Τα σχολεία ξεκίνησαν και τα περισσότερα παιδιά ανυπομονούν για την επανένωση με φίλους και συμμαθητές: να πουν τα νέα τους, να αφηγηθούν τις εικόνες του καλοκαιριού και να γίνουν πάλι μια μεγάλη παρέα. Δυστυχώς όμως, αυτό δεν ισχύει για όλα τα παιδιά. Υπάρχουν κι εκείνα που η επιστροφή στο σχολικό περιβάλλον φαντάζει εφιάλτης, καθώς έχουν υποστεί εκφοβισμό από άλλα παιδιά, έχουν πέσει θύματα bullying. Η ψυχολόγος Μαρίνα Μόσχα ανοίγει το φάκελο μιας υπόθεσης που αφορά σε όλους τους γονείς.
Συμβουλές προς τους γονείς
Για να μπορέσετε να προστατέψετε το παιδί σας χρειάζεται να είστε ενημερωμένοι για τον εκφοβισμό και το πώς θα καταλάβετε αν το δικό σας παιδί έχει πέσει θύμα του. Και για να γίνει αυτό, πρέπει να έχετε ανοιχτές τις κεραίες σας για «να πιάσετε» σήματα που ενδεχομένως δεν είναι εύκολο το παιδί σας να σας εκμυστηρευτεί, είτε γιατί ντρέπεται, είτε γιατί φοβάται τι θα συμβεί μετά και μήπως υπάρξουν αντίποινα. Τα σήματα αυτά έχουν να κάνουν κυρίως με αλλαγές στη συμπεριφορά του, αλλαγές που αφορούν στη διάθεσή του, στις σχολικές ή/και αθλητικές του επιδόσεις, στις κοινωνικές συναναστροφές ακόμη και σε σωματικές εκδηλώσεις. Έτσι λοιπόν, αν αντιληφθείτε κάποια από τα παρακάτω «συμπτώματα», μην τα αγνοήσετε αλλά αντίθετα, πλησιάστε το παιδί σας και αφουγκραστείτε το!
- Αλλαγές στη διάθεση, στη συμπεριφορά και στον τρόπο απόκρισης και αντιμετώπισης καταστάσεων
- Μελαγχολική/καταθλιπτική συμπεριφορά, χαμηλή αυτοεκτίμηση, άγχος
- Ευερεθιστότητα, ανεξήγητη εχθρικότητα ή επιθετικότητα που εκφράζεται πιο εύκολα προς τα ζώα ή προς πιο μικρά και αδύναμα παιδιά με τη μορφή εκφοβισμού (bullying)
- Ορατή στενοχώρια ή/και ανεξήγητη κούραση ή αντίθετα επίπεδο συναίσθημα (δεν εκφράζει χαρά ή λύπη)
- Αποφυγή κοινωνικών καταστάσεων – απομόνωση
- Αποφυγή στο να μείνει μόνο του με συγκεκριμένο ή συγκεκριμένα άτομα ή εμμονή με ένα συγκεκριμένο άτομο
- Ντροπή για το σώμα του, όπου αρνείται να ξεντυθεί μπροστά σε κάποιον άλλο και ενώ το έκανε εύκολα πριν λίγο
- Νυχτερινή ενούρηση, πιπίλισμα δακτύλου και γενικότερα παλινδρόμηση σε συμπεριφορές μικρότερης ηλικίας που έχει ήδη αφήσει πίσω του
- Ψυχοσωματικές εκδηλώσεις (π.χ. ξαφνικές αδιαθεσίες, διαταραχές στον ύπνο, διατροφικές διαταραχές, γαστρεντερικές διαταραχές που επαναλαμβάνονται)
- Σωματικές ενδείξεις (π.χ. ανεξήγητες μελανιές και κυρίως γύρω από το στόμα, πόνος στην ούρηση, δυσκολία στο περπάτημα, δυσκολία να κινηθεί και να καθίσει)
- Συχνά «ατυχήματα»
- Μείωση στις σχολικές και αθλητικές επιδόσεις, δυσκολία συγκέντρωσης
- Κατάχρηση ουσιών (εφηβεία κυρίως)
- Εμπλοκή σε παραβατικές συμπεριφορές,
- Εκδήλωση ανάρμοστης σεξουαλικής συμπεριφοράς και σεξουαλικές γνώσεις προχωρημένες που δεν δικαιολογούνται από την ηλικία του, υπερβολική αυνανιστική συμπεριφορά, γενικότερα έντονη σεξουαλική ενασχόληση ακόμα και μέσα από το λεξιλόγιο ή το παιχνίδι (π.χ. ζωγραφιές με σεξουαλικά ή βίαια υπονοούμενα)
Τι να προσέξει ο γονιός;
Βέβαια, όλα τα παραπάνω μπορούν ενδεχομένως να αποφευχθούν, όταν ο γονιός έχει φροντίσει να θωρακίσει το παιδί του απέναντι στον εκφοβισμό (bullying) με το να έχει δημιουργήσει τέτοια σχέση ανάμεσά τους, ώστε το παιδί να μπορεί να του μιλήσει για οτιδήποτε το απασχολεί, χωρίς να φοβάται ότι μπορεί «να πέσει» στα μάτια του, ότι θα τον δυσαρεστήσει ή θα τον ρεζιλέψει.
- Ασφάλεια έκφρασης
- Εμπιστοσύνη στο γονιό
- Εμπιστοσύνη στον εαυτό
- Αποδοχή
- Οριοθέτηση
- Συναισθηματική έκφραση
Είναι τα στοιχεία που ο γονιός πρέπει να έχει καλλιεργήσει στο παιδί του, ώστε εκείνο «να ανοίξει» στο περιβάλλον του, να μην νιώσει υπεύθυνο για ότι του συμβαίνει αλλά αντίθετα να μπορεί να υπερασπιστεί τον εαυτό του ή ακόμη και κάποιον άλλο φίλο ή συμμαθητή του – θύμα bullying – να μην είναι απλά άλλος ένας θεατής στον κύκλο του εκφοβισμού.
Χρειάζεται να γίνει γνωστό στο σχολικό περιβάλλον;
- Εννοείται πως ναι. Διαφορετικά, απλά κουκουλώνουμε την δυσάρεστη αυτή κατάσταση και ενθαρρύνουμε τέτοιου είδους καταστάσεις να συμβούν και σε άλλα παιδιά.
- Προσοχή: Δεν παίρνει ο γονιός στα χέρια του την κατάσταση με το να ενισχύσει το παιδί του να επιτεθεί (ή ο ίδιος) στον θύτη, καθώς έτσι γίνεται ο ίδιος θύτης και απλά ενισχύει τον κύκλο της κακοποίησης. Χρειάζεται συνεργασία με το σχολείο ώστε να ληφθούν οι σωστές αποφάσεις και τρόποι αντιμετώπισης!
- Μην ξεχνάμε, πως και ο θύτης έχει πιθανά κακοποιηθεί στο παρελθόν ή εξακολουθεί και κακοποιείται ακόμη και τώρα!
Τι πρέπει να κάνει ο γονιός αν το παιδί του είναι θύμα;
- Πρώτα από όλα ακούστε το παιδί σας χωρίς να βιάζεστε να βγάλετε συμπεράσματα, χωρίς να είστε κυνικοί ή επικριτικοί, χωρίς να είστε αυστηροί και χωρίς να το πιέζετε να σας πει λεπτομέρειες αν δεν θέλει εκείνη την ώρα. Έτσι και αλλιώς θα επανέλθετε στο τι συνέβη…
- Ακούστε προσεκτικά όλα όσα σας εκμυστηρεύεται, ποιοι πήραν μέρος, που συνέβη, πότε, πόσες φορές κλπ. Απλά ακούστε χωρίς χαρακτηρισμούς και δραματοποιήσεις, χωρίς εντάσεις και εκνευρισμό, όσο δύσκολο και αν σας φαίνεται – σκεφτείτε πως νιώθει το παιδί σας!
- Ενισχύστε το στην απόφασή του να σας μιλήσει
- Διαβεβαιώστε το ότι δεν ευθύνεται για το συμβάν
- Διαβεβαιώστε το ότι δεν έχει κανείς το δικαίωμα να εκφοβίζει τους άλλους και για κανένα λόγο
- Μιλήστε μαζί του σε ήρεμους τόνους
- Ρωτήστε το πώς αισθάνεται και τι σκέφτεται, τι θέλει να κάνει
- Μην το ενθαρρύνετε να εκδικηθεί τον θύτη ή τους θεατές, ούτε βέβαια θα το κάνετε εσείς αντί γι αυτό
- Μην καταφύγετε σε φράσεις του τύπου: «θα δεις τι θα πάθει, τι θα του κάνω, κλπ», καθώς του αυξάνεται τα δυσφορικά συναισθήματα
- Ζητήστε του να ενημερώσει εσάς ή το δάσκαλο για οποιοδήποτε παρόμοιο περιστατικό προς το ίδιο ή σε άλλο παιδί
- Ενημερώστε εσείς το σχολείο – καλύτερα από κοντά. Εξηγήστε ακριβώς το συμβάν, χωρίς εντάσεις, υστερίες και απειλές, όσο και να νιώθετε συναισθηματική φόρτιση.
- Μην κατηγορείτε το σχολείο για ότι έγινε, τις περισσότερες φορές μπορεί και οι δάσκαλοι να μην γνωρίζουν τέτοια περιστατικά
- Ρωτήστε αν μπορείτε να βοηθήσετε και εσείς στην αντιμετώπιση του περιστατικού
- Διατηρήστε μια καλή επαφή με το σχολικό περιβάλλον
- Συζητήστε με το σύλλογο γονέων και κηδεμόνων αλλά προσοχή μην γίνεται δικαστές και εσείς
Ευχαριστούμε για την συνεργασία την κ. Μαρίνα Μόσχα, ΜΑ Κλινικής Ψυχολογίας
