Τα fake news, δηλαδή οι ψευδείς ειδήσεις, αποτελούν σύγχρονη μάστιγα στην εποχή της υπερπληροφόρησης, λόγω της διευρυμένης χρήσης των κοινωνικών δικτύων αλλά και της λεγόμενης «δημοσιογραφίας των πολιτών».
Μία έρευνα που έγινε την εβδομάδα πριν το δημοψήφισμα του 2018 στην Ιρλανδία σχετικά με τη νομιμοποίηση των αμβλώσεων, και δημοσιεύθηκε στο Psychological Science, καταλήγει στην ανησυχητική διαπίστωση ότι, οι ψευδείς ειδήσεις επιδρούν τόσο καταλυτικά στο μυαλό μας που, μας ωθούν να δομήσουμε ψευδείς αναμνήσεις!
Μάλιστα οι ερευνητές σπεύδουν να σημειώσουν ότι, αν για ένα δημοψήφισμα όπως αυτό για τις αμβλώσεις οι ψευδείς ειδήσεις έχουν τέτοια επίδραση στην ανθρώπινη μνήμη, προκαλεί έντονο προβληματισμό το τί επιρροή μπορεί να έχουν τα fake news στην επιλογή των ψηφοφόρων κατά τον προεκλογικό αγώνα τον υποψηφίων για επικείμενες προεδρικές εκλογές των ΗΠΑ το 2020.
«Σε πολιτικές αναμετρήσεις με μεγάλη συναισθηματική φόρτιση, όπως αυτή των προεδρικών εκλογών του 2020, οι ψηφοφόροι μπορεί να ανακαλέσουν στη μνήμη τους εντελώς κατασκευασμένες ειδήσεις, όπως σκάνδαλα που ελάχιστα αντιπροσωπεύουν τον αντίπαλο υποψήφιο», αναφέρει η επικεφαλής συγγραφέας της μελέτης, Gillian Murphy από το Πανεπιστημιακό Κολέγιο Cork.
Η μελέτη
Η Δρ. Murphy και οι συνεργάτες της συγκέντρωσαν 3.140 ψηφοφόρους σε έναν ιστότοπο και τους ρώτησαν αν και πώς σκόπευαν να ψηφίσαν στο δημοψήφισμα στην Ιρλανδία για τη νομιμοποίηση των αμβλώσεων.
Έπειτα παρουσίασαν σε κάθε συμμετέχοντα έξι ειδήσεις, εκ των οποίων οι δύο ήταν ψεύτικες και περιέγραφαν την ενασχόληση καθενός από τους υποψηφίους του δημοψηφίσματος με διάφορες παράνομες ή παραβατικές δραστηριότητες. Μετά από την ανάγνωση κάθε ιστορίας, οι συμμετέχοντες ρωτήθηκαν αν γνώριζαν κάτι για το γεγονός που διάβασαν νωρίτερα και, αν η απάντηση ήταν θετική, ανέφεραν τί μνήμες είχαν σχετικά με αυτό.
Στη συνέχεια οι ερευνητές ενημέρωσαν τους ψηφοφόρους ότι κάποιες από τις ιστορίες που διάβασαν ήταν ψεύτικες, τους πρότειναν να αναγνωρίσουν ποιες ήταν αυτές και τέλος τους κάλεσαν να κάνουν ένα γνωστικό τεστ.
Σχεδόν οι μισοί από όσους απάντησαν στις ερωτήσεις ανέφεραν κάποια ανάμνηση από τουλάχιστον ένα από τα fake news, ενώ αρκετοί ήταν εκείνοι που θυμήθηκαν και αρκετές πληροφορίες μιας ιστορίας που δεν υπήρξε ποτέ. Όσοι ήταν υπέρ της νομιμοποίησης των αμβλώσεων ήταν πιο πιθανό να θυμούνται κάποιο ψέμα για τους αντιπάλους τους στο δημοψήφισμα, ενώ όσοι ήταν κατά ήταν πιο πιθανό να θυμούνται κάποια ψευδή είδηση για την πλευρά που υποστήριζαν. Τέλος, πολλοί ανέφεραν λεπτομέρειες οι οποίες δεν αναφέρονταν καν στα fake news που είχαν διαβάσει.
Οι συμμετέχοντες που είχαν χαμηλότερη επίδοση στο γνωστικό τεστ δεν ήταν πιο επιρρεπείς στο να σχηματίζουν λανθασμένες αναμνήσεις σε σχέση με αυτούς που πέτυχαν υψηλότερες βαθμολογίες, αλλά οι πρώτοι ήταν πιο πιθανό να θυμούνται ψευδείς ειδήσεις που ταυτίζονταν με την άποψή τους. «Το εύρημα αυτό υποδεικνύει ότι οι άνθρωποι με υψηλότερη γνωστική ικανότητα είναι πιο πιθανό να αμφισβητήσουν τις προσωπικές τους πεποιθήσεις και τις πηγές πληροφόρησής τους», σημειώνουν οι ερευνητές.
