Ο άνθρωπος ανέκαθεν έψαχνε για το ελιξίριο της ζωής και κυρίως για το μυστικό της παντοτινής νεότητας. Τα τελευταία 10 χρόνια έχουν γίνει τεράστια βήματα στις έρευνες για να μάθουμε γιατί γερνάμε και πώς θα επιβραδύνουμε τη διαδικασία της γήρανσης, διατηρώντας συγχρόνως ένα καλό επίπεδο ποιότητας ζωής. Ήταν τόσο σημαντικές οι έρευνες αυτές που πέντε βραβεύτηκαν με βραβείο Νόμπελ.
Οι περισσότερες θεωρίες που προσπαθούν να εξηγήσουν γιατί γερνάμε εστιάζουν στο ότι με την πάροδο των ετών αθροίζονται στα κύτταρα βλάβες που δεν μπορεί ο οργανισμός μας να επιδιορθώσει (οξειδωμένες πρωτεΐνες, φλεγμονές). Όλοι οι ερευνητές συμφωνούν επίσης ότι στον τρόπο γήρανσης συμμετέχουν τουλάχιστον δύο βιολογικά ρολόγια: το μήκος των τελομερών και οι ορμόνες.
Κάθε φορά που τα κύτταρά μας διαιρούνται, τα τελομερή που βρίσκονται στα άκρα του DNA μικραίνουν. Τα σωματικά μας κύτταρα διαιρούνται 40-50 φορές, μετά σταματούν και μπαίνουμε στη φάση της γήρανσης. Επίσης, οι ορμόνες μας και κυρίως αυτές που συνδέονται με το φύλο φτάνουν σε μέγιστα επίπεδα κατά την εφηβεία και μετά μειώνονται και σταματούν να παράγονται κατά την εμμηνόπαυση και την ανδρόπαυση.
Κατά τη μετάβαση σε αυτό το στάδιο της ζωής τους οι περισσότερες γυναίκες περνούν από μια φάση κατά την οποία τα επίπεδα των δύο βασικών τους ορμονών, των οιστρογόνων και της προγεστερόνης εμφανίζουν ανισορροπία, με την προγεστερόνη κυρίως να μειώνεται και τα οιστρογόνα να επικρατούν (οιστρογονική επικράτηση). Σε αυτή τη φάση που λέγεται προεμμηνόπαυση, οι περισσότερες γυναίκες εμφανίζουν έντονα δυσάρεστα ενοχλήματα όπως εξάψεις, νυχτερινή εφίδρωση, ημικρανίες, αύξηση του βάρους, μειωμένη libido, κατάθλιψη, τα οποία επηρεάζουν σε σημαντικό βαθμό την ποιότητα της ζωής τους. Σε αυτή τη φάση πρέπει να ακολουθούν πιστά τους κανόνες υγιεινού τρόπου διαβίωσης. Ακολουθεί η φάση της εμμηνόπαυσης κατά την οποία για έναν χρόνο δεν εμφανίζεται έμμηνος ρύση.
Για να αντιμετωπιστούν τα έντονα συμπτώματα της εμμηνόπαυσης και μελλοντικοί κίνδυνοι όπως η οστεοπόρωση, από το 1950 υποκαθιστούσαν τις δύο βασικές ορμόνες, την οιστραδιόλη και την προγεστερόνη. Η μέθοδος αυτή ονομάστηκε ορμονική υποκατάσταση. Ως υποκατάστατο της 17β οιστραδιόλης, που είναι η μορφή οιστρογόνου που υπάρχει στον άνθρωπο, χορηγήθηκε το Premarin που είναι μίγμα οιστρογόνων που λαμβάνεται από τα ούρα εγκύων φορβάδων. Για την υποκατάσταση της προγεστερόνης, που είναι η μορφή που υπάρχει στον άνθρωπο, χρησιμοποιήθηκε προγεσταγόνο που είναι χημική παραλλαγή της. Το μίγμα (premarin και προγεσταγόνου) ονομάσθηκε Prempro.
To 1993 ξεκίνησε μια μεγάλη μελέτη στις ΗΠΑ για να ελεγχθούν οι ωφέλειες και οι κίνδυνοι από τη χρήση της ορμονικής υποκατάστασης. Το 2002 διεκόπη η χορήγηση της συνθετικής (χημικής) προγεσταγόνης που δινόταν στη θέση της φυσικής προγεστερόνης, γιατί βρέθηκε αύξηση στα περιστατικά καρκίνου του μαστού και θρομβώσεων στις γυναίκες που έπαιρναν τα οιστρογόνα από το στόμα. Έτσι περιορίστηκε σημαντικά, σε όλο τον κόσμο, η χρήση της ορμονικής υποκατάστασης. Τότε ξεκίνησε έντονη δημόσια συζήτηση σχετικά με το γιατί δεν χρησιμοποιούνταν πιο φυσικές λύσεις, λύσεις που οι μεγάλες φαρμακοβιομηχανίες δεν προωθούσαν.
Πρωτοστάτες σε αυτή την προσπάθεια ήταν η διάσημη τηλεπερσόνα Oprah Winfrey και η ηθοποιός και συγγραφέα Suzanna Somers που πίεζαν για τη χρήση των λεγομένων βιοπανομοιότυπων ορμονών που λαμβάνονται από φυτά όπως η σόγια ή το μεξικάνικο yam και παρασκευάζονται ώστε να είναι πιστά αντίγραφα των ορμονών του ανθρώπου.
Τελικά ο FDA, ο οργανισμός τροφίμων και φαρμάκων των ΗΠΑ, αναγνώρισε τις βιοπανομοιότυπες ορμόνες και έτσι οι γυναίκες που υποφέρουν από έντονα συμπτώματα κατά την προεμμηνόπαυση και την εμμηνόπαυση μπορούν να λαμβάνουν την 17β οιστραδιόλη σε μορφή κρέμας ή gel για να αποφεύγονται οι θρομβώσεις και προγεστερόνη (micronized) το βράδυ προ του ύπνου. Σημαντικό είναι να ξεκινούν όσο το δυνατόν νωρίτερα και η διάρκεια της αγωγής να μην υπερβαίνει τα δέκα χρόνια.
Η εμμηνόπαυση όμως δεν αφορά μόνο τις γυναίκες. Έχουν και οι άνδρες την αντίστοιχη κατάσταση. Λέγεται ανδρόπαυση και οφείλεται στην προοδευτική ελάττωση των επιπέδων της τεστοστερόνης, με αποτέλεσμα την εμφάνιση συμπτωμάτων, των οποίων η ένταση διαφέρει από άτομο σε άτομο. Οι άνδρες διαμαρτύρονται για ανεξήγητη κόπωση, δυσκολία στη συγκέντρωση, ευερεθιστότητα, κατάθλιψη ενώ εμφανίζουν οστεοπενία και απώλεια της μυϊκής μάζας.
Τα τελευταία χρόνια προκάλεσαν επανάσταση οι έρευνες που διαπίστωσαν ότι η τεστοστερόνη δεν προκαλεί καρκίνο στον προστάτη, όταν χορηγείται κατά την ανδρόπαυση. Έχουν όμως καθοριστεί κανόνες για τη χορήγησή της. Πρέπει το επίπεδο της τεστοστερόνης να είναι κάτω από ένα ορισμένο όριο και να υπάρχουν τα συμπτώματα που συνοδεύουν την ανδρόπαυση.
Η τεστοστερόνη δίδεται κυρίως σε μορφή κρέμας ή gel κάθε πρωί και παρακολουθούνται κάθε 6 μήνες ορισμένοι δείκτες. Σε όσους δεν επιθυμούν την καθημερινή χρήση κρέμας συνταγογραφείται και ένεση που γίνεται ενδομυϊκά κάθε 3 μήνες. Έχει επίσης διαπιστωθεί ότι σε παχύσαρκους άνδρες και σε άνδρες που πάσχουν από μεταβολικό σύνδρομο πρέπει να μετράται η τεστοστερόνη, καθώς η αποκατάστασή της μπορεί να μειώσει τους κινδύνους καρδιοπαθειών.
