κοινού κρυολογήματος. Επιπλέον, μελέτες δείχνουν ότι ένα συγκεκριμένο φλαβονοειδές του γκρέιπφρουτ, η ναρινγκενίνη, εκδηλώνει δράση κατά των ιών.

Γιαούρτι: Τα προβιοτικά που περιέχει συνεισφέρουν στην καλή υγεία και τη διατήρηση της φυσικής άμυνας του εντέρου, ενώ παράλληλα μας εφοδιάζει με βιταμίνη Β12.

Σκόρδο: Κλείνει στη σύνθεσή του πολύτιμα συστατικά, όπως είναι η αλλισίνη, η οποία εκδηλώνει αντι-ιικές, αντιπαρασιτικές και αντιμικροβιακές ιδιότητες.

Σπανάκι: Είναι πλούσιο σε πληθώρα θρεπτικών συστατικών, με κυριότερο το φυλλικό οξύ, το οποίο επιδρά στην επιδιόρθωση του DNA και, όπως και οι υπόλοιπες βιταμίνες του συμπλέγματος Β, είναι απαραίτητο για ένα υγιές ανοσοποιητικό.

Τσάι: Μας προσφέρει σημαντικές πολυφαινόλες και φλαβονοειδή, συστατικά που καταπολεμούν το οξειδωτικό στρες και μπορούν να συμβάλουν στην πρόληψη διάφορων χρόνιων παθήσεων.

Γλυκοπατάτα: Οφείλει το πορτοκαλί χρώμα της στο β-καροτένιο που περιέχει, μια χρωστική ένωση με ισχυρή αντιοξειδωτική δράση. Μελέτες έχουν δείξει ότι η καλύτερη απορρόφηση του β-καροτενίου επιτυγχάνεται όταν το καταναλώνουμε μαζί με κάποια πηγή λίπους, όπως είναι το ελαιόλαδο.

Μπρόκολο: Φαίνεται ότι ένα συγκεκριμένο φυτοχημικό που βρίσκουμε στο μπρόκολο, η σουλφοραφάνη, μπορεί να ενισχύσει τη λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος, ενώ μελέτες των τελευταίων ετών έχουν συνδέσει τη συγκεκριμένη ένωση με την αντιμετώπιση του ιού της γρίπης τύπου Α.

Τι κάνουμε όταν μας περιτριγυρίζει μια ίωση

Οταν δεν νιώθουμε καλά και υποψιαζόμαστε ότι μπορεί να έχουμε κολλήσει κάτι, μπορούμε να δώσουμε έμφαση σε κάποια συγκεκριμένη διατροφή για να το περάσουμε πιο ελαφριά; Στο ερώτημα αυτό αρχικά πρέπει να πούμε ότι γενικά η διατροφή χτίζει μια καλή βάση ώστε να είναι ισχυρό το ανοσοποιητικό μας σύστημα και έτοιμο να αντιμετωπίσει ένα βακτήριο ή έναν ιό όταν έρθουμε αντιμέτωποι με αυτό. Ωστόσο, όταν περνάμε κάτι, είναι καλό να τρώμε σωστά (γιατί σε ορισμένες περιπτώσεις επηρεάζεται η όρεξη) και να πίνουμε αρκετά υγρά, ειδικότερα σε περίπτωση πυρετού.

Πάρτε όλα τα μέτρα
Η σωστή και ισορροπημένη διατροφή είναι απαραίτητη για την ενίσχυση της άμυνας του οργανισμού και την αποφυγή των χειμωνιάτικων ιώσεων. Σημαντικό είναι, όμως, να πάρουμε γενικότερα τα μέτρα μας σε ό,τι αφορά τη θωράκιση του ανοσοποιητικού μας συστήματος από τις λοιμώξεις. Ας μην ξεχνάμε άλλωστε ότι περνάμε δυόμισι χρόνια από τη ζωή μας αγκαλιά με χαρτομάντιλα και ζεστά ροφήματα εξαιτίας των χειμωνιάτικων ιώσεων – ας προσπαθήσουμε να τα μειώσουμε! Με ποιον τρόπο:

  • Μένουμε μακριά από τους κρυωμένους. Είτε πρόκειται για έναν συνάδελφο που είναι σιναχωμένος είτε για τον σύντροφό μας που έχει καταρροή, εμείς πρέπει να κρατήσουμε τις αποστάσεις μας – κυριολεκτικά. Αλλωστε αυτό πλέον στην εποχή της πανδημίας, το έχουμε όλοι κατανοήσει.
  • Κοιμόμαστε καλά. Απαραίτητη προϋπόθεση για την ενίσχυση της άμυνας του οργανισμού είναι οι επαρκείς ώρες ύπνου (7-9 ώρες αναλόγως τις ανάγκες μας). Εάν ξυπνάμε νιώθοντας ότι έχουμε χορτάσει ύπνο, δεν χρειάζεται να ανησυχούμε.
  • Αερίζουμε το σπίτι και το γραφείο. Ας μην ξεχνάμε ότι ο συνωστισμός σε ανεπαρκώς αεριζόμενους χώρους αποτελεί το κατάλληλο πεδίο για τη μετάδοση των ιών τους χειμωνιάτικους μήνες. Φροντίζουμε να μείνουμε όσο το δυνατό λιγότερο σε κλειστούς χώρους με ανεπαρκή αερισμό.
  • Αποφεύγουμε τις απότομες εναλλαγές της θερμοκρασίας και δεν ντυνόμαστε βαριά. Φοράμε ρούχα σε ζεστά αλλά όχι βαριά, έτσι ώστε να μπορούμε να τα αφαιρούμε ένα-ένα όταν χρειαστεί.
  • Φροντίζουμε να περπατάμε καθημερινά για 20-30 λεπτά. Η φυσική δραστηριότητα είναι ζωτικής σημασίας για ένα ισχυρό ανοσοποιητικό σύστημα. Μαζί με τη διατροφή αποτελούν τους κύριους πυλώνες που θωρακίζουν την άμυνα και μας καθιστούν λιγότερο ευάλωτους σε λοιμώξεις.

*Η Κωσταλένια Καλλιανιώτη είναι Κλινική Διαιτολόγος  – Διατροφολόγος