Φάρμακα που χρησιμοποιούνται για την αντιμετώπιση της φλεγμονής στον εγκέφαλο φαίνεται πως μπορούν να επιβραδύνουν ή ακόμα και να αναστρέψουν τη γνωστική εξασθένιση που παρουσιάζεται κατά τη γήρανση.
Σύμφωνα με τη σχετική δημοσίευση στο Science Translational Medicine, επιστήμονες από τα Πανεπιστήμια Berkeley και Ben-Gurion απέδειξαν ότι τα γηραιά ποντίκια που έλαβαν ένα τέτοιο φάρμακο παρουσίασαν λιγότερα σημάδια φλεγμονής στον εγκέφαλο και ήταν περισσότερο ικανά να προσαρμοστούν σε νέα καθήκοντα, με αποτέλεσμα να έχουν σχεδόν εξίσου καλό γνωστικό επίπεδο με τα κατά πολύ νεότερά τους ποντίκια.
Η επιτυχημένη αυτή θεραπεία στα ποντίκια αναδεικνύει μια ριζοσπαστική οπτική σχετικά με τις αιτίες πρόκλησης σύγχυσης και άνοιας που συχνά συνοδεύουν τη γήρανση. Ολοένα και περισσότερες έρευνες δείχνουν ότι, λόγω της γήρανσης, αυξάνεται η διαπερατότητα του αιματοεγκεφαλικού φραγμού – του συστήματος που περιορίζει και φιλτράρει την είσοδο ουσιών στον εγκέφαλο – επιτρέποντας την είσοδο χημικών ουσιών που προκαλούν φλεγμονή. Μετά την ηλικία των 70 ετών, σχεδόν το 60% των ενηλίκων έχουν διαπερατούς αιματοεγκεφαλικούς φραγμούς.
Όπως εξηγούν οι ερευνητές δημιουργείται μια «ομίχλη» ενός φλεγμονώδους φορτίου που επιβαρύνει την εγκεφαλική λειτουργία και το «καθάρισμά» της οδηγεί στην ανανέωση των κυττάρων του γερασμένου εγκεφάλου.
Ένα συνοδευτικό της πιο πρόσφατης αυτής εργασίας έγγραφο δείχνει, επίσης, ότι αυτή η «φλεγμονώδης ομίχλη» που προκαλείται από τους διαπερατούς αιματοεγκεφαλικούς φραγμούς αλλάζει τον φυσιολογικό ρυθμό των εγκεφαλικών κυμάτων των ποντικιών, προκαλώντας μικρές κρίσεις, δηλαδή στιγμιαίες απώλειες του φυσιολογικού ρυθμού του ιππόκαμπου, οι οποίες με τη σειρά τους μπορεί να είναι υπεύθυνες για κάποια από τα συμπτώματα που παρουσιάζονται στις νευροεκφυλιστικές παθήσεις του εγκεφάλου όπως η νόσος Αλτσχάιμερ. Επιπλέον, τα ηλεκτροεγκεφαλογραφήματα (EEG) αποκάλυψαν παρόμοιες διαταραχές των εγκεφαλικών κυμάτων -γνωστές ως παροξυντικές βραδυρρυθμίες- στους ανθρώπους με επιληψία και γνωστική δυσλειτουργία, κατηγορία παθήσεων στην οποία ανήκει η νόσος Αλτσχάιμερ και η ήπια γνωστική εξασθένιση.
Συνδυαστικά, τα δύο έγγραφα προσφέρουν στους γιατρούς δύο βιοδείκτες -τους διαπερατούς φραγμούς και τον μη φυσιολογικό εγκεφαλικό ρυθμό- που μπορούν να χρησιμοποιηθούν είτε για τον εντοπισμό ανθρώπων με προβλήματα στον αιματοεγκεφαλικό φραγμό, είτε ως πιθανό φάρμακο για την επιβράδυνση ή την αναστροφή των επιπτώσεών του.
Ο αιματοεγκεφαλικός φραγμός
Προηγούμενες μελέτες έχουν δείξει ότι ο διαπερατός αιματοεγκεφαλικός φραγμός είναι υπεύθυνος για τουλάχιστον ένα μέρος της καταστροφής των ιστών μετά από τραυματισμό του εγκεφάλου και της γνωστικής φθοράς που συμβαίνει με την ηλικία, προβλήματα που έχουν συνδεθεί με την πρωτεΐνη αίματος που λέγεται αλβουμίνη (λευκωματίνη).
Όταν η αλβουμίνη διαρρέει προς τον εγκέφαλο μετά από τραύμα, δεσμεύεται από τον υποδοχέα TGF-β που βρίσκεται στα αστρογλοιακά εγκεφαλικά κύτταρα (ή αστροκύτταρα), προκαλώντας μια αλληλουχία φλεγμονωδών αποκρίσεων που καταστρέφουν άλλα εγκεφαλικά κύτταρα και νευρικά κυκλώματα και οδηγούν έτσι σε μειωμένη αναστολή, αυξημένη διέγερση των νευρώνων και προδιάθεση για κρίσεις.
Σε νέες μελέτες, λοιπόν, αποδείχθηκε ότι όταν οι επιστήμονες χορήγησαν αλβουμίνη στον εγκέφαλο νεαρών ποντικιών, αυτός έτεινε να παρουσιάζει υπερευερεθιστότητα και ευαλωτότητα στις κρίσεις παρόμοια με των γερασμένων ποντικιών μέσα σε μόλις μία εβδομάδα. Επίσης, σε ένα πείραμα σε λαβύρινθο τα ποντίκια αυτά πλοηγήθηκαν εξίσου άσχημα με τα γερασμένα ποντίκια.
Όταν στη συνέχεια οι ερευνητές τροποποίησαν γενετικά τα ποντίκια ώστε να μπορούν να αποβάλουν τον υποδοχέα TGF-β στα αστρογλοιακά κύτταρα όταν γεράσουν, οι εγκέφαλοι των μεγάλων ηλικιακά ποντικιών φαίνονταν ξανά νεανικοί και τα ίδια τα πειραματόζωα παρουσιάζονταν ανθεκτικά στις κρίσεις και μάθαιναν να πλοηγούνται στο λαβύρινθο εξίσου καλά με τα νεαρά.
Σε επόμενο πείραμα όπου χρησιμοποιήθηκε ένα φάρμακο που μπλοκάρει τον υποδοχέα TGF-β στα αστρογλοιακά κύτταρα και θα μπορούσε να διαπεράσει τον αιματοεγκεφαλικό φραγμό, τα αποτελέσματα ήταν παρόμοια στον εγκέφαλο των γερασμένων ποντικιών.
Στο τελικό στάδιο της έρευνας, οι επιστήμονες ανέλυσαν ανθρώπινο εγκεφαλικό ιστό και βρήκαν ενδείξεις στον γερασμένο εγκέφαλο που συνηγορούσαν για ύπαρξη αλβουμίνης, αυξημένης νευροφλεγμονής και παραγωγής TGF-β, ενώ εντοπίστηκε και μεγαλύτερη διαρροή στον αιματοεγκεφαλικό φραγμό ανθρώπων με μεγαλύτερη γνωστική δυσλειτουργία.
Λαμβάνοντας υπόψιν όλα τα στοιχεία, τα ευρήματα υποδεικνύουν τη δυσλειτουργία στο σύστημα φιλτραρίσματος του αίματος του εγκεφάλου, ως έναν από τους πιο πρώιμους παράγοντες πρόκλησης της νευρολογικής γήρανσης. Για το λόγο αυτό, οι ερευνητές Kaufer, Friedman και Hart σκοπεύουν να αναπτύξουν ένα φάρμακο για τη θεραπεία του αιματοεγκεφαλικού φραγμού που θα χρησιμοποιηθεί στην κλινική θεραπεία, ευελπιστώντας ότι θα συμβάλει τόσο στη μείωση της εγκεφαλικής φλεγμονής -και άρα της μόνιμης βλάβης- μετά από ένα εγκεφαλικό επεισόδιο, διάσειση ή σοβαρό τραυματισμό του εγκεφάλου, όσο και στη βοήθεια των γηραιότερων ενηλίκων με άνοια ή νόσο Αλτσχάιμερ που παρουσιάζουν διαρροή στον αιματοεγκεφαλικό φραγμό.
