Η χρόνια νεφρική νόσος (ΧΝΝ) είναι μια κατάσταση που χαρακτηρίζεται από μόνιμη νεφρική βλάβη, με ή χωρίς έκπτωση της νεφρικής λειτουργίας, η οποία έχει σημαντικές επιπτώσεις στον πάσχοντα, αλλά και στα ασφαλιστικά συστήματα των κρατών. Η συχνότητα εμφάνισής της στον γενικό πληθυσμό κυμαίνεται παγκοσμίως στο 10%-14%, που σημαίνει ότι ένας στους περίπου 10 κατοίκους πάσχει από ΧΝΝ. Οι επιπτώσεις της συνίστανται κυρίως στο ότι οι πάσχοντες έχουν αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης καρδιαγγειακών νοσημάτων (στεφανιαίας νόσου, καρδιακής ανεπάρκειας, εγκεφαλικών επεισοδίων), μείωση της ποιότητας ζωής και πρόωρο θάνατο.
Παράγοντες κινδύνου για την εμφάνισή της είναι κυρίως η ύπαρξη υπέρτασης, σακχαρώδους διαβήτη, δυσλιπιδαιμίας (αύξηση της χοληστερίνης και τριγλικεριδίων), παχυσαρκίας, καρδιαγγειακών νοσημάτων και υπερουριχαιμίας (αύξηση του ουρικού οξέος). Επιπρόσθετοι παράγοντες είναι το κάπνισμα, η έκθεση σε νεφροτοξικά φάρμακα (π.χ. η μακροχρόνια λήψη ακόμα και ήπιων αναλγητικών ή η χωρίς περίσκεψη λήψη μη στεροειδών αντιφλεγμονωδών – φάρμακα που εύκολα λαμβάνονται για οσφυαλγία, ρευματικούς πόνους) κ.ά.
Τα στάδια της νόσου
Η νόσος έχει κατηγοριοποιηθεί σε πέντε κατηγορίες ή στάδια. Στο στάδιο 1 η νεφρική λειτουργία είναι φυσιολογική, που σημαίνει ότι στις συνήθεις εξετάσεις αίματος που κάποιος κάνει στο πλαίσιο ενός προσυμπτωματικού ελέγχου (check up) δεν διαπιστώνεται η νεφρική βλάβη και ενδείξεις ότι οι νεφροί πάσχουν είναι η διαπίστωση αιματουρίας (δηλαδή ύπαρξη περισσότερων των αναμενόμενων ερυθρών αιμοσφαιρίων) στη γενική ούρων ή η διαπίστωση μικροαλβουμινουρίας ή πρωτεϊνουρίας (και αυτές προσδιορίζονται σε εξέταση ούρων), καθώς επίσης η ύπαρξη ευρημάτων σε ακτινολογικό έλεγχο ή υπερηχογράφημα νεφρών ή ιστολογικών βλαβών (στην περίπτωση που γίνει βιοψία νεφρού).
Κατά την πρώτη διάγνωση της νόσου οι περισσότεροι ασθενείς βρίσκονται συνήθως στο στάδιο 3, δηλαδή στο στάδιο που χαρακτηρίζεται από σημαντική νεφρική βλάβη και απώλεια της νεφρικής λειτουργίας κατά 50% περίπου, χωρίς όμως να υπάρχουν συμπτώματα (στο στάδιο αυτό υπάρχουν πλέον ευρήματα στις συνήθεις εξετάσεις αίματος και ούρων, μέσω των οποίων αναγνωρίζεται η νεφρική βλάβη, όπως π.χ. η αύξηση των τιμών ουρίας και κρεατινίνης στο αίμα κ.ά.). Παρά το προχωρημένο αυτό στάδιο, είναι ατυχές ότι μόνο το 45%-50% των πασχόντων φαίνεται να γνωρίζει ότι πάσχει από ΧΝΝ (συνολικά το 95% των ασθενών με νεφρική βλάβη και λίγο μειωμένη νεφρική λειτουργία δεν το γνωρίζουν).
Όταν έχει χαθεί το 85%-90% της νεφρικής λειτουργίας, ο ασθενής βρίσκεται πλέον στο στάδιο 5 (τελευταίο) με σαφή στοιχεία στις εξετάσεις αίματος και ούρων (π.χ. πολύ υψηλές τιμές κρεατινίνης και ουρίας στο αίμα και χαμηλό ειδικό βάρος ούρων), που δηλώνουν το πολύ προχωρημένο της νόσου, αλλά συχνά και συνύπαρξη κλινικών συμπτωμάτων (π.χ. αδυναμία, καταβολή, ανορεξία, ναυτία κ.ά.). Στο στάδιο αυτό ο ασθενής, για να επιβιώσει, θα πρέπει να αρχίσει να υποβάλλεται σε εξωνεφρική κάθαρση (αιμοκάθαρση ή περιτοναϊκή κάθαρση) ή να υποβληθεί σε μεταμόσχευση νεφρού (υπό προϋποθέσεις μπορεί να γίνει και πριν από την έναρξη αιμοκάθαρσης).
Προδιαθεσικοί παράγοντες για την εξέλιξη της νόσου είναι η μεγαλύτερη ηλικία των ασθενών, το φύλο (στους άρρενες παρατηρείται ταχύτερη εξέλιξη), το οικογενειακό ιστορικό (δηλαδή η ύπαρξη ασθενούς με νεφρική ανεπάρκεια στο οικογενειακό περιβάλλον είναι κακός προγνωστικός δείκτης για την εξέλιξη της νόσου), ο βαθμός της υπάρχουσας πρωτεϊνουρίας και ο ανεπαρκής έλεγχος των μεταβαλλόμενων προδιαθεσικών παραγόντων (υπέρτασης, σακχάρου κ.ά.).
Η αντιμετώπιση
Σήμερα, η επιβράδυνση της εξέλιξης της ΧΝΝ εξαρτάται από την έγκαιρη παραπομπή του ασθενούς στον ειδικό νεφρολόγο και την εφαρμογή των μέχρι σήμερα υπαρχουσών φαρμακευτικών και διαιτητικών θεραπευτικών παρεμβάσεων. Αυτές αποσκοπούν στην αντιμετώπιση του αιτίου που προκάλεσε την αρχική νεφρική βλάβη ή των μηχανισμών εξέλιξής της.
Στο κοντινό μέλλον, όμως, η αντιμετώπιση – επιβράδυνση της εξέλιξης της ΧΝΝ φαίνεται ότι βρίσκεται στη εφαρμογή καινοτόμων κυτταρικών και γονιδιακών θεραπειών από τον χώρο της αναγεννητικής ιατρικής και τον τομέα αυτό, έπειτα από έρευνα και μελέτες, σκοπεύει να προωθήσει στη χώρα μας (και όχι μόνο) το Νεφρολογικό Κέντρο του ΥΓΕΙΑ.
