Τα εμβόλια, από το πρώτο που αναπτύχθηκε από τον Edward Jenner το 1796 κατά της ευλογίας, μέχρι σήμερα σώζουν ετησίως εκατομμύρια ζωές. Γι’ αυτό και έχουν αναγνωριστεί ως ένας από τους πιο επιτυχημένους και οικονομικά αποδοτικούς τρόπους διαφύλαξης της δημόσιας υγείας.
Παρά τα επιστημονικά τεκμηριωμένα οφέλη των εμβολίων και τη διαρκή πρόοδο της Ιατρικής στον τομέα της Ανοσοποίησης, δεν παύουν να επιβιώνουν λανθασμένες αντιλήψεις και κάθε είδους φήμες για τα εμβόλια.
Οι ειδικοί του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) ξεδιαλύνουν το «μυστήριο» των εμβολίων απαντώντας σε οκτώ καίρια ερωτήματα:
Με επαρκή τήρηση των κανόνων υγιεινής, εξακολουθεί να υπάρχει η ανάγκη για εμβολιασμό;
Τα εμβόλια είναι απαραίτητα, καθώς η τήρηση των κανόνων υγιεινής, το καθαρό νερό και η διατροφή δεν επαρκούν για την αναχαίτιση των μολυσματικών νόσων. Αν δεν διατηρούνται τα βέλτιστα επίπεδα εμβολιασμού του πληθυσμού, δηλαδή η λεγόμενη «ανοσία της αγέλης», ασθένειες προλήψιμες δια του εμβολιασμού μπορούν να επανεμφανιστούν ανά πάσα στιγμή. Ενώ το καθαρό νερό και οι κανόνες υγιεινής βοηθούν στην πρόληψη των μολυσματικών νόσων, πολλές λοιμώξεις μπορούν να εξαπλωθούν ανεξαρτήτως αν τηρούμε τους κανόνες αυτούς ή όχι. Αν δεν εμβολιαζόμαστε, ασθένειες που έχουν εξαλειφθεί όπως η πολιομυελίτιδα, ο κοκκύτης και η ιλαρά, μπορούν να επανεμφανιστούν, όπως έχει συμβεί ήδη στην περίπτωση της ιλαράς.
Είναι ασφαλή τα εμβόλια;
Ναι, τα εμβόλια είναι ασφαλή. Κάθε εμβόλιο έχει υποβληθεί σε κλινικές δοκιμές πολλών φάσεων πριν φτάσει να εγκριθεί για ανθρώπινη χρήση, ενώ τα αρμόδια όργανα (σε τοπικό και διεθνές επίπεδο) πραγματοποιούν διαρκείς ελέγχους και κατά την εμπορική διάθεσή τους. Αλλά και η επιστημονική κοινότητα είναι σε διαρκή επαγρύπνηση για την συλλογή πληροφοριών από διάφορες πηγές για οτιδήποτε μπορεί να σχετιστεί δυσμενώς με ένα εμβόλιο (ανεπιθύμητες ενέργειες). Οι περισσότερες αντιδράσεις που συνήθως σχετίζονται με τον εμβολιασμό είναι συνήθως ελάσσονες και παροδικές, όπως πυρετικά δέκατα και πονόλαιμος. Στην σπάνια περίπτωση που αναφερθεί κάποια σοβαρή παρενέργεια, η επιστημονική κοινότητα την διερευνά άμεσα και επισταμένως.
Πάντως είναι πολύ πιο πιθανό να προκληθεί σοβαρή βλάβη στην υγεία από μια προλήψιμη δια εμβολιασμού νόσο, παρά από ένα εμβόλιο. Για παράδειγμα, στην περίπτωση της πολυομυελίτιδας, η νόσος μπορεί να προκαλέσει παράλυση, ενώ στην περίπτωση της ιλαράς μπορεί να προκληθεί εγκεφαλίτιδα και τύφλωση και άλλες ασθένειες να συντελέσουν ακόμα και στον θάνατο, όπως στην περίπτωση της μηνιγγίτιδας. Κι ενώ ένας σοβαρός τραυματισμός ή θάνατος που προκαλείται από εμβόλια είναι πάρα πολύ σοβαρό γεγονός, τα οφέλη από τον εμβολιασμό υπερτερούν σε μεγάλο βαθμό των κινδύνων που απορρέουν απ’ αυτόν και πολλές άλλες ασθένειες και θάνατοι υπάρχει περίπτωση να συμβούν εν τη απουσία εμβολιασμού.
Τα εμβόλια προσφέρουν καλύτερη ανοσία από τη φυσική διαδικασία της λοίμωξης;
Τα εμβόλια αλληλεπιδρούν με το ανοσοποιητικό σύστημα για παραχθεί μια αντίδραση του του που να μοιάζει με αυτή σε περίπτωση φυσικής λοίμωξης, αλλά δεν προκαλούν την εκδήλωση της ασθένειας ή δεν θέτουν τον εμβολιαζόμενο σε κίνδυνο πιθανών επιπλοκών από τη νόσο. Αντιθέτως, το «τίμημα» που καταβάλλει κανείς για την εξασφάλιση ανοσίας μέσω φυσικής μόλυνσης μπορεί να είναι νοητικές βλάβες από τον αιμόφιλο της γρίπης τύπου Β, γενετικές ανωμαλίες από την ερυθρά, καρκίνο του ήπατος από τον ιό της ηπατίτιδας Β ή θάνατο από επιπλοκές της ιλαράς.
Πρέπει να εμβολιαστώ για ασθένειες που δεν υπάρχουν στην χώρα μου;
Αν και οι προλήψιμες δια εμβολιασμού ασθένειες τείνουν να γίνουν σπανιότερες σε πολλές χώρες, οι μολυσματικοί παράγοντες που τις προκαλούν συνεχίζουν να υπάρχουν σε διάφορα μέρη του πλανήτη. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι, μπορούν να «διασχίσουν» ανά πάσα στιγμή γεωγραφικά σύνορα και να μολύνουν όποιον δεν είναι προστατευμένος. Δύο λοιπόν πολύ σοβαροί λόγοι να εμβολιαστεί κανείς είναι για την προστασία του εαυτού του και των άλλων γύρω του. Εξάλλου η επιτυχία των προγραμμάτων εμβολιασμού εξαρτάται από τη συμμόρφωση του καθενός ξεχωριστά για να διασφαλιστεί η ευημερία του συνόλου. Έτσι δεν πρέπει να βασιζόμαστε μόνο σε ότι κάνουν οι άλλοι γύρω μας αλλά και εμείς οι ίδιοι να κάνουμε ότι είναι δυνατόν.
Μπορεί το παιδί να κάνει περισσότερα από ένα εμβόλια ταυτόχρονα;
Έχει τεκμηριωθεί επιστημονικά ότι η χορήγηση διαφόρων εμβολίων ταυτόχρονα δεν έχει καμιά αρνητική επίδραση στο ανοσοποιητικό σύστημα του παιδιού. Τα παιδιά εκτίθενται σε εκατοντάδες ξένες ουσίες που ενεργοποιούν το ανοσοποιητικό τους σύστημα, καθημερινά. Ακόμα και η απλή διαδικασία του φαγητού βοηθά στην παραγωγή αντιγόνων στο σώμα του, ενώ δεν πρέπει να ξεχνάμε τα αναρίθμητα βακτήρια που «φωλιάζουν» στις ρινικές κοιλότητες και το στόμα του παιδιού. Εξάλλου εκτίθεται σε πολλά περισσότερα αντιγόνα από ένα κοινό κρυολόγημα ή τον πονόλαιμο, απ’ ότι από αυτά των εμβολίων. Το πλεονέκτημα της ταυτόχρονης χορήγησης πολλών εμβολίων είναι η ελαχιστοποίηση της δυσφορίας του παιδιού αλλά και της χρήσης των δομών υγείας.
Είναι απαραίτητος ο αντιγριπικός εμβολιασμός;
Η γρίπη είναι μια σοβαρή λοίμωξη που κάθε χρόνο γίνεται αιτία θανάτου 300.00 – 500.000 ανθρώπων παγκοσμίως. Οι έγκυες γυναίκες, τα μικρά παιδιά και οι ηλικιωμένοι με εξασθενημένη υγεία, αλλά και οι χρονίως πάσχοντες (για παράδειγμα από άσθμα ή καρδιακή νόσο) διατρέχουν υψηλότερο κίνδυνο νόσησης και θανάτου. Ο εμβολιασμός ειδικά των εγκύων έχει το επιπρόσθετο όφελος της προστασίας και του νεογνού, καθώς δεν υπάρχει αντιγριπικό εμβόλιο για βρέφη μικρότερα των έξι μηνών. Το εμβόλιο για την εποχική γρίπη συνήθως προσφέρει προστασία έναντι των τριών κυρίαρχων στελεχών των προηγούμενων περιόδων. Είναι ο καλύτερος τρόπος μείωσης του κινδύνου νόσησης και μετάδοσης της γρίπης στο άμεσο περιβάλλον, με ότι αυτό συνεπάγεται για το κοινωνικό σύνολο και το σύστημα υγείας.
Τι είδους συντηρητικά περιέχουν τα εμβόλια;
Η θειομερσάλη είναι μια οργανική ένωση που περιέχει υδράργυρο και προστίθεται σε ορισμένα εμβόλια ως συντηρητικό. Είναι ασφαλής και το πιο ευρέως χρησιμοποιούμενο συντηρητικό για εμβόλια που παρέχονται σε φιαλίδια πολλαπλών δόσεων. Δεν υπάρχουν στοιχεία που να δείχνουν ότι η ποσότητα θειομερσάλης που χρησιμοποιείται στα εμβόλια θέτει σε κίνδυνο την υγεία του ανθρώπου.
Τα εμβόλια προκαλούν αυτισμό;
Η μελέτη που δημοσιεύθηκε το 1998 και εξέφραζε ανησυχίες σχετικά με μια πιθανή σχέση μεταξύ του εμβολίου ιλαράς-παρωτίτιδας-ερυθράς (MMR) και του αυτισμού, έχει αποδειχθεί πολλαπλώς ότι ήταν λανθασμένη και ενείχε δόλο. Μάλιστα, απεσύρθη οριστικώς από το επιστημονικό έντυπο που είχε δημοσιευθεί. Ωστόσο, στάθηκε αφορμή για τη μείωση των ποσοστών εμβολιασμού και την επανεμφάνιση επιδημιών ιλαράς ανά τον κόσμο. Θα πρέπει πάντως να υπογραμμιστεί ότι η Επιστήμη έχει αποφανθεί οριστικά και αμετάκλητα ότι δεν υπάρχει καμιά συσχέτιση μεταξύ του εμβολίου MMR, του αυτισμού ή διαταραχών του φάσματος του αυτισμού.
