Οι γαστρεντερίτιδες του χειμώνα αποτελούν συνήθως ελαφρές ιογενείς λοιμώξεις με συμπτώματα διαρροϊκές κενώσεις, μυαλγίες, κοιλιακό άλγος, πυρετό, ναυτία ή εμετούς. Τα συμπτώματα εμφανίζονται οξέως με όλους τους δυνατούς συνδυασμούς. Οφείλονται σε ιούς γι αυτό μπορεί να συνυπάρχουν συμπτώματα και από το αναπνευστικό, έχουν βραχύ χρόνο επώασης και χαρακτηριστικό τους είναι ότι δεν συνοδεύονται από αιματηρές κενώσεις. Άλλοι ιοί που ενοχοποιούνται είναι οι noro-ιοί, οι ροτα-ιοί, οι εντερικοί αδενο-ιοί και οι αστρο-ιοί.
Η μετάδοση είναι εύκολη αρκεί ένα υγιές άτομο να έλθει σε επαφή με ένα άτομο που νοσεί ή μια επιφάνεια που έχει μολυνθεί με τον ιό και να φέρει τα χέρια στο στόμα ή να καταναλώσει κάποιο τρόφιμο μολυσμένο με τον ιό.
Οι νοροιοί, μετά τη εισαγωγή του εμβολίου κατά των ιών ρότα, είναι οι ιοί που ευθύνονται συχνότερα για τις ιογενείς γαστρεντερίτιδες του χειμώνα και τρόφιμα που μολύνονται είναι τα πράσινα λαχανικά, τα φρέσκα φρούτα και τα όστρακα. Τα τρόφιμα μολύνονται είτε από τους χειριστές τροφίμων είτε από μολυσμένες επιφάνειες, ακόμη και από μολυσμένο νερό. Είναι εξαιρετικά ανθεκτικοί στο περιβάλλον. Αντέχουν σε θερμοκρασία ψυγείου, στη θέρμανση μέχρι 60 βαθμούς και στην απολύμανση με αλκοόλη ή χλωρίνη. Επιδημίες από τους ιούς αυτούς αναφέρονται σε εστιατόρια, νοσοκομεία, κρουαζιερόπλοια, στρατώνες. Η νόσος διαρκεί έως τρεις ημέρες. Εκτός από δίαιτα και ενυδάτωση οι λοιμώξεις αυτές, που είναι ήπιες, δεν χρήζουν άλλης φροντίδας.
Οι ευπαθείς ομάδες πληθυσμού, όπως ακραίες ηλικίες (βρέφη-γέροντες), οι ανοσοκατεσταλμένοι, οι ασθενείς με συννοσηρότητες π.χ. καρδιοπαθείς, ασθενείς μπορεί να επηρεαστούν και να εμφανίσουν σημεία αφυδάτωσης (υπόταση-ζάλη) και μεταβολή επιπέδου συνείδησης. Σε αυτές τις περιπτώσεις θα πρέπει να απευθυνθεί κανείς σε κάποια φροντίδα υγείας, γιατί αυτοί οι ασθενείς μπορεί να χρειάζονται νοσηλεία.
Γαστρεντερίτιδες ωστόσο μπορεί να προκληθούν και από βακτήρια. Σε αυτές τις περιπτώσεις μπορεί να έχουμε μια ήπια γαστρεντερίτιδα, που θα εκδηλωθεί με τα χαρακτηριστικά αθώας λοίμωξης ή να εμφανιστεί κάποιο πιο σοβαρό σύνδρομο. Στις τελευταίες αυτές περιπτώσεις οι ασθενείς μπορεί να αναφέρουν βλεννοπυοαιματηρές κενώσεις, πολύ υψηλό πυρετό, διάρκεια συμπτωμάτων πάνω από επτά ημέρες, πολύ έντονο κοιλιακό άλγος, οπότε συστήνεται έλεγχος για την αντιμετώπιση και την στοχευμένη αντιμικροβιακή αγωγή. Εδώ τα συχνότερα αίτια είναι τα βακτήρια Cambylobacter jejuni, Shigella και Salmonella.
Λοιμώδη διαρροϊκά σύνδρομα που μπορεί να εκληφθούν αρχικά ως γαστρεντερίτιδες είναι πολλά.
Η διάρροια διάρκειας άνω των επτά ημερών σε ασθενή με πρόσφατο ταξίδι μπορεί να σημαίνει λοίμωξη από πρωτόζωα (όπως Gardia ή Cryptosporidium). Η διάρροια σε ταξιδιώτες μπορεί να οφείλεται επίσης σε κολοβακτηρίδιο (Ε.coli). Πρόσφατη νοσηλεία ή χρήση αντιβιοτικών μπορεί να σημαίνει λοίμωξη από Clostridium difficile, που εμφανίζεται πλέον όλο και συχνότερα ακόμη και σε μη νοσηλευόμενους ασθενείς, λόγω της εκτεταμένης χρήσης των αντιβιοτικών στην κοινότητα, όσο και στα ζώα που καταναλώνει ο άνθρωπος ως τροφή.
Μη ιογενή ή βακτηριακά αίτια διάρροιας, όπως ιδιοπαθή φλεγμονώδη νοσήματα του εντέρου, ευερέθιστο έντερο, ακόμη και κακοήθη νοσήματα, ενίοτε εκλαμβάνονται αρχικά ως γαστρεντερίτιδες, αλλά η χρονιότητα και κάποια χαρακτηριστικά των συνδρόμων αυτών γρήγορα κατευθύνει τους θεράποντες στη σωστή διάγνωση.
Η πρόληψη και η προφύλαξη για όλα τα είδη των γαστρεντερίτιδων είτε είναι ιογενείς είτε μικροβιακές είναι η ενδελεχής υγιεινή των χεριών και η χρήση μέτρων επαφής π.χ. γαντιών σε επαφή με ασθενείς.
Συμπερασματικά θα πρέπει πάντα να πλένει κανείς τα χέρια του με νερό και σαπούνι
