Σε ό,τι αφορά την περίπτωση της άτυχης 14χρονης Γωγώς δεν υπάρχει αμφιβολία ότι το συγκεκριμένο κορίτσι κακώς υπεβλήθη σε αυτή την επέμβαση. Ταυτόχρονα, όμως, θα πρέπει να κάνουμε ορισμένες πολύ σημαντικές παρατηρήσεις: 1) Το ποσοστό θνησιμότητας διεθνώς στις βαριατρικές επεμβάσεις είναι απειροελάχιστο, μόλις 0,0001%. Τα περιστατικά στα οποία ο ασθενής καταλήγει ύστερα από βαριατρική επέμβαση είναι εξαιρετικά σπάνια, αλλά λόγω της -δικαιολογημένης- τεράστιας προβολής τους, φτάνουν να αμαυρώνουν έναν ολόκληρο κλάδο χειρουργικής, χάρη στον οποίον σώζονται χιλιάδες άνθρωποι κάθε χρόνο. 2) Η μέθοδος του γαστρικού δακτυλίου (το κοινώς λεγόμενο «δαχτυλίδι»), δηλαδή αυτή που εφαρμόστηκε στο κορίτσι, τείνει να εγκαταλειφθεί. Εμφανίζει το μεγαλύτερο ποσοστό υποτροπής των ασθενών σε σχέση με τους άλλους τύπους χειρουργικής επέμβασης για την θεραπεία της παχυσαρκίας. 3) Αν υποθέσουμε ότι η επέμβαση ήταν μονόδρομος για το εν λόγω κορίτσι, η μόνη επιλογή ήταν ο δακτύλιος. Καμία άλλη μέθοδος («μανίκι» και by-pass) δεν εφαρμόζεται σε άτομα μικρότερα των 18 ετών.
Δεν μπορώ να γνωρίζω κάτι περισσότερο από ό,τι έχει δημοσιευτεί, σε ότι αφορά το τι δεν έγινε σωστά και χάθηκε τόσο άδικα ένα τόσο νεαρό άτομο. Αυτό που θα πρέπει, πάντως, να θεωρείται βέβαιο, είναι ότι το βασικό πρόβλημα της Γωγώς ήταν ψυχολογικό. Και θα έπρεπε να καθοδηγηθεί προς την κατεύθυνση της ψυχολογικής υποστήριξης, να πατήσει στα πόδια της απέναντι στο bullying και όχι να καταφύγει στο χειρουργείο. Ο γενικός κανόνας είναι ότι οι έφηβοι πρέπει να καταλάβουν πως το υπερβάλλον βάρος τους είναι ψυχογενές. Και θα πρέπει να αλλάξουν τρόπο ζωής, να ακολουθήσουν με συνέπεια διατροφικές συνήθειες οι οποίες να μην είναι επιβαρυντικές.
Βαριατρική επέμβαση: Είναι μια «εύκολη λύση»;
Οι κουβέντες που ακούμε, σχεδόν καθημερινά, στα ιατρεία μας, είναι του τύπου «έχω γυρίσει όλους τους διαιτολόγους, έχω κάνει τα πάντα». Είναι βέβαιο ότι αυτό δεν ισχύει. Ούτε όλους τους διαιτολόγους έχουν γυρίσει ούτε τα πάντα έχουν κάνει οι ασθενείς που έρχονται σε εμάς. Ακολουθούν την όποια δίαιτα για λίγο, συνήθως για έναν μήνα και κατόπιν σταματούν. Άρα, θα πρέπει να φτάσουμε στον πυρήνα του προβλήματος. Και ο πυρήνας αυτός για τη σοβαρή παχυσαρκία είναι η ψυχολογία. Ιδίως στις πολύ μικρές ηλικίες, που δεν έχουμε στη διάθεσή μας το όπλο του χειρουργείου, θα πρέπει να εστιάσουμε στον τομέα της ψυχολογίας. Μαζί με τον ασθενή, αλλά και την οικογένεια, γιατί και αυτή παίζει πολύ μεγάλο ρόλο. Πρέπει μέσω της ψυχολογίας να ξεκινήσουμε την προσπάθεια να αλλάξουμε την καθημερινότητα αυτών των ασθενών. Και, αφ’ ότου φτάσει το άτομο στην ηλικία όπου επιτρέπεται η επέμβαση, να συζητηθεί τότε το ενδεχόμενο να βοηθηθεί με χειρουργείο.
Ποιος κρίνει εάν ένας έφηβος/έφηβη μπορεί να χειρουργηθεί και τι κάνει ο γιατρός εάν το άτομο και η οικογένεια ασκεί υπερβολική πίεση;
Ουσιαστικά εναπόκειται στην κρίση και την ηθική του γιατρού το εάν θα προχωρήσει ή θα αρνηθεί την εκτέλεση της επέμβασης. Δεν μπορεί π.χ. ο Ιατρικός Σύλλογος, εταιρείες και οργανισμοί να σταματήσουν έναν γιατρό από το να κάνει μια επέμβαση. Ωστόσο, υπάρχουν διεθνείς οδηγίες οι οποίες συστήνουν το πότε πρέπει να γίνει επέμβαση τέτοιου τύπου. Αλλά το τι ακολουθείται σε κάθε νοσοκομείο και σε κάθε χώρα, είναι πολύ σχετικό. Και αυτό είναι το πρόβλημα, ότι δεν υπάρχει ένας έλεγχος για το ποιος χειρουργείται, με ποια μέθοδο -κι αυτό παίζει πολύ μεγάλο ρόλο- και φυσικά μία βάση δεδομένων πανελλαδική η οποία θα κατέγραφε αυτά τα δεδομένα. Και εάν κάποιος γιατρός παρουσίαζε αυξημένα ποσοστά επιπλοκών σε σχέση με άλλους, να τον καλούσαν και να ελεγχόταν. Μόνο στις ΗΠΑ υπάρχει οργανωμένος τέτοιος έλεγχος. Στις ΗΠΑ χειρουργούν μικρά παιδιά και ο λόγος είναι η κοινωνική απομόνωση, οι οργανικές βλάβες που αρχίζουν από πολύ μικρή ηλικία και η αδυναμία ενός παιδιού να εξελιχθεί μαζί με τους συνομιλήκους του. Εκεί υπάρχουν επιτροπές ειδικών οι οποίες κρίνουν και αποφασίζουν και τα περιστατικά είναι πολύ σπάνια.
Έχουν αυξηθεί τελευταία οι νέοι που καταφεύγουν στη λύση της βαριατρικής χειρουργικής, κυρίως για αισθητικούς λόγους;
Κατ’ αρχάς να ξεκαθαρίσουμε ότι βαριατρικό χειρουργείο κάνουμε για λόγους υγείας σε άτομα με Δείκτη Μάζας Σώματος (Body Mass Index ή BMI) από 35 και άνω. Τα οποία, πέραν της παχυσαρκίας, θα πρέπει να έχουν επιπλέον 2 συνοδά νοσήματα (πχ υπέρταση, διαβήτη, οστεοαρθρίτιδα κ.λπ). Με BMI από 40 και άνω θα πρέπει κάποιος να χειρουργείται ακόμη και εάν δεν έχει κανένα συνοδό νόσημα.
Σε ό,τι αφορά στους νέους και την τάση που παρατηρείται τα τελευταία χρόνια: Όντως, τα νεότερα άτομα -και εννοώ ηλικίας 20-25 ετών- που έρχονται για χειρουργείο έχουν αυξηθεί. Αλλά αυτό, κατά τη γνώμη μου, είναι κάτι πάρα πολύ θετικό, διότι δεν περιμένουν να φτάσουν στα 50 τους χρόνια για να χάσουν το υπερβάλλον βάρος -και μιλάμε για πολύ μεγάλα βάρη. Έχουν διαβάσει, έχουν μελετήσει, μπορείς να κάνεις μια πολύ καλή συζήτηση μαζί τους. Είναι συνειδητοποιημένοι άνθρωποι, ξέρουν τα πάντα για τις πιθανές επιπλοκές, το όφελος, για το ενδεχόμενο πρόβλημα -αν προκύψει μετά από την επέμβαση- πώς θα το λύσουμε κ.λπ. Επίσης και οι γονείς πλέον, είναι πολύ πιο υποστηρικτικοί, ενώ παλαιότερα ήταν εξαιρετικά αρνητικοί.
Επομένως κρίνεται ως θετικό ότι οι βαριατρικές επεμβάσεις διαδίδονται σε νεότερους ανθρώπους, διότι για τις επεμβάσεις αυτού του τύπου ενδιαφέρονται νέα παιδιά με μεταβολικό προφίλ. Έχουν δηλαδή πολύ υψηλή χοληστερίνη, αυξημένο κίνδυνο υπέρτασης, σάκχαρο, άπνοιες στον ύπνο τους. Διότι μιλάμε για χειρουργική για την αποκατάσταση της υγείας ενός παχύσαρκου ασθενούς. Δεν είναι αισθητική χειρουργική, ασχέτως εάν πολλοί το κάνουν για αισθητικούς λόγους. Εμείς το κάνουμε για να προλάβουμε τις βλάβες που θα επέλθουν στην υγεία του ασθενούς. Τα περί αισθητικής είναι μια λάθος αντίληψη εάν η επέμβαση δεν δικαιολογείται από την ανάγκη προστασίας της υγείας. Προσπαθούμε να διορθώσουμε αυτή την αντίληψη κατά τη διάρκεια του ραντεβού στο ιατρείο. Βεβαίως, ένας άνθρωπος που είναι 20-30 ετών και δεν έχει συνοδά προβλήματα είναι δύσκολο να καταλάβει, αλλά σίγουρα πρέπει να το ξέρει ότι μια βαριατρική επέμβαση γίνεται για λόγους υγείας, όχι αισθητικούς. Από την άλλη, όταν κάποιος έχει υποστεί κοινωνικό bullying και απομόνωση, δεν μπορεί κανείς να του απαγορεύει να σκέφτεται ότι θα μπορούσε να χειρουργηθεί και για αισθητικούς λόγους. Αλλά το αντικείμενο της χειρουργικής δεν είναι αυτό.
Το πιο νεαρό άτομο που έχουμε χειρουργήσει είναι ένα αγόρι 16 ετών. Όταν ήρθε σε εμάς ήταν 180 κιλά. Σήμερα είναι 75 κιλά, κάνει πολεμικές τέχνες και ζει τη ζωή του ευτυχισμένος. Επίσης, είναι ο πιο ένθερμος διαφημιστής της δουλειάς μας στο Ινστιτούτο.
Πόσες βαριατρικές επεμβάσεις γίνονται στην Ελλάδα και πόσο κοστίζουν
Οι βαριατρικές επεμβάσεις στη χώρα μας δεν ξεπερνούν τις 2.000 το έτος. Οι περισσότερες γίνονται στην Αθήνα, λιγότερες στη Θεσσαλονίκη και την Πάτρα. Και οι περιπτώσεις που αφορούν σε άτομα κάτω των 18, θα πρέπει να μετρώνται στα δάκτυλα του ενός χεριού. Προ πανδημίας, οι ενδιαφερόμενοι ασθενείς μπορούσαν να χειρουργηθούν και σε δημόσια νοσοκομεία. Το τελευταίο διάστημα, όμως, λόγω της κατάστασης με τον κορωνοϊό, οι επεμβάσεις γίνονται, σχεδόν αποκλειστικά, στα ιδιωτικά νοσοκομεία. Δυστυχώς, διότι τα παχύσαρκα άτομα που χρήζουν βαριατρικής επέμβασης, στην πλειονότητά τους ανήκουν στα οικονομικά ασθενέστερα κοινωνικά στρώματα, οπότε η αποκατάσταση της υγείας τους γίνεται ακόμη πιο δύσκολη. Ένα μέσο κόστος για την επέμβαση είναι 5-6.000 ευρώ. Αν το δει κανείς ευρύτερα, ξοδεύονται πολύ περισσότερα χρήματα σε ινστιτούτα και σε λύσεις μηδενικής αποτελεσματικότητας. Ενώ είναι σαφές ότι οι παχύσαρκοι δεν μπορούν ποτέ να χάσουν όσο βάρος χρειάζεται για την υγεία τους χωρίς επέμβαση. Αυτό είναι επιστημονικά τεκμηριωμένο πλέον.
Ποιες μέθοδοι βαριατρικής χειρουργικής θεωρούνται σήμερα ως οι πιο αποτελεσματικές
Η επιμήκης γαστρεκτομή (ή, κατά το κοινώς λεγόμενο, «μανίκι») μαζί με το γαστρικο by-pass είναι οι μέθοδοι που κυριαρχούν τελευταία και η επιλογή γίνεται αναλόγως του προφίλ του εκάστοτε ασθενούς. Το bypass είναι αναστρέψιμο, διότι δεν αφαιρείται χειρουργικά κάτι από τον οργανισμό, απλώς αλλάζει η πορεία της τροφής. Το ποσοστό υποτροπής δεν ξεπερνά το 10%. Αλλά και αυτό είναι πολυπαραγοντικό ζήτημα, διότι πολλοί δεν ακολουθούν τις οδηγίες, είναι άλλοι οι οποίοι πίστεψαν ότι με το χειρουργείο τελειώνουν οριστικά με την παχυσαρκία και μπορούν να τρώνε ό,τι θέλουν. Ή, μπορεί να γίνει εσφαλμένη επιλογή του τύπου επέμβασης. Ουσιαστικά υποτροπιάζουν αυτοί που δεν έμειναν κοντά στην ομάδα του διατροφολόγου, του ψυχολόγου κ.λπ. Σαν να έκαναν ένα άλλου τύπου χειρουργείο -και γι’ αυτό βλέπουμε ανθρώπους ξαφνικά να αδυνατίζουν πολύ απότομα και λίγο αργότερα να επιστρέφουν στον παχύσαρκο εαυτό τους.
Ποια είναι η ορθή διαδικασία την οποίαν θα πρέπει να ακολουθήσει ένας ασθενής πριν και μετά από μια βαριατρική επέμβαση
Υπάρχουν ψυχολογικά πρωτόκολλα προ και κατόπιν της επέμβασης. Εμείς προετοιμάζουμε τους ασθενείς μας ολοκληρωμένα. Πέρα από τις εξετάσεις που πρέπει να κάνουν, τους βλέπει ψυχολόγος ή ψυχίατρος ώστε να αξιολογηθεί σωστά εάν το εκάστοτε περιστατικό χρήζει χειρουργείου. Και μετεγχειρητικά οπωσδήποτε επιβάλλεται η παρακολούθηση από διαιτολόγο και ψυχολόγο. Έχουμε πολύ συχνά προβλήματα μετά από το χειρουργείο. Διότι το φαγητό είναι ένα μπαστούνι για αυτόν που είναι υπέρβαρος. Όταν του πάρεις αυτό το μπαστούνι, από τη μία μπορεί να είναι πάρα πολύ χαρούμενος, από την άλλη όμως χάνει την ισορροπία του. Και πρέπει ως γιατροί εμείς να βεβαιωθούμε, αλλά και ο ασθενής να γνωρίζει ότι έχει δίπλα του τους ανθρώπους που πρέπει. Διότι πρέπει να μάθει από την αρχή πώς να τρέφεται. Είναι μια καινούργια ζωή, με καινούργιο πρόγραμμα. Γι’ αυτό χρειάζεται και ο διαιτολόγος, διότι είναι κρίσιμης σημασίας η διατροφική εκπαίδευση. Και εφόσον ο ασθενής ξεκινά κάτι καινούργιο στη ζωή του, η φάση είναι ιδανική για να μπορέσει να υιοθετήσει καινούργιες συνήθειες.
Δεν θα έλεγα ότι το ευρύτερο κοινό γνωρίζει τι είναι η βαριατρική χειρουργική.Είναι παρεξηγημένος τομέας διότι προβάλλονται 1-2 περιστατικά που σχετίζονται με απώλειες ζωής (και πρέπει να προβάλλονται), αλλά δεν παρουσιάζονται οι ιστορίες ζωής ανθρώπων που ήταν κατεστραμμένοι και βρήκαν την υγειά τους ύστερα από μια βαριατρική επέμβαση. Μπορεί κάποιος να δει χαρακτηριστικές τέτοιες ιστορίες από αληθινούς ασθενείς, π.χ. στην ιστοσελίδα www.new-life.gr. Είναι καλό να γίνουν γνωστές οι ιστορίες ανθρώπων που μπορούν να διηγηθούν το πώς ήταν η ζωή τους πριν και πώς είναι μετά την επέμβαση. Εγώ, λόγου χάρη, κάνω επεμβάσεις σε ένα μεγάλο φάσμα χειρουργικής. Οι άνθρωποι που με ευγνωμονούν σε όλη τους τη ζωή, είναι οι πρώην παχύσαρκοι. «Μου έδωσες μια καινούργια ζωή» μου λένε. Αυτό δεν έχει περάσει στον κόσμο.
