Πώς εξηγούμε στα μικρά παιδιά το Πάσχα

Πάσχα: άλλη μία αγαπημένη παιδική γιορτή, εφόσον συνδυάζεται με δώρα και λαμπάδες, με το νονό και τη νονά, με το τσούγκρισμα των κόκκινων αυγών, με το ψήσιμο του αρνιού, με πυροτεχνήματα και βεγγαλικά που προσφέρουν εξαίσιο θέαμα, αν και τα περισσότερα μικρά παιδιά φοβούνται τους κρότους.

Το Πάσχα όμως δεν είναι μόνο γιορτή. Έχει και έναν τεράστιο συμβολισμό πίσω του, όχι μόνο τον θρησκευτικό αλλά το μήνυμα της ίδιας της ζωής.  Αρκετές φορές νιώθω τη Μεγάλη Εβδομάδα σαν να περνάει μπροστά από τα μάτια μου όλη μου η ζωή, από τη γέννηση έως το θάνατο, που όμως δεν μας αφήνει με βαριά καρδιά, αλλά αντίθετα το μήνυμα της Ανάστασης και της αγάπης προς τον συνάνθρωπο ευφραίνει τις καρδιές μας…

Το παιδί σας χρειάζεται να ενημερωθεί για το συμβολισμό αυτόν, για το μήνυμα της αγάπης που όταν είναι δυνατή φτάνει και μέχρι την συγχώρεση, όπως η μαμά που αγαπάει το παιδί της και συγχωρεί τις …σκανταλιές του! Είναι η ευκαιρία να του διηθηθείτε την υπόλοιπη ιστορία του μικρού Χριστούλη, που μεγάλωσε και πρόσφερε τον εαυτό του στον άνθρωπο. Υπάρχουν πολλοί τρόποι για να το κάνετε αυτό, μέσα από ταινίες, βιβλία, δικές σας ιστορίες… Το βασικό μήνυμα όμως που θα του μεταδώσετε – άσχετα από την ηλικία του – είναι ότι χρειάζεται να είμαστε ο ένας δίπλα στον άλλον με τη καρδιά μας, με την αγάπη μας…

Είναι καλό να του πούμε πώς βιώσαμε τα πάθη του Χριστού όταν ήμασταν εμείς παιδιά;
Μην ξεχνάμε πως για το παιδί, ο γονιός του είναι και ο Θεός του. Του αρέσει να ακούει ιστορίες για εκείνον, για το πώς μεγάλωσε, τι έκανε όταν ήταν μικρός… Μπορούμε λοιπόν να του πούμε πως νιώθαμε εμείς τις μέρες της Μεγάλης Εβδομάδας, τα έθιμα που ακολουθούσε η οικογένειά μας, τι κάναμε… Πέρα όμως από την περιγραφική μας αφήγηση, μπορούμε «να το βάλουμε» και εκείνο στο κλίμα των ημερών, μιλώντας του για τα Άγια Πάθη και τι σήμαινε για εμάς όταν ήμασταν στην ηλικία του. Άλλωστε, δεν του έχουμε πει για τη γέννηση του Χριστού; Δεν έχουμε περιγράψει τι γιορτάζουμε τα Χριστούγεννα; Γιατί να «κρύψουμε» το συμβολισμό των ημερών αυτών; Λόγω του πένθους; Μα το παιδί εξοικειώνεται με το θάνατο μέσα από τα παραμύθια, τις ιστορίες, τα παιχνίδια, τα κινούμενα σχέδια στη τηλεόραση. Μπορεί επίσης να έχει πεθάνει ένα κατοικίδιο, ένας παππούς… Μπορεί λοιπόν να είναι μικρό, δεν σημαίνει όμως πως πρέπει να το μεγαλώνουμε στη γυάλα! Ούτως ή άλλως, η Ανάσταση του Χριστού δίνει πάντα ευχάριστο τέλος, όπως και στα παραμύθια που «ζήσαν αυτοί καλά και εμείς καλύτερα!»
Το θέμα είναι οι δικές μας αναμνήσεις από τις μέρες αυτές-ευχάριστες ή δυσάρεστες, όταν ήμασταν παιδιά, πώς μπορούν να επηρεάσουν το ΤΙ και ΠΩΣ θα εξηγήσουμε τι σημαίνει το Πάσχα! Υπάρχουν γονείς που λένε πως είναι άθεοι και θέλουν επίσης το παιδί τους να ακολουθήσει τα δικά τους πιστεύω. Παρόλα αυτά, δεν έχουν το δικαίωμα να του στερήσουν τη γνώση αλλά και το δικαίωμα της επιλογής στο τι θα ακολουθήσει το ίδιο μεγαλώνοντας…

Πολλές ταινίες, αυτές τις ημέρες, αναπαριστούν τα πάθη του Ιησού με ιδιαίτερα σκληρές σκηνές. Αφήνουμε τα παιδιά μπροστά στην τηλεόραση ή όχι;
Εξαρτάται από την ηλικία του παιδιού. Αναρωτηθείτε, ποιες ταινίες που περιέχουν βία επιτρέπετε να παρακολουθούν τα παιδιά σας; Ανάλογα θα πράξετε. Αν δείτε πως το παιδί σας βέβαια, δεν θέλει να παρακολουθήσει τα Θεία Πάθη, δεν θα του το επιβάλλετε, ούτε και θα το ειρωνευτείτε. Αντίθετα, μπορείτε να το ρωτήσετε τι είναι αυτό που το ενοχλεί, τι δεν του αρέσει και να ξεκινήσετε έναν εποικοδομητικό διάλογο για το συμβολισμό των ημερών, όπου και το παιδί σας θα κατανοήσει περισσότερα αλλά και θα σας νιώσει «δίπλα του» εξηγώντας του, σεβόμενοι πάντα μέχρι που μπορεί και θέλει να ακολουθήσει… Υπάρχουν επίσης παιδικές ταινίες με κινούμενα σχέδια που θα μπορούσατε να δείτε μαζί με το παιδί σας ή να του διαβάσετε ανάλογα παραμύθια και βιβλία.

Η περιφορά του Επιταφίου είναι ουσιαστικά μια κηδεία. Είναι πιθανόν όλο αυτό το σκηνικό να δημιουργήσει μελαγχολία σε ένα μικρό παιδί;
Ναι, ίσως δημιουργήσει μελαγχολία, όπως και σε εμάς τους μεγάλους που γνωρίζουμε τον συμβολισμό! Παρόλα αυτά, μπορεί να μπει σε έναν κόσμο λίγο πιο κατανυκτικό και «μαγικό» στα παιδικά μάτια, έναν κόσμο που και εκείνο ακολουθεί και συμμετέχει σιωπηλά με το δικό του κεράκι αναμμένο… Εννοείται, πως ήδη του έχετε εξηγήσει τι είναι η περιφορά του Επιταφίου και τι σημαίνει. Την ώρα εκείνη θα απαντήσετε σε πιθανές ερωτήσεις που θα δημιουργηθούν αλλά και θα το ρωτήσετε πως αισθάνεται, χωρίς όμως να το πιέσετε «να νιώσει κάπως».

Από ποια ηλικία μπορεί ένα παιδί να επεξεργαστεί την έννοια της προδοσίας χωρίς να φοβηθεί;
Οι παιδικές ταινίες και τα παραμύθια ήδη έχουν βάλει στο παιδί την έννοια της προδοσίας. Δεν είναι πρωτόγνωρο συναίσθημα, μάλιστα μπορεί να το έχουν βιώσει και στον παιδικό σταθμό ή στο νήπιο από άλλα παιδάκια που «δεν το έχουν φίλο». Μπορείτε λοιπόν να εξηγήσετε την ιστορία με τον Ιούδα και τους «κακούς», δίνοντάς του το μήνυμα πως στη ζωή μας υπάρχει και το καλό και το κακό, όπως υπάρχει και η μέρα και η νύχτα! Έτσι, υπάρχουν και κακοί άνθρωποι, άνθρωποι που μπορεί ακόμα και άθελά τους να βλάψουν κάποιον άλλον! Υπάρχουν όμως και καλοί που αλληλοστηρίζονται και πως στο τέλος – συνήθως – νικάει το καλό!

Τι απαντάμε σε ένα παιδί όταν μας ρωτάει: «Μα αφού ο Χριστός ήταν τόσο καλός, γιατί τον σταύρωσαν;»
Ισχύει ό,τι και παραπάνω και ας μας φαίνεται σκληρό για το παιδικό μυαλουδάκι το πώς τιμωρήθηκε ο Χριστός που ήταν τόσο καλός. Ναι και πάλι η εξήγηση είναι πως στον κόσμο μας υπάρχουν και καλοί και κακοί άνθρωποι, δεν είμαστε όλοι ίδιοι, εξαρτάται όμως εμείς που θέλουμε «να σταθούμε», στο αν δηλαδή θα δώσετε στο παιδί σας ένα μάθημα ανθρωπιάς και αγάπης! Επίσης, μπορείτε να αναφερθείτε στο νόημα της θυσίας και του αλτρουισμού, όπου ο Χριστούλης θυσιάστηκε για να είμαστε εμείς σήμερα καλύτερα στη ζωή μας και να μάθουμε να αγαπάμε ο ένας τον άλλον. Του δίνετε με αυτόν τον τρόπο να καταλάβει – όσο μπορεί ανάλογα με την ηλικία του – ότι δεν είναι όλα χαμένα σε αυτή τη ζωή, σχεδόν πάντα υπάρχει ένας σκοπός και ένα κίνητρο που μας δίνει δύναμη και μας κάνει δυνατούς στην αντιμετώπιση δύσκολων στιγμών…

Ποια είναι η απάντηση στο σύνηθες ερώτημα «Όλοι θα αναστηθούν μια μέρα;»
Μπορείτε να απαντήσετε καταφατικά, όχι στην κυριολεξία αλλά μεταφορικά, λέγοντας «κοίτα πως ο Χριστούλης είναι ακόμα κοντά μας». Το παιδί δεν έχει την αίσθηση του χρόνου, συνήθως στα μάτια του φαντάζει πολύ μεγαλύτερος και περνάει πολύ πιο αργά. Το «για πάντα» δεν είναι τόσο εύκολα αντιληπτό, όπως και ο θάνατος! Όταν μάλιστα πρόκειται για παιδί που φοβάται τον θάνατο, μπορείτε να χρησιμοποιήσετε μεταφορικά την έννοια, λέγοντας πως όλοι ζούμε ο ένας μέσα από τον άλλον, στο μυαλό μας, στη καρδιά μας, στη σκέψη και στο συναίσθημα…

Προσοχή
-Μην προσπαθήσετε να του επιβάλλετε να παρακολουθήσει τα Θεία Πάθη μέσα από ταινίες που το ίδιο δεν είναι σε θέση να κατανοήσει ή του φαίνονται σκληρές!
-Μην προσπαθήσετε να το «σύρετε» με το ζόρι στην εκκλησία, μην επιμείνετε να φιλήσει τις εικόνες, να περάσει κάτω από τον επιτάφιο ή να αφήσει λουλούδια
-Μην προσπαθήσετε να το «μυήσετε» στη ήθη και στα έθιμα – θρησκευτικά ή παραδοσιακά – αν εκείνο δεν θέλει ή δεν νιώθει έτοιμο. Μην προσπαθήσετε να του αναφέρετε λεπτομέρειες για την Σταύρωση. Μην προσπαθήσετε να του απομυθοποιήσετε τον Χριστό, φτάνοντας στο άλλο άκρο. Μην το φοβίσετε ότι θα είναι «κακό παιδί» αν δεν κάνει όλα όσα του λέτε

Ευχαριστούμε για την συνεργασία την κ. Μαρίνα Μόσχα, ΜΑ Κλινικής Ψυχολογίας