Σήμερα αναφερόμαστε πλέον σε αυτιστικό φάσμα γιατί οι διαφορές που συναντάμε στα άτομα με αυτισμό είναι ποικίλες, άλλοτε συνυπάρχουν και άλλες αναπτυξιακές διαταραχές όπως η νοητική στέρηση, η καθυστέρηση στην ομιλία και άλλοτε η νοημοσύνη και η λειτουργικότητα του ατόμου είναι ιδιαίτερα υψηλές.

Εκείνο που είναι χαρακτηριστικό στον αυτισμό είναι η αδυναμία στην επικοινωνία, στην κοινωνική αλληλεπίδραση, στην πρόσληψη της πληροφορίας καθώς και οι αισθητηριακές ευαισθησίες. Τα άτομα με αυτισμό παρουσιάζουν ελλείμματα της Θεωρίας του Νου, αυτό σημαίνει δηλαδή ότι δεν έχουν την ικανότητα να κατανοήσουν τις σκέψεις, τα συναισθήματα και τους σκοπούς των άλλων ατόμων, τα νοήματα πίσω από τις λέξεις, τις αφηρημένες έννοιες, τις ειρωνείες… (Frith, 1993. Frith & Happe, 1994).

Στις μέρες μας όλο και περισσότερο κυριαρχεί η τάση να αντιμετωπίζουμε τον αυτισμό κυρίως υψηλής λειτουργικότητας, σαν ένα διαφορετικό τρόπο σκέψης σαν μια άλλη –διαφορετική μορφή νοημοσύνης. Το γεγονός αυτό, αφήνει πίσω του τις προκαταλήψεις στην αντιμετώπιση του αυτισμού, ως ασθένεια, αναπηρία ή ως στίγμα ή ακόμα και ως διαταραχή που δεν αντιμετωπίζεται.

Οι διαφορετικές προσεγγίσεις και έρευνες που αναζητούν καινούργιους δρόμους στα αίτια αλλά και στην αντιμετώπιση, μας επιτρέπουν σήμερα να είμαστε αισιόδοξοι όσον αφορά στον τρόπο αντιμετώπισης των ατόμων με αυτισμό.

Ανάμεσα στους λόγους που δημιουργούν ένα ενθαρρυντικό κλίμα για μια πιο κοινωνική αντιμετώπιση, διαφορετική σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια είναι οι ακόλουθοι:

  • Η συνεχής αναζήτηση κατάλληλων διαγνωστικών μέσων για την δυνατότερη και ασφαλή προσέγγιση των δυσκολιών των παιδιών
  • Η έγκαιρη παρέμβαση σε επίπεδο λόγου, επικοινωνίας, αυτονομίας, κοινωνικών δεξιοτήτων
  • Η δημιουργία κατάλληλων εξατομικευμένων αλλά και ομαδικών προγραμμάτων
  • Η συμβουλευτική γονέων αλλά και εκπαιδευτικών
  • Η ευαισθητοποίηση παιδιάτρων και φροντιστών της πρώτης παιδικής ηλικίας,

Η γνωριμία επίσης με τα ταλέντα, τα ειδικά ενδιαφέροντα, τον διαφορετικό τρόπο σκέψης όσον αφορά την τέχνη, τις φυσικές επιστήμες και την τεχνολογία των ατόμων με αυτισμό κυρίως υψηλής λειτουργικότητας και/ή σύνδρομο Άσπεργκερ, αρχίζει και δημιουργεί μια καινούργια εποχή, όπου μπορούν να εκτιμηθούν περισσότερο από άλλους, στους τομείς των ιδεών, της οργάνωσης, της εργατικότητας, της ειλικρίνειας, της αφοσίωσης και αρκετές εταιρείες σε κάποιες χώρες να επιθυμούν να προσλάβουν στελέχη με αυτά τα χαρακτηριστικά.

Τα στερεότυπα που υπήρχαν παλιότερα σχετικά με τον ποσοστό των αντρών με αυτισμό σε σχέση με το ποσοστό των κοριτσιών( 1 κορίτσι προς 5 αγόρια) τείνουν να εγκαταλειφθούν επίσης, καθώς η ενημέρωση, η έρευνα και η ευαισθητοποίηση αυξάνεται και όλο και περισσότερα κορίτσια διαγιγνώσκονται. Τα χαρακτηριστικά του αυτισμού εμφανίζονται με διαφορετικό τρόπο στα κορίτσια και αυτό οφείλεται κυρίως στο ότι τα κορίτσια με αυτισμό έχουν μηχανισμούς καλύτερης κοινωνικής προσαρμοστικότητας με αποτέλεσμα οι δυσκολίες τους να περνούν απαρατήρητες. Συχνά δε έχουν λάβει στο παρελθόν, λανθασμένες διαγνώσεις, όταν εμφάνιζαν αυξημένο άγχος, κρίση πανικού ή διαταραχές συμπεριφοράς μπροστά σε στρεσσογόνες κοινωνικές καταστάσεις.

Οι γονείς αγωνιούν, παλεύουν ενημερώνονται, δρουν και συμβάλλουν όλο περισσότερο με τον τρόπο τους στην αλλαγή της νοοτροπίας σε σχέση με τον αυτισμό. Η συχνότητα δημιουργίας συλλόγων σήμερα που δρουν δυναμικά για την ευαισθητοποίηση αλλά και την πίεση σε κρατικό επίπεδο για την καλύτερη ένταξη στο σχολικό, κοινωνικό και επαγγελματικό περιβάλλον, αποτελεί μια ακόμα ένδειξη αποφασιστικότητας και στήριξης από την οικογένεια που ζητά να επιμορφωθεί και να βοηθήσει κατάλληλα το παιδί της.

Μια διεπιστημονική συνεργασία είναι πάντα η καλύτερη προσέγγιση για μια ολοκληρωμένη και συστηματική θεραπευτική παρέμβαση. Ο παιδοψυχίατρος , ο αναπτυξιολόγος, ο ψυχολόγος, ο λογοθεραπευτής, ο εργοθεραπευτής, ο ειδικός παιδαγωγός και ο ειδικός παράλληλης στήριξης, οργανώνουν από κοινού ένα πρόγραμμα παρέμβασης το οποίο όσο πιο συντονισμένο και πλούσιο σε ιδέες και προσαρμοσμένο στις ανάγκες και στα ενδιαφέροντα του παιδιού είναι,  τόσο πιο γρήγορα θα μπορέσει το παιδί να μειώσει τις δυσκολίες του και να κατανοήσει καλύτερα το κοινωνικό του περιβάλλον.

Θεραπευτικές παρεμβάσεις

Οι θεραπευτικές παρεμβάσεις από όποια θεωρία και αν προέρχονται θα πρέπει να είναι εμπνευσμένες και προσαρμοσμένες στο προφίλ του παιδιού. Θα πρέπει κυρίως να ακολουθούν τα αναπτυξιακά στάδια του παιδιού και να είναι όσο πιο κοντά στις πραγματικές ανάγκες του με κύριο ρόλο το ρόλο του παιχνιδιού. Το παιδί με αυτισμό αδυνατεί να μπει στο συμβολικό παιχνίδι και στο παιχνίδι με συνομηλίκους. Γι αυτό το λόγο βασική προϋπόθεση είναι να μπορέσει να μάθει να παίζει .Ο θεραπευτής αλλά και ο γονέας μέσω του παιχνιδιού να μπορέσει να του διδάξει τους τρόπους και τους μηχανισμούς επικοινωνίας και αλληλεπίδρασης. Μέσα από θεραπευτικά προγράμματα κοινωνικών δεξιοτήτων με ομάδες παιδιών, το παιδί μπορεί να διδαχτεί το παιχνίδι με συνομηλίκους, να λύνει διαφορές, να διαπραγματεύεται, να αναλαμβάνει πρωτοβουλίες, να αποκτήσει σωματική αυτοπεποίθηση, στοιχείο σημαντικό για την επικοινωνία του με τα άλλα παιδιά και την καλύτερη ένταξη του στο σχολικό του περιβάλλον.

Στο σχολείο, η ένταξη του παιδιού θα πρέπει να γίνεται με κατανόηση για τις δυσκολίες του, στην διάσπαση προσοχής, στην έλλειψη οργάνωσης, στις αισθητηριακές ευαισθησίες ή στα προβλήματα συμπεριφοράς που μπορούν να δημιουργηθούν συχνά από την αυξημένη αγωνία στην διαχείριση πληροφοριών που εκλαμβάνει και στην διαχείριση κοινωνικών συμπεριφορών των άλλων που συχνά δεν κατανοεί και δεν μπορεί να αντιδράσει με κατάλληλο τρόπο.

Το διάλειμμα, είναι ένα μέρος τρομακτικό, μια ζούγκλα κατά την C.Gray όπου το παιδί με αυτισμό και Asperger, αθώο κοινωνικά και με ελλιπείς κοινωνικές δεξιότητες, συνήθως αποτελεί το αγαπημένο θύμα των άλλων παιδιών. Απομονώνεται συχνά, μιλάει μόνο του και κάνει παράξενες κινήσεις. Βιώνει έντονο άγχος γιατί δεν μπορεί να εισχωρήσει στις ομάδες παιδιών, να καταλάβει τους κανόνες των παιχνιδιών, να ελιχθεί, να βρει τρόπους να συνεργαστεί και να παίξει, ν’ αποκτήσει φίλους. Κύριο μέλημα του ειδικού που ασχολείται με παιδιά με αυτισμό και σύνδρομο Αsperger είναι να μειώσει την αγωνία του και να ψάξει να βρει τρόπους να το εντάξει σε μια ομάδα συνομηλίκων.

Ας εμπιστευτούμε τα καινούργια δεδομένα για τον αυτισμό σύμφωνα με τα οποία ο αυτισμός είναι ένας διαφορετικός τρόπος σκέψης,  μια άλλη -διαφορετική -μορφή νοημοσύνης και ας ευαισθητοποιήσουμε τα συνομήλικα παιδιά στα σχολεία για τις ιδιαιτερότητες και τα ταλέντα των συμμαθητών τους με αυτισμό. Επίσης πρέπει να αυξηθούν τα προγράμματα αλληλοβοήθειας και παρέμβασης μέσα στις τάξεις και στην ώρα του διαλείμματος. Εμείς σαν κοινωνία πρέπει να αξιοποιήσουμε όσο μπορούμε  τον ιδιαίτερο τρόπο σκέψης, τα προσόντα, τα ταλέντα και το πάθος για τα αντικείμενα που ασχολούνται αυτά τα παιδιά και τέλος, να διδαχτούμε από την συνέπεια, το ήθος, την διαύγεια και την αίσθηση δικαιοσύνης που τα χαρακτηρίζει.