Κάθε υποκειμενική ή αντικειμενική δυσκολία στην κατάποση στερεάς ή υγρής τροφής, ή η εμφάνιση βήχα ή πνιξίματος κατά τη διάρκεια της κατάποσης λέγεται δυσφαγία. Ειδικά στα παιδιά έχει μια ιδιαίτερη παθολογία και μπορεί να εμφανιστεί με μια ποικιλία συμπτωμάτων, που μπορεί να είναι διαφορετική από παιδί σε παιδί.
Η δυσφαγία στα παιδιά μπορεί να παρουσιαστεί ως δυσκολία στα γεύματα (μεγάλη διάρκεια γευμάτων) ή στον θηλασμό, ως άρνησή τους για λήψη τροφής ή υγρών, με βήχα ή πνιγμό κατά τη σίτιση, με συχνές λοιμώξεις του αναπνευστικού και με αδυναμία απόκτησης φυσιολογικού βάρους.
Στους ενήλικες τα συμπτώματα που παρατηρούνται είναι η αδυναμία κατάποσης, η καταβολή μεγαλύτερης προσπάθειας για τη μάσηση και την κατάποση, ο βήχας κατά τη διάρκεια ή μετά την κατανάλωση φαγητού ή ποτού, τα μεγάλα σε διάρκεια γεύματα, η αίσθηση ξένου αντικειμένου στον λαιμό, η διαφυγή τροφής ή υγρού από το στόμα, η αλλοίωση της φωνής, η απώλεια όρεξης αλλά και βάρους λόγω της μη επαρκούς σίτισης και οι επανειλημμένες λοιμώξεις του αναπνευστικού.
Αίτια δυσφαγίας
Στα παιδιά η δυσφαγία συνδέεται κυρίως με συγγενείς και ανατομικές ανωμαλίες και αναπτυξιακά προβλήματα. Είναι πολύ πιθανό να παρουσιαστεί σε πρόωρα και λιποβαρή νεογνά. Μπορεί να παρουσιαστεί και σε παιδιά με ιστορικό διασωλήνωσης ή σίτισης με καθετήρα, ενώ σε πολύ σπάνιες περιπτώσεις μπορεί να συνδέεται με πολύ κακή στοματική υγιεινή. Οι επιπτώσεις μπορεί να είναι πολλές, όπως αφυδάτωση, κακή θρέψη του οργανισμού και αδυναμία κάλυψης των διατροφικών αναγκών με συνέπεια την γενικότερη κακή υγεία και την αδυναμία αύξησης βάρους. Η κακή διάθεση περιορίζει τη συμμετοχή του σε δραστηριότητες, έως και στη διαδικασία της κοινωνικοποίησης.
Τα ηλικιωμένα άτομα συχνά αντιμετωπίζουν δυσκολίες στην κατάποση και στη μάσηση της τροφής τους. Η δυσφαγία μπορεί να προέλθει από παθολογικά αίτια όπως π.χ. το εγκεφαλικό επεισόδιο, η νόσος του Πάρκινσον, η άνοια, η νόσος Αλτσχάιμερ και ο καρκίνος του φάρυγγα. Συχνά όμως η δυσφαγία μπορεί να σχετίζεται και με ψυχολογικούς παράγοντες. Η μειωμένη διάθεση που παρατηρείται σε ηλικιωμένους ανθρώπους, πολλές φορές οδηγεί σε μειωμένη όρεξη και άρνηση κατανάλωσης επαρκούς τροφής.
Διάγνωση
Η διάγνωση της δυσφαγίας μπορεί να γίνει με μια ειδική και προσιτή εξέταση που γίνεται στο ιατρείο, στο νοσοκομείο ή και στο σπίτι από τον ειδικό Ωτορινολαρυγγολόγο, αν ο ασθενής δεν μετακινείται. Η εξέταση λέγεται FEES (Flexible Εndoscopic Εvaluation of Swallowing – Ενδοσκοπική εκτίμηση της κατάποσης με το εύκαμπτο ρινοφαρυγγολαρυγγοσκόπιο) και γίνεται εύκολα και ανώδυνα, σε παιδιά και ενήλικες σε συνεργασία με τον ειδικό λογοθεραπευτή. Είναι σημαντικό να γίνει η διάγνωση της δυσφαγίας, για να εκτιμήσουμε πότε o ασθενής μπορεί να παίρνει τροφή από το στόμα χωρίς τον φόβο των εισροφήσεων. Επίσης, για να αποφασίσουμε το είδος και τη σύσταση των τροφών και να κατευθύνουμε τη θεραπευτική μας στρατηγική. Η δυσφαγία είναι ένα σοβαρό σύμπτωμα, που πρέπει να αντιμετωπίζεται έγκαιρα για να αποφευχθούν σοβαρότερες επιπλοκές λόγω κυρίως των σιωπηλών εισροφήσεων ή λοιμώξεων του αναπνευστικού.
Αντιμετώπιση δυσφαγίας
Στους ασθενείς με διαταραχές κατάποσης χρειάζεται άμεση αποκατάσταση της λειτουργίας σίτισης με σωληνάκι Levin ή και γαστροστομία. Η σίτιση με Levin προτιμάται αρχικά σε όλους αυτούς τους ασθενείς, δεν προβλέπεται όμως να γίνεται μακροχρόνια. Η γαστροστομία είναι η εναλλακτική μέθοδος σίτισης ασθενών με άνοια, νόσο Parkinson και εγκεφαλικά επεισόδια, καθώς η σίτιση με Levin έχει σοβαρά μειονεκτήματα και δεν μπορεί να παραταθεί για μεγάλα χρονικά διαστήματα. Πλέον γίνεται αναίμακτα και χωρίς χειρουργική επέμβαση, μέσω της γαστροσκόπησης.
Αν διαπιστωθεί από τον πλήρη ωτορινολαρυγγολογικό έλεγχο ότι ο ασθενής έχει πάρεση φωνητικών χορδών που οδηγεί σε εισροφήσεις, μπορεί να γίνει έγχυση υλικού στη χορδή. Επίσης, σε περιπτώσεις που υπάρχει απώλεια αισθητικότητας στον λάρυγγα, γίνεται σύγκλειση της γλωττίδας για να αποφευχθούν οι εισροφήσεις.
Η εποχή μας χαρακτηρίζεται από την τάση για ολοένα βελτιούμενη ποιότητα στην καθημερινή ζωή των ανθρώπων. Οι ασθενείς που πάσχουν από δυσφαγία βιώνουν μια πολύ δύσκολη καθημερινότητα και αξίζουν μια διεπιστημονική προσέγγιση που εξασφαλίζει καλύτερη ποιότητα ζωής.
