Γράφει η Μαρία Παπαδάκη*
Η λέξη καρκίνος προκαλεί συνήθως στο άκουσμα της ένα μούδιασμα, αφού υποσυνείδητα έχουμε συνδυάσει τον καρκίνο με τον θάνατο. Είναι πραγματικότητα ότι μαζί με τον πάσχοντα υποφέρει όλη η οικογένεια που καλείται να στηρίξει τον άνθρωπο της. Στην οικογένεια επικρατεί άγνοια, αμηχανία και συναισθηματικό χάος για το πώς θα πράξουν, καθώς η πλειοψηφία δεν έχει την κατάλληλη ενημέρωση για την ασθένεια. Είναι συχνό φαινόμενο να υιοθετείται από την οικογένεια η άποψη πως ο καρκίνος είναι μια θανατηφόρα ασθένεια και με αυτόν τον τρόπο αγνοεί τη θετική προσέγγιση του ασθενή απέναντι στην πρόγνωση και τη θεραπεία του. Όλο αυτό συμβάλλει στην αποτυχία της επιθυμητής υποστήριξης του ασθενούς.
Τα μέλη της οικογένειας περνούν και εκείνα από κάποια στάδια προσαρμογής, παρόμοια με αυτά που αντιμετωπίζει ο πάσχοντας: Το στάδιο της άρνησης, της ψυχολογικής και πρακτικής αποδιοργάνωσης, το στάδιο αμοιβαίας απόρριψης όπου και οι δύο πλευρές υποκρίνονται άγνοια ή υπερπροστατευτικότητα όπου ο άρρωστος μπαίνει στο περιθώριο και χάνει την ενεργητικότητα του.
Ο καρκίνος θεωρείται οικογενειακή ασθένεια. Οι συγγενείς πρέπει να είναι δυνατοί για να στηρίξουν τον άνθρωπο τους και από την άλλη είναι και οι ίδιοι ευάλωτοι μπροστά στην ασθένεια. Ο φόβος, η αγωνία, το άγχος, ο θυμός και η θλίψη κυριαρχούν. Οι συγγενείς είναι συμπρωταγωνιστές και αναζητούν τρόπους για να απαλύνουν τους πόνους των ανθρώπων τους, αλλά και για να αντιμετωπίσουν και οι ίδιοι την δυσάρεστη κατάσταση.
Ο καρκίνος επηρεάζει μια οικογένεια με πολλούς τρόπους. Η εμπειρία κάθε μέλους της οικογένειας είναι μοναδική και διαφορετική, γεγονός που καθιστά συχνά δύσκολο να γνωρίζει κανείς πώς να παρέχει υποστήριξη. Υπάρχουν φυσικά διαφορετικά δεδομένα, αναλόγως ποιο μέλος της οικογένειας νοσεί. Αν νοσεί ο πατέρας δημιουργούνται συναισθήματα ανασφάλειας όσον αφορά τη σιγουριά και την οικονομική ασφάλεια που παρέχει εκείνος στην οικογένεια. Αν νοσεί η μητέρα παρατηρείται ανισορροπία, καθώς είναι το πρόσωπο που προσφέρει συναισθηματική κάλυψη και οικιακή οικονομία. Σε περίπτωση που νοσεί το παιδί της οικογένειας, η κατάσταση είναι δυσκολότερη, γιατί οι γονείς πλημμυρίζονται από αρνητικά συναισθήματα και νιώθουν πολλές φορές ανεπαρκείς στο ρόλο τους.
Η οικογένεια πρέπει να ακολουθήσει τις καθημερινές συνήθειες και το πρόγραμμα που είχε πριν την εμφάνιση της νόσου. Ο ασθενής είναι σημαντικό να νιώθει ενεργό μέλος του οικογενειακού συστήματος και να αντιμετωπίζεται όπως ήταν πριν και όχι με μία συγκαταβατική συμπεριφορά που οδηγεί στην επιδείνωση της κατάστασης του.
Οι περιπτώσεις των ανθρώπων που νοσούν από καρκίνο διαφέρουν. Φρόνιμο είναι λοιπόν να μην γίνεται σύγκριση των περιπτώσεων γιατί πολλές φορές αυτό οδηγεί σε συναισθηματικά αδιέξοδα. Σε περίπτωση νοσηλείας, η προσέγγιση των θεραπόντων γιατρών προς τους συγγενείς πρέπει να γίνεται με τέτοιο τρόπο ώστε να μην δημιουργείται ανασφάλεια και αυξανόμενο άγχος στον ασθενή.
Τρόποι παροχής υποστήριξης
- Μιλήστε ειλικρινά μαζί του χωρίς να αποκρύπτεται η ασθένεια
- Να ρωτάτε, να ακούτε και να κατανοείτε τα συναισθήματά του. Να υπάρχει υποστηρικτική επικοινωνία
- Να τον ενημερώνετε για την πορεία της υγείας του και της θεραπείας του
- Να μην είστε παθητικοί και να μην καλλιεργείτε το αίσθημα της λύπης
- Συζητείστε για τις ανησυχίες του όσον αφορά την θεραπευτική αγωγή, τις παρενέργειες, τα οικονομικά, το μέλλον
- Όταν δεν έχετε να πείτε κάτι μην φοβάστε την σιωπή σας, δείξτε τα συναισθήματα με τρυφερότητα
- Να προσπαθείτε να έχετε ευχάριστες στιγμές με το να κάνετε διάφορες δραστηριότητες
- Να υποστηρίξετε την σωστή διατροφή του
- Να τον ενθαρρύνετε στην συμμετοχή στις καθημερινές ανάγκες της οικογένειας και στις κοινωνικές δραστηριότητες αναλαμβάνοντας ρόλους και ευθύνες, ώστε να βρει τους κανονικούς ρυθμούς του
- Δώστε την ευκαιρία να λειτουργεί και αυτόνομα και να κάνει πράγματα για τον εαυτό του
Σημαντικό ρόλο κατέχει σε κάθε περίπτωση η καλή ψυχολογική κατάσταση του ασθενούς. Μην παραλείπετε να φροντίζετε την υγεία σας για να μπορείτε να στηρίξετε τον δικό σας άνθρωπο, διότι αυτή η στήριξη προϋποθέτει μεγάλη συναισθηματική φόρτιση. Μην διστάσετε να αναζητήσετε ψυχολογική υποστήριξη τόσο για τον ασθενή όσο και για τα μέλη της οικογένειας. “Cancer may have started the fight, but I will finish it…”
* Η Μαρία Παπαδάκη είναι Ψυχολόγος, συνεργάτης του Metropolitan General.
