Εμπόδια, προσκόμματα, συχνά και αδιέξοδα, συναντούν στη διαδρομή τους μέσα στο εκπαιδευτικό σύστημα δεκάδες χιλιάδες μαθητές με αναπηρία ή και ειδικές ανάγκες στη χώρα μας.
Μόλις 4 στους 10 μαθητές με αναπηρία/ειδικές ανάγκες στα γενικά σχολεία λαμβάνουν εξειδικευμένη υποστήριξη, ενώ η αναλογία είναι αποκαρδιωτική στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση όπου υποστηρίζεται 1 στους 10 μαθητές με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες. Την ίδια στιγμή, 1 στους 3 μαθητές των τμημάτων ένταξης έχουν τοποθετηθεί χωρίς καμιά αξιολόγηση από διαγνωστικό φορέα, φυσικό επακόλουθο της ανεπαρκούς στελέχωσης των Κέντρων Εκπαιδευτικής και Συμβουλευτικής Υποστήριξης (ΚΕΣΥ).
Τα στοιχεία αυτά επισημαίνονται από την Εθνική Συνομοσπονδία Ατόμων με Αναπηρία (ΕΣΑμεΑ), στο πλαίσιο σχετικής έρευνας για το θέμα της εκπαίδευσης των μαθητών με αναπηρία ή/και ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες από το Παρατηρητήριο Θεμάτων Αναπηρίας της ΕΣΑμεΑ.
Ειδικότερα, και σύμφωνα με την ΕΣΑμεΑ:
– 90.743 ήταν οι μαθητές με αναπηρία ή/και ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες το σχολικό έτος 2017-2018. Πρόκειται για το 6,3% του συνόλου των μαθητών της χώρας. Ενώ αξίζει να επισημανθεί ότι αυτά τα στοιχεία που αφορούν στο συνολικό μαθητικό δυναμικό με αναπηρία ή/και ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες δημοσιοποιούνται για πρώτη φορά, καθώς τα προηγούμενα έτη τα διαθέσιμα στοιχεία αφορούσαν στον μαθητικό πληθυσμό μόνο των ειδικών σχολείων.
– 57.3% των μαθητών με αναπηρία ή/και ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες στα γενικά σχολεία δεν λαμβάνουν εξειδικευμένη υποστήριξη, παρά υποστηρίζονται μόνο από τον εκπαιδευτικό της γενικής τάξης. Η Ομοσπονδία χαρακτηρίζει πολύ ανησυχητικό το γεγονός ότι υπάρχουν τόσο υψηλά ποσοστά μαθητών που παρότι φοιτούν σε γενικά σχολεία δεν λαμβάνουν καμία εξειδικευμένη υποστήριξη. Παράλληλα, επισημαίνει ότι είναι υψηλά τα ποσοστά των μαθητών που είτε εντάσσονται σε πολυπληθή και ετερόκλητα τμήματα ένταξης, τα οποία λειτουργούν σε πολλές περιπτώσεις ως ο «Καιάδας» των γενικών σχολείων, είτε λαμβάνουν μόνο μερικώς εξατομικευμένη υποστήριξη η οποία δεν καλύπτει τις πραγματικές ανάγκες τους.
– Στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση μόνον 1 στους 10 λαμβάνει εξειδικευμένη υποστήριξη. Τα στοιχεία μαρτυρούν επίσης κατά την ΕΣΑμεΑ ότι «η πλειονότητα των μέτρων που λαμβάνονται προς την κατεύθυνση της συμπεριληπτικής εκπαίδευσης περιορίζονται κυρίως στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση, γεγονός που όχι μόνο δεν εξασφαλίζει τη σχολική εξέλιξη των μαθητών με αναπηρία επιτείνοντας τη σχολική διαρροή, αλλά κυρίως αναχαιτίζει την πραγματική δυνατότητα κοινωνικής και επαγγελματικής ένταξης στο μέλλον».
– Το 35% των μαθητών των τμημάτων ένταξης έχουν τοποθετηθεί χωρίς καμία αξιολόγηση από διαγνωστικό φορέα. Το γεγονός αυτό σχετίζεται άμεσα με την ανεπάρκεια στη στελέχωση και στη λειτουργία των ΚΕΣΥ και δημιουργεί σοβαρά προβλήματα στις οικογένειες και καθυστερήσεις στις διαδικασίες αξιολόγησης και υποστήριξης των μαθητών, οι οποίες επιβεβαιώνονται κατά την ΕΣΑμεΑ από τον υψηλό αριθμό μαθητών που φοιτούν σε Τ.Ε. χωρίς να φέρουν επίσημη αξιολόγηση/γνωμάτευση.
– Μόλις το 7% των μαθητών με αναπηρία ή/και Ε.Ε.Α. υποστηρίχθηκε με παράλληλη στήριξη, από τους οποίους 8 στους 10 για λιγότερο από 20 ώρες την εβδομάδα. «Γίνεται σαφές ότι η de facto εγγραφή των μαθητών με αναπηρία ή/και ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες στα γενικά σχολεία δεν συνιστά ουσιαστική ένταξη τους σε ένα συμπεριληπτικό εκπαιδευτικό σύστημα» είναι η σκληρή διαπίστωση της ΕΣΑμεΑ.
Η ΕΣΑμεΑ στο πλαίσιο του Παρατηρητηρίου Θεμάτων Αναπηρίας, έχει ορίσει τον τομέα της εκπαίδευσης ως βασική περιοχή έρευνας, εστιάζοντας ιδιαίτερα στον προσδιορισμό των εμποδίων και των φραγμών που αντιμετωπίζουν τα παιδιά και τα άτομα με αναπηρία. Τα στοιχεία αυτά δημοσιεύονται στο παρόν 5ο Δελτίο Στατιστικής Πληροφόρησης του Παρατηρητηρίου Θεμάτων Αναπηρίας της Ε.Σ.Α.μεΑ., το οποίο παρέχει μια αρχική αποτύπωση της υφιστάμενης κατάστασης, αξιοποιώντας τα πλέον πρόσφατα και αξιόπιστα δεδομένα του υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων, αποτελώντας τη βάση για περαιτέρω έρευνα, αλλά και για συνεργασία με τους αρμόδιους φορείς. Με αυτό τον τρόπο θα εμπλουτιστεί η συλλογή στοιχείων με σκοπό τη συστηματική παρακολούθηση αυτής την μακράς μετάβασης σε ένα «Σχολείο για Όλους» τους μαθητές.
Απαιτείται γενναία αναδιοργάνωση της εκπαίδευσης
«Τα παραπάνω συμπεράσματα του Δελτίου Στατιστικής Πληροφόρησης του Παρατηρητηρίου Θεμάτων Αναπηρίας οδηγούν μόνο σε μία παραδοχή, ότι δηλαδή απαιτείται γενναία αναδιοργάνωση της εκπαίδευσης στη βάση εθνικού σχεδίου δράσης για την ουσιαστική μετάβαση σε ένα σχολείο για όλους τους μαθητές», είναι το ζητούμενο για την ΕΣΑμεΑ.
Ένα τέτοιο σχέδιο, όπως επισημαίνει, απαιτεί ευρύ κοινωνικό διάλογο, με τη συμβολή όλων των εμπλεκομένων μερών, ιδίως των αναπηρικών οργανώσεων και των οργανώσεων γονέων/κηδεμόνων ατόμων με αναπηρία και προϋποθέτει την ευρεία συναίνεση και την ευαισθητοποίηση όλων.
Οι βασικές προτεραιότητες ενός σχεδίου δράσης για την εκπαίδευση των μαθητών με αναπηρία έχουν ήδη καθοριστεί από ΕΣΑμεΑ στο πλαίσιο του Ολοκληρωμένου Εθνικού Προγράμματος για την εφαρμογή της Σύμβασης για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία, χρόνιες παθήσεις και των οικογενειών τους, που έχει κατατεθεί και στον πρωθυπουργό της χώρας. Συνοπτικά οι προτεραιότητες αυτές είναι οι εξής:
– Η εξασφάλιση δωρεάν ποιοτικής προσχολικής, πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης για όλα τα παιδιά με αναπηρία με ρητή απαγόρευση του αποκλεισμού τους από το γενικό εκπαιδευτικό σύστημα,
– η καθολική προσβασιμότητα των σχολείων, του εκπαιδευτικού και εποπτικού υλικού και των διδακτικών μεθόδων (για εξατομικευμένη διδασκαλία) και διαδικασιών, η εξασφάλιση της παροχής των εύλογων προσαρμογών (περιλαμβανομένης της μεταφοράς των μαθητών)
– η ενίσχυση της παρεχόμενης γενικής και ειδικής υποστήριξης των μαθητών με αναπηρία εντός του γενικού σχολείου,
– η εκπαίδευση, κατάρτιση και επιμόρφωση των εκπαιδευτικών ώστε να μπορούν να ανταποκρίνονται στις διαφοροποιημένες ανάγκες όλων των μαθητών, ειδικότερα των μαθητών με αναπηρία,
– η διασφάλιση της πρόσβασης στη γενική τριτοβάθμια εκπαίδευση, στην τεχνική επαγγελματική εκπαίδευση, στην εκπαίδευση ενηλίκων και στη δια βίου μάθηση, χωρίς διάκριση και σε ίση βάση με τους άλλους.
