«Το παιδί έχει αυτοπεποίθηση όταν βλέπει την πραγματικότητα ρεαλιστικά». Αυτό υποστηρίζουν στο βιβλίο με τίτλο «Ηγεσία για παιδιά», οι συγγραφείς Δημήτρης Μπουραντάς και Σοφία Πρωτόπαππα, αμφότεροι με πολυετή πείρα στον χώρο της εκπαίδευσης.
Πώς μπορούμε ωστόσο εμείς οι γονείς να συμβάλλουμε στην οικοδόμηση της πολυπόθητης αυτοπεποίθησης; Οι συγγραφείς απαντούν τονίζοντας: «Βοηθήστε το παιδί να γίνει ένας αυτόνομος άνθρωπος για να προστατεύει τον εαυτό του όταν εσείς δεν θα είστε εκεί να το καθοδηγείτε…»
1. Δώστε του το μήνυμα «πιστεύω σε σένα» με τα λόγια, το βλέμμα και τις αντιδράσεις σας, για να πιστέψει και εκείνο στον εαυτό του. Όταν το ενθαρρύνετε να προσπαθήσει, το ακούτε με ενδιαφέρον ή του αναθέτετε να κάνει κάτι, ερμηνεύει τα μηνύματά σας θετικά: Η μαμά μου πιστεύει ότι είμαι υπεύθυνη γιατί μου ζητάει να τη βοηθήσω ή ρωτάει τη γνώμη μου. Ο μπαμπάς με εμπιστεύεται γιατί μου εξηγεί πράγματα για τη δουλειά του. Η δασκάλα μου είναι σίγουρη ότι μπορώ να τα καταφέρω και με ενθαρρύνει να προσπαθήσω περισσότερο. Ο προπονητής με βάζει στον αγώνα γιατί μπορώ να προσφέρω, και προσπαθεί να εκπληρώσει αυτές τις προσδοκίες… Αν όμως διακρίνει τον δισταγμό και την αμφιβολία σας για τις ικανότητές του, τότε διαμορφώνει αρνητική εικόνα και μειώνει τους στόχους και την προσπάθειά του, είτε από αντίδραση είτε από φόβο.
2. Μην κάνετε εσείς αυτό που μπορεί να κάνει μόνο του γιατί του στερείτε την ευκαιρία να δοκιμάσει τις ικανότητές του, να κάνει επιλογές ή και ν’ αποτύχει. Καθοδηγήστε το να δοκιμάζει τις δυνάμεις του και να μαθαίνει από ένα λάθος ή μια αποτυχία. Μην τακτοποιείτε εσείς το δωμάτιό του, αφήστε το να το κάνει μόνο του, μην κάθεστε συνεχώς δίπλα του για να διαβάσει. Ρωτήστε: «Θα τακτοποιήσεις το δωμάτιό σου τώρα ή μετά το φαγητό;». «Χρειάζεσαι βοήθεια σε κάποιο μάθημα; Αν ναι, θα είμαι στο καθιστικό».
3. Δώστε του χρόνο όταν δυσκολεύεται να κάνει κάτι. Αν δεν μπορεί να λύσει μία άσκηση, να δέσει τα κορδόνια του, ή να ανοίξει το βάζο με τη μαρμελάδα, δείξτε του ότι καταλαβαίνετε και βοηθήστε το αν χρειάζεται. Αντί να πείτε: «Δώσε μου να ανοίξω εγώ το βάζο» ή «… να σου δέσω τα κορδόνια», «…να σου λύσω την άσκηση» είναι καλύτερο το: «Μήπως χρειάζεσαι βοήθεια;» ή το «Μερικές φορές είναι δύσκολο να ανοίξεις ένα βάζο. Ίσως αυτό το ανοιχτήρι σε βοηθήσει», «Δοκίμασες κάποιον άλλο τρόπο να λύσεις την άσκηση;»
4. Μην του στερείτε την ελπίδα για να το προστατεύσετε από την απογοήτευση ή την αποτυχία. Δώστε του τη δυνατότητα να ονειρεύεται και την ευκαιρία να προσπαθήσει για να πετύχει τους στόχους του. Συγκρίνετε τα παραδείγματα: «Ίσως δώσω εξετάσεις για Ιατρική…» – «Κοίτα, δε θέλω να σ’ απογοητεύσω, αλλά με τους βαθμούς που έχεις, ξέχνα το…», που το αποκαρδιώνει, ενώ το: «Σκέφτεσαι να σπουδάσεις Ιατρική, θέλεις να το συζητήσουμε; Δεσμεύεσαι να προσπαθήσεις όσο χρειαστεί;», που το προβληματίζει.
5. Μην απαντάτε εσείς για το παιδί, όταν κάποιος που το βλέπει πρώτη φορά το ρωτήσει: «Πώς σε λένε;» ή «Τι τάξη πας;». Κάντε παύση και δώστε του χρόνο να απαντήσει εκείνο. Αν δεν απαντήσει, μην πείτε χαϊδευτικά νομίζοντας ότι θα το παρακινήσετε «Είναι μικρή, ακόμα δεν ξέρει να μιλάει…», γιατί, αν ακόμα δεν μιλάει, ο άλλος το βλέπει και δεν θα ρωτήσει, ενώ αν είναι σε ηλικία που μιλάει, το κονταίνετε ένα πόντο.
6. Μη χρησιμοποιείτε πρώτο πληθυντικό. Καταλαβαίνουμε την αγωνία σας, αλλά η εμπειρία, η προσπάθεια, ο στόχος, η επιτυχία ή η αποτυχία είναι του παιδιού, όχι δικά σας. Ποιο μήνυμα του δίνετε όταν πάντα, και για χρόνια, βάζετε και τον εαυτό σας πρώτο και καλύτερο στην εξίσωση; «Πονάει η κοιλίτσα μας», «Βγάλαμε δοντάκι», «Πεινάσαμε/Νυστάξαμε», «Πήγαμε νηπιαγωγείο», «Γράψαμε πολύ καλά στο τεστ», «Πήραμε μετάλλιο στο κολύμπι», «Διαβάζουμε για το Lower» ή τα κορυφαία: «Έχουμε άγχος γιατί δίνουμε πανελλαδικές» και «(Δεν) μπήκαμε στο πανεπιστήμιο. Έπειτα από αυτά τι θα σκεφτεί το παιδί; Όταν πονάω/πεινάω/χαίρομαι εγώ/, πονάει/πεινάει/ χαίρεται και η μαμά μου. Αν πετύχω, πετύχαμε όλοι, αλλά, αν αποτύχω, οι γονείς μου θα στεναχωρηθούν σαν να απέτυχαν και εκείνοι. Όπως είναι φυσικό, το παιδί, αντί να εστιάσει στον στόχο, αισθάνεται άγχος, όχι μόνο για το πόσο καλά θα αποδώσει, αλλά και για τη δική σας συναισθηματική κατάσταση και αγωνία. Έτσι, την επόμενη φορά που θα σας έρθει να μιλήσετε σε πρώτο πληθυντικό, καλό θα ήταν να κρατηθείτε! Αφήστε το παιδί να μιλήσει ή χρησιμοποιήστε τρίτο ενικό. Δεν τα λέμε αυτά γιατί έτσι τα φανταστήκαμε, τα λέμε γιατί συναντάμε γονείς «παιδιών» ετών είκοσι πέντε και άνω που μιλάμε και ζούνε σε… πρώτο πληθυντικό. Καθημερινά.
