Εδώ και αρκετό καιρό, οι επιστήμονες εξετάζουν τις επιπτώσεις της κοινωνικής αποστασιοποίησης στο ανοσοποιητικό σύστημα ενηλίκων, παιδιών και βρεφών κατά τη διάρκεια της πανδημίας, καθώς έχουν εκφραστεί πολλές ανησυχίες σχετικά με το αν αυτό επηρεάζεται αρνητικά λόγω της έλλειψης ανάμειξης του πληθυσμού.
Μπορεί το ανοσοποιητικό μας σύστημα να «ξεχάσει» πώς καταπολεμά τους παράγοντες που προκαλούν τις ασθένειες; Για τους ενήλικες και τα μεγαλύτερα παιδιά τα νέα είναι καλά, καθώς η ανοσία δεν λειτουργεί ακριβώς έτσι.
Σύμφωνα με την Ιατρική Σχολή του MIT, από τη στιγμή που ένας άνθρωπος φτάνει στην ενηλικίωση, το ανοσοποιητικό του σύστημα έχει ήδη εκτεθεί σε πολλά βακτήρια και ιούς και είναι ικανό να αντεπιτεθεί έναντι των εισβολέων. Λόγω αυτού, το ανοσοποιητικό σύστημα έχει ήδη μάθει να καταστρέφει αυτά τα μικρόβια και δεν θα το ξεχάσει, ακόμα και μετά από μακροχρόνια lockdown.
Τι ισχύει, όμως, για τα νεότερα παιδιά, των οποίων το ανοσοποιητικό σύστημα βρίσκεται ακόμα στη φάση της εκμάθησης;
Τα παιδιά και η «θεωρία της υγιεινής»
Πολλοί γονείς και πάροχοι φροντίδας γνωρίζουν τη θεωρία ότι υπάρχει μια σύνδεση ανάμεσα στην αύξηση των αλλεργιών και τη μειωμένη έκθεση σε μικρόβια κατά τη διάρκεια της παιδικής ηλικίας λόγω των μέτρων υγιεινής, όπως το συχνό πλύσιμο των χεριών, που προτείνεται για την προστασία των παιδιών από τις λοιμώξεις.
Σε εργασία που δημοσιεύθηκε στο Perspectives in Public Health το 2016, ο καθηγητής Sally F. Bloomfield αναφέρει ότι η αύξηση στο έκζεμα, τον κίτρινο πυρετό και τις τροφικές αλλεργίες κατά τα προηγούμενα 30 χρόνια αποτελεί συνέπεια της μειωμένης έκθεσης στις λοιμώξεις.
«Θέλουμε να βλέπουμε τα παιδιά να παίζουν στο πάτωμα, να λερώνονται και να εκτίθενται σε πολλούς ανθρώπους και πολλά περιβάλλοντα. Το αποτέλεσμα είναι ένα συνήθως ισχυρό ανοσοποιητικό σύστημα, συνδεδεμένο με τον υγιή πληθυσμό εντερικών μικροβίων, δηλαδή το μικροβίωμα», εξηγεί ο ειδικός.
Κάποια μικρόβια είναι «φίλοι» και άλλα όχι
Παρόλα αυτά, ο καθηγητής Bloomfield υποστηρίζει ότι δεν υπάρχουν ισχυρά στοιχεία που να δείχνουν ότι η υγιεινή, όπως την καταλαβαίνει ο κόσμος, είναι υπεύθυνη για τις κλινικά σχετικές αλλαγές στη μικροβιακή έκθεση. Αυτό σχετίζεται ιδιαίτερα με αναπνευστικούς ιούς όπως ο SARS-CoV-2, που προκαλεί την COVID-19. Καθώς οι ιοί δεν θεραπεύονται με αντιβιοτικά, η πρόληψή τους με πρακτικές υγιεινής όπως το πλύσιμο των χεριών και ο καθαρισμός των επιφανειών είναι υψίστης σημασίας.
Οι συγγραφείς αναδεικνύουν τη θεωρία της μετα-υγιεινής, γνωστή ως «μηχανισμός των παλιών φίλων» (OF), η οποία υποδεικνύει ότι η σημαντική έκθεση σε μικρόβια κατά την πρώιμη ζωή στην πραγματικότητα δεν είναι τα κρυολογήματα, η ιλαρά ή άλλες παιδικές ασθένειες, αλλά τα μικρόβια εκείνα που κυκλοφορούν ήδη κατά την περίοδο ανάπτυξης του ανοσοποιητικού συστήματος.
«Η έκθεση στα OF είναι σημαντική, επειδή αλληλεπιδρούν με τα ρυθμιστικά συστήματα που κρατούν το ανοσοποιητικό σύστημα σε ισορροπία και αποτρέπουν την υπερ-αντίδραση, η οποία είναι η υποκείμενη αιτία των αλλεργιών. Το κλειδί είναι η ποικιλία στη μικροβιακή έκθεση», επισημαίνουν οι επιστήμονες.
Σημειώνουν, μάλιστα, πως οι πιο σημαντικές περίοδοι της ζωής για την έκθεση στα OF είναι κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, του τοκετού και τους πρώτους μήνες ζωής του βρέφους και προσθέτουν ότι η συνεχόμενη έκθεση από τη μητέρα και τα αδέρφια ή πιθανώς και τα κατοικίδια είναι επίσης ζωτικής σημασίας.
Αντισηπτικά χεριών: Φίλος ή εχθρός;
Μπορούν οι συμπεριφορές του συχνού πλυσίματος και της αντισηψίας των χεριών να επηρεάσουν την ανοσολογική απόκριση των νέων ανθρώπων. Ο Δρ. Bloomfield υποστηρίζει πως όχι.
«Η ιδέα ότι μπορούμε να δημιουργήσουμε ‘αποστειρωμένα’ σπίτια μέσω της υπερβολικής καθαριότητας είναι ανέφικτη, καθώς όσο γρήγορα αφαιρούνται τα μικρόβια, τόσο γρήγορα αντικαθίστανται από τη σκόνη και τον αέρα και όσα άλλα υπάρχουν μέσα σε ένα σπίτι. Επομένως, «η γενική ιδέα ότι η υπερβολική υγιεινή και καθαριότητα είναι η κύρια αιτία της αύξησης των αλλεργιών δεν υποστηρίζεται πλέον».
Ενισχύοντας την ανοσία των μωρών μέσω του μητρικού γάλακτος
Το μητρικό γάλα είναι, επίσης, ωφέλιμο για τα βρέφη, ειδικά εν τη απουσία της συνηθισμένης επαφής με περισσότερους ανθρώπους και άρα πιο πολλά και διαφορετικά μικρόβια. Ερευνητές που δημοσίευσαν μελέτη στο Clinical Immunology τον Αύγουστο του 2020 σημειώνουν τη σημασία του μητρικού γάλακτος για τα βρέφη που γεννιούνται κατά τη διάρκεια της πανδημίας.
Αυτό συμβαίνει επειδή όχι μόνο περιέχει βασικά θρεπτικά συστατικά (πρωτεΐνες, υδατάνθρακες και λιπαρά) αλλά και πολλούς ακόμα παράγοντες που ενισχύουν την ανάπτυξη και την ωρίμανση του ανοσοποιητικού συστήματος και προστατεύουν τα νεογέννητα από παθογόνα του περιβάλλοντος. Επίσης, περιέχει ανοσοκύτταρα όπως τα λεμφοκύτταρα, τα ουδετερόφιλα και τα μακροφάγα, που ενισχύουν περαιτέρω την ανοσία.
Οι ψυχολογικές επιπτώσεις της απομόνωσης στην ανοσία
Οι ερευνητές Fulvio D’Acquisto και Alice Hamilton, που δημοσίευσαν μια επανεξέταση στο Cardiovascular ResearchTrusted Source, σημειώνουν ότι παρόλο που η κοινωνική απόσταση ελαχιστοποιεί την εξάπλωση της COVID-19, τέτοιου είδους κοινωνική απομόνωση έχει τη δύναμη να επηρεάσει το καρδιαγγειακό και ανοσοποιητικό σύστημα.
Τέτοιες επιδράσεις έχουν ήδη παρατηρηθεί σε ανθρώπους, σύμφωνα με εργασία από τον ερευνητή του Πανεπιστημίου Stanford, Firdaus S. Dhabhar, Ph.D. που δημοσιεύθηκε στο Immunologic Research, όπου υποδεικνύεται ότι «το χρόνιο στρες μπορεί να καταστείλει την προστατευτική ανοσολογική απόκριση ή/και να επιδεινώσει τις παθολογικές ανοσολογικές αποκρίσεις».
Για τους ενήλικες, λοιπόν, είναι το στρες της απομόνωσης και της πανδημίας, που «αναστατώνει» το ανοσοποιητικό σύστημα, παρά η έλλειψη αλληλεπίδρασης με τα μικρόβια.
Μεγαλύτερα παιδιά και ανοσία
Τα μεγαλύτερα σε ηλικία παιδιά έχουν αντιμετωπίσει μοναδικές προκλήσεις από τον Μάιο του 2020 και πολλές ερευνητικές ομάδες επικεντρώνονται στον τρόπο με τον οποίο αυτές οι αλλαγές μπορεί να επηρεάζουν την ανοσία τους.
Έρευνα από τον Καναδά που δημοσιεύθηκε στο International Journal of Behavioral Nutrition and Physical Activity ανέλυσε τις αλλαγές στην κίνηση και τις συμπεριφορές στο παιχνίδι των παιδιών αμέσως μετά το ξέσπασμα της πανδημίας. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι μόνο το 4,8% των παιδιών και το 0,6% των εφήβων ανταποκρίνονταν στις συνδυαστικές οδηγίες για την κίνηση κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου.
Τόσο τα παιδιά όσο και οι έφηβοι είχαν χαμηλότερα επίπεδα σωματικής δραστηριότητας, περνούσαν λιγότερο χρόνο σε εξωτερικό χώρο και περισσότερο μπροστά σε μια οθόνη και κοιμούνταν περισσότερο συνολικά κατά τη διάρκεια της περιόδου της μελέτης.
Οι ερευνητές σημειώνουν ότι οι υγιείς συμπεριφορές κίνησης συνεισφέρουν θετικά τόσο στη σωματική όσο και στην ψυχική υγεία των νέων ανθρώπων, όπως και στην ανάπτυξη ενός ισχυρότερου ανοσοποιητικού συστήματος.
Διαβάστε επίσης
Κορωνοϊός – Μετάδοση: Πόσο επικίνδυνο είναι το μητρικό γάλα
Αντίσταση στα αντιβιοτικά: Ο απίστευτος ρόλος που παίζει η καθαριότητα του σπιτιού
Κορωνοϊός: Ποιοι δεν χρειάζεται να κάνουν την δεύτερη δόση του εμβολίου
