Σε μια εποχή που τα ηλεκτρονικά μέσα επιτρέπουν στους ανθρώπους να παραμένουν συνδεδεμένοι με τη δουλειά, τους φίλους και την αγορά κάθε στιγμή, η ζωή μπορεί να μοιάζει υπερφορτωμένη από εκατοντάδες έγνοιες και δραστηριότητες και ο ελεύθερος χρόνος να αποτελεί πλέον στόχο προς επίτευξη.
Ο τρόπος με τον οποίο οι άνθρωποι αναγνωρίζουν το πέρασμα του χρόνου μπορεί να φαίνεται κάπως αυθαίρετος, ωστόσο τα ευρήματα μιας νέας μελέτης που δημοσιεύθηκε στο Journal of Consumer Psychology υποδεικνύουν ότι όταν τα άτομα συνειδητοποιούν ότι αυτός ο πολύτιμος πόρος του χρόνου στερεύει, η επιθυμία τους να καταναλώσουν τρόφιμα υψηλά σε θερμίδες αυξάνεται. Με άλλα λόγια, όταν η μέτρηση του χρόνου μοιάζει να κινείται καθοδικά (π.χ. όταν στο χρονόμετρο απομένουν 60… 59… 58… 57… δευτερόλεπτα), οι καταναλωτές αισθάνονται την επικείμενη εξάντληση των πόρων του χρόνου, πράγμα το οποίο προκαλεί την επιθυμία για εξισορρόπηση αυτής της έλλειψης μέσω μιας διαφορετικής κατανάλωσης: αυτής των θερμίδων.
Οι ερευνητές από το Ινδικό Ινστιτούτο Udaipur Indore ανακάλυψαν το μοτίβο αυτό σε μία μελέτη, κατά την οποία οι συμμετέχοντες κλήθηκαν να εντοπίσουν το γράμμα «e» σε ένα κείμενο, με το χρονόμετρο να μετρά είτε από το 1ο στο 60ο δευτερόλεπτο είτε αντίστροφα. Μετά τη δοκιμασία, οι συμμετέχοντες ανέφεραν τις πιθανότητες που είχε ο καθένας να αγοράσει είτε ένα κέικ σοκολάτας είτε μια φρουτοσαλάτα, με τα αποτελέσματα να δείχνουν ότι οι περισσότεροι προτίμησαν το επιδόρπιο με τις πολλές θερμίδες όταν ο χρόνος κυλούσε αντίστροφα, δεν ίσχυε όμως το ίδιο και στην περίπτωση που το χρονόμετρο μετρούσε από το 1-60.
«Η έρευνά μας υπογραμμίζει ότι η κοινή -και αβλαβής σε γενικές γραμμές- πρακτική της χρονομέτρησης μπορεί να παράγει ανεπιθύμητες συνέπειες στον τομέα της κατανάλωσης θερμίδων», υποστηρίζει ο συγγραφέας της μελέτης Ankur Kapoor, επίκουρος καθηγητής στο τμήμα marketing του Ινστιτούτου.
Στη συνέχεια, οι ερευνητές εξερεύνησαν αν μπορούσαν να αλλάξουν αυτό το μοτίβο σε ένα άλλο πείραμα, κατά το οποίο οι συμμετέχοντες έπρεπε να ολοκληρώσουν ένα σταυρόλεξο. Η μία ομάδα παρακολουθούσε το χρονόμετρο να μετρά αντίστροφα, ενώ η άλλη κανονικά κι έπειτα, οι μισοί από τους συμμετέχοντες της κάθε ομάδας κλήθηκαν να θυμηθούν παραδείγματα της καθημερινότητάς τους όπου ένιωθαν ότι έχουν επαρκείς πόρους, ενώ οι άλλοι μισοί συνηθισμένα, καθημερινά γεγονότα της ζωής τους.
Τέλος, σε όλους τους συμμετέχοντες δόθηκαν γλυκά εν είδει δώρου για τη συμμετοχή τους, όπου αποδείχθηκε ότι όσοι εκτεθεί στο αντίστροφο χρονόμετρο πήραν περισσότερα γλυκά από όσους έβλεπαν τον χρόνο να κινείται ανοδικά, αλλά μόνο όταν θυμούνταν τα συνηθισμένα γεγονότα. Δεν βρέθηκε κάποια επίδραση όταν οι άνθρωποι θυμούνταν αφθονία πηγών.
Παρόλο που η συγκεκριμένη μελέτη επικεντρώθηκε στο πως η κατεύθυνση του χρονόμετρου μπορεί να επηρεάσει τις διατροφικές επιλογές, τα ευρήματα υποδεικνύουν ότι οι καταναλωτές που βλέπουν το χρόνο να λιγοστεύει μπορεί να βιώνουν άλλες συνέπειες. Οι άνθρωποι που νιώθουν ότι οι πόροι δεν επαρκούν ενδεχομένως να γίνονται λιγότερο ανοιχτοί στους κινδύνους ή στη συμμετοχή σε ανώτερες κοινωνικές συμπεριφορές, όπως ο εθελοντισμός ή η δωρεά πηγών. Όταν, λοιπόν, ο χρόνος γίνεται αντιληπτός ως πόρος, οι συσκευές αντίστροφης μέτρησης ίσως να δημιουργούν μια αίσθηση τεχνητής ανάγκης που θα μπορούσε να επηρεάσει την προσωπική διάθεση σε άλλες καταστάσεις, όπως τα γεύματα και οι συζητήσεις.
Καταληκτικά, οι ερευνητές ελπίζουν ότι η μελέτη αυτή θα κινητοποιήσει την επιστημονική κοινότητα για περαιτέρω έρευνες με στόχο τη διερεύνηση άλλων επιπτώσεων των ευρημάτων τους, όπως οι ψυχολογικές συνέπειες της παρακολούθησης άλλων πεπερασμένων πόρων, όπως τα χρήματα στους προπληρωμένους λογαριασμούς ή η στάθμη της μπαταρίας στα smartphones.
