Η παχυσαρκία χαρακτηρίζεται πλέον ως νόσος από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ) και αποτελεί μείζον πρόβλημα δημόσιας υγείας, με πανδημικές διαστάσεις.
Ο καθιστικός τρόπος ζωής και η αύξηση της μέσης πρόσληψης θερμίδων έχουν τριπλασιάσει τον αριθμό των υπέρβαρων ή παχύσαρκων ανθρώπων από το 1975, ενώ το 2030 υπολογίζεται πως ένας στους δύο ενήλικες παγκοσμίως θα ανήκει σε μία από τις προαναφερθείσες κατηγορίες.
Στην Ελλάδα σήμερα, το 50% των γυναικών και το 70% των ανδρών έχουν σωματικό βάρος πάνω από το φυσιολογικό. Η Ε.Ε. υπολογίζει πως έως και το 7% των εθνικών προϋπολογισμών υγείας δαπανάται κάθε χρόνο σε ασθένειες που σχετίζονται με την παχυσαρκία, όπως ο σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2, οι καρδιαγγειακές παθήσεις και ορισμένοι τύποι καρκίνου.
Σύμφωνα με τα επιστημονικά δεδομένα, οι παχύσαρκοι ενήλικες, συγκριτικά με τον υπόλοιπο πληθυσμό, έχουν 46% μεγαλύτερη πιθανότητα να νοσήσουν από COVID-19, 113% μεγαλύτερη πιθανότητα εισαγωγής στο νοσοκομείο, 74% μεγαλύτερη πιθανότητα νοσηλείας σε Mονάδα Eντατικής Θεραπείας και 48% μεγαλύτερη πιθανότητα θανάτου από επιπλοκές της νόσου. Παγκόσμια δεδομένα δείχνουν ότι η θνητότητα της COVID-19 δεκαπλασιάζεται σε χώρες όπου οι υπέρβαροι ή παχύσαρκοι ξεπερνούν το 50% του πληθυσμού.
Η εξήγηση αυτού του φαινομένου είναι πολυπαραγοντική. Η περίσσεια λιπώδους ιστού προκαλεί μεταβολική δυσλειτουργία, χρόνια φλεγμονή και διαταραχή στην ανοσολογική απόκριση του οργανισμού. Παράλληλα, η παχυσαρκία διαταράσσει τη μηχανική του θωρακικού τοιχώματος δυσχεραίνοντας το έργο των αναπνευστικών μυών, αυξάνει το θρομβοεμβολικό κίνδυνο και εμπλέκεται στην αιτιοπαθογένεση πληθώρας συμπαρομαρτούντων νοσημάτων, τα οποία φαίνεται πως αυξάνουν ανεξάρτητα τη βαρύτητα της COVID-19 λοίμωξης.
Ένα ακόμα ενδιαφέρον στοιχείο αποτελεί η συσχέτιση της μετάδοσης του ιού με τον Δείκτη Μάζας Σώματος (ΔΜΣ) του ασθενούς. Σύμφωνα με μελέτη από τις ΗΠΑ, ο αριθμός των εκπνεόμενων σταγονιδίων είναι ανάλογος με τον ΔΜΣ, την ηλικία, καθώς και το γινόμενό τους (ΔΜΣ x έτη ηλικίας). Μάλιστα, ασθενείς με γινόμενο > 650 φαίνεται πως έχουν σημαντικά αυξημένη παραγωγή σταγονιδίων σε σχέση με τους υπόλοιπους, ενώ όλοι οι ασθενείς με ηλικία < 26 ετών ή ΔΜΣ < 22 kg/m2 είχαν συγκριτικά χαμηλότερη παραγωγή σταγονιδίων.
Δράση των εμβολίων
Στα ήδη ανησυχητικά δεδομένα έρχονται να προστεθούν δύο ιταλικές μελέτες που αφορούν την αποτελεσματικότητα των mRNA εμβολίων έναντι της COVID-19. Ενήλικες υγειονομικοί με ΔΜΣ >25 kg/m2 εμφάνισαν σημαντικά μειωμένο τίτλο αντισωμάτων, μετρούμενο μία εβδομάδα μετά τη λήψη της δεύτερης δόσης του εμβολίου, συγκριτικά με εκείνους με ΔΜΣ < 25 kg/m2. Επίσης άτομα με κεντρική παχυσαρκία παρουσίασαν ασθενέστερο τίτλο αντισωμάτων ως ανοσολογική απόκριση στο εμβόλιο. Αυτός φαίνεται πως είναι και ο λόγος που ασθενείς με υψηλό ΔΜΣ διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο επαναλοίμωξης από CΟVID-19.
Οι φαρμακευτικές εταιρείες έχουν ήδη επικεντρωθεί στις συγκεκριμένες πληθυσμιακές ομάδες και μελετούν την τροποποίηση των εμβολιαστικών σχημάτων με τη χορήγηση μεγαλύτερων ή περισσότερων δόσεων του εμβολίου ή την αύξηση του μεσοδιαστήματος μεταξύ των δόσεων με σκοπό την επαγωγή επαρκούς ανοσολογικής απόκρισης.
Η περίοδος της πανδημίας και του κοινωνικού αποκλεισμού, η παραμονή στο σπίτι για πολλές ώρες, η εργασία από το σπίτι, η παρατεταμένη ακινησία, οι ακατάστατες διατροφικές συνήθειες καθώς και ο επιβαρυμένος μας ψυχισμός γιγαντώνουν το πρόβλημα οδηγώντας σε έναν φαύλο κύκλο.
Ως υγειονομικοί πρέπει να προστατεύσουμε την εν λόγω πληθυσμιακή ομάδα και να εκπέμψουμε ισχυρό και σαφές το μήνυμα του εμβολιασμού.
Ως κοινωνία οφείλουμε να κινητοποιηθούμε σε επίπεδο πρόληψης και αντιμετώπισης της παχυσαρκίας, γεγονός το οποίο θα συμβάλει στην αντιμετώπιση της πανδημίας της COVID-19 και θα αποτελέσει σημαντική επένδυση στον τομέα της δημόσιας υγείας για το μέλλον.
Ο κ. Κωνσταντίνος Συρίγος είναι Καθηγητής Παθολογίας Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ, Διευθυντής Τομέα Παθολογίας
