Αμερικανοί ερευνητές υποστηρίζουν ότι βρήκαν την πηγή του χρόνου πόνου στο ανθρώπινο σώμα ανοίγοντας έτσι τον δρόμο για νέες αποτελεσματικές αναλγητικές θεραπείες.
Όπως αναφέρεται σε σχετικό άρθρο του Brain, επιστημονική ομάδα από το Πανεπιστήμιο του Τέξας, το Αντικαρκινικό Κέντρο MD Anderson, το Κέντρο Επιστημών Υγείας του αμερικανικού πανεπιστημίου και το Κολέγιο Ιατρικής Baylor μελέτησε εξειδικευμένα νευρικά κύτταρα που βρίσκονται συγκεντρωμένα κοντά στη βάση της σπονδυλικής στήλης.
Οι ερευνητές εκμεταλλεύτηκαν μια εξαιρετικά σπάνια ευκαιρία να μελετήσουν αυτά τα νευρικά κύτταρα, που ονομάζονται γάγγλια οπίσθιας ραχιαίας ρίζας, που είχαν αφαιρεθεί από ασθενείς με καρκίνο κατά τη διάρκεια χειρουργικής επέμβασης στο Αντικαρκινικό Κέντρο MD Anderson.
Οι ερευνητές περιέγραψαν μεταλλάξεις στην έκφραση του RNA στα κύτταρα των γαγγλίων της οπίσθιας ραχιαίας ρίζας ασθενών που διέφεραν ως προς την κατάσταση του πόνου και το φύλο. Με αλληλούχιση RNA, μια εξειδικευμένη μορφή γονιδιακής αλληλούχισης σε αυτά τα κύτταρα, κατάφεραν να συντάξουν μια λίστα από υποσχόμενες βιοχημικές οδούς για τις οποίες θα μπορούσαν να είναι σε θέση να αναπτύξουν αναλγητικά φάρμακα.
«Μπορεί το δείγμα μας, 21 ασθενείς, να μην είναι μεγάλο. Αλλά αν σκεφτεί κανείς ότι η συγκεκριμένη χειρουργική επέμβαση δεν γίνεται σε πολλά νοσοκομεία ανά τον κόσμο, μπορεί να αντιληφθεί τη σημασία της μελέτης στην αποσαφήνιση των αιτίων του χρόνιου πόνου», σημειώνει ο Δρ. Ted Price, συγγραφέας της μελέτης και καθηγητής Νευροεπιστήμης στην έδρα Eugene McDermott της Σχολής Επιστημών της Συμπεριφοράς και του Εγκεφάλου, στο Πανεπιστήμιο του Τέξας.
Ο χρόνιος πόνος χαρακτηρίζεται νευροπαθητικός όταν προκαλείται από βλάβη στα νευρικά κύτταρα. Χαρακτηριστικά παραδείγματα νευροπαθητικού χρόνιου πόνου είναι ο διαβητικός πόνος, ο πόνος ως απόρροια εγκεφαλικού επεισοδίου και το σύνδρομο του «μέλους φαντάσματος» που βιώνουν τα άτομα που έχουν υποστεί ακρωτηριασμό κάποιου άκρου.
«Τα κύτταρα των περιφερικών νεύρων συνήθως ενεργοποιούνται από εξωτερικά ερεθίσματα, αλλά υπάρχουν και περιπτώσεις όπου οι νευρώνες ενεργοποιούνται χωρίς εμφανή ερεθίσματα, προκαλώντας συνεχή πόνο στον άνθρωπο. Αν τα κύτταρα αυτά ενεργοποιούνται χωρίς κάποιο ανιχνεύσιμο ερέθισμα, αυτό αποκαλείται αυθόρμητη δραστηριότητα. Κι εμείς έχουμε κάνει ένα σημαντικό βήμα στο πλαίσιο της μελέτης μας, στον εντοπισμό των βιοφυσικών αγωγών μέσω των οποίων η επώδυνη δραστηριότητα ταξιδεύει στο ανθρώπινο σώμα», εξηγεί ο Pradipta Ray, ερευνητής στο Πανεπιστήμιο του Τέξας και μέλος της συντακτικής ομάδας της έρευνας.
Και συμπληρώνει ότι «είναι περίπου 50 με 100 γονίδια που μας δημιουργούν ελπίδες για την αποτελεσματική διαχείριση του πόνου. Τα δύο τρίτα αυτών, είτε είναι ελάχιστα γνωστά, είτε είναι άγνωστα ως προς τον ρόλο που παίζουν στον πόνο. Τα έχω ταξινομήσει ως προς την πιθανό τους ρόλο ως βιοδείκτες ή θεραπευτικούς στόχους και έχουμε φτιάξει όλοι οι συνεργάτες μια δεκάδα για περαιτέρω αξιολόγηση. Πρόκειται για γονίδια που ανήκουν σε δίκτυα τα οποία παίζουν ρόλο στην σηματοδότηση και ανταπόκριση του ανοσοποιητικού και εκφράζονται διαφορετικά σε άνδρες και γυναίκες».
Κι ενώ δεν υπάρχει τρόπος να εξαχθούν και αναλυθούν τα γάγγλια οπίσθιας ραχιαίας ρίζας από ασθενείς που πάσχουν από χρόνιο πόνο, οι Αμερικανοί ερευνητές έχουν κάθε λόγο να πιστεύουν ότι μπορεί να υπάρχουν «πληρεξούσια» κύτταρα που να έχουν τους ίδιους βιοδείκτες. Η αξιολόγηση προκλινικών μοντέλων έχει δείξει ότι κύτταρα του ανοσοποιητικού, όπως τα Τ-κύτταρα που μπορούν να συλλεχθούν σαφώς ευκολότερα από τους ασθενείς, μπορούν πράγματι να παίξουν τον ρόλο των «πληρεξούσιων» κυττάρων.
Σύμφωνα με τον Δρ. Ray, οι νευρώνες και τα ανοσοκύτταρα είναι κύτταρα με μεγάλη εξειδίκευση καθώς διατηρούν ένα ιστορικό του τι έχει συμβεί στο σώμα. Αν τα ανοσοκύτταρα αλλάζουν με όμοιο τρόπο με τα νευρικά κύτταρα, τότε οι γιατροί μπορεί να έχουν στην διάθεσή τους αυτό το ιστορικό και να καθορίζουν με περισσότερη σαφήνεια την κατάλληλη θεραπεία για κάθε ασθενή.
Ο Δρ. Tae Hoon Kim που έκανε την αλληλούχιση RNA συμπληρώνει ότι «είναι η πρώτη εκτεταμένη ανάλυση του πως ο χρόνιος πόνος επηρεάζει την έκφραση των γονιδίων στα ανθρώπινα γάγγλια οπίσθιας ραχιαίας ρίζας και μάλιστα σε ζώντες ασθενείς. Συνεπώς είναι εξαιρετικά σημαντικά τα ευρήματά μας και αναμένεται να έχουν ευρεία απήχηση».
Διαφορετικός ο χρόνιος πόνος σε άνδρες και γυναίκες
Η νέα μελέτη πάντως επιβεβαιώνει και ένα παλαιότερο εύρημα, τη σημαντική διαφορά του πως λειτουργεί ο χρόνιος πόνος στα δύο φύλα.
«Υπάρχει μια ευρύτητα μηχανισμών αναφορικά με τον πόνο που διαφέρουν μεταξύ ανδρών και γυναικών. Και ο χρόνιος πόνος δεν αποτελεί εξαίρεση. Οι υπογραφές των ενεργών γονιδίων στα γάγγλια οπίσθιας ραχιαίας ρίζας διαφέρουν τόσο ως προς το φύλο, όσο και ως προς το επίπεδο του πόνου. Και τα στοιχεία της μελέτης μας δείχνουν ότι πολλές έρευνες σε πειραματόζωα είναι σωστές ως προς τις γενικές παρατηρήσεις τους αλλά στερούνται ακρίβειας», εξηγεί ο Δρ. Price.
Και προσθέτει ότι «όταν όμως αναζητάς θεραπεία, σημασία έχουν οι λεπτομέρειες. Πολλά φάρμακα βασίζονται σε ζωικά μοντέλα και έχουν αποδειχθεί αποτελεσματικά αλλά έχουν όμως και μη αναμενόμενες παρενέργειες, με αποτέλεσμα να μην λαμβάνουν ποτέ έγκριση για ανθρώπινη χρήση. Ήδη συγκεντρώνουμε τις ιδέες μας για το πως να σχεδιάσουμε καλύτερα θεραπευτικά και προκλινικά πειράματα. Ελπίζουμε ότι η διεπιστημονική συνεργασία με βάση το Τέξας θα αποτελέσει ορόσημο στην έρευνα για τον πόνο. Νομίζω ότι σε δέκα χρόνια από τώρα, θα σχεδιάζουμε κλινικές δοκιμές που θα αναλύουν καλύτερα το φύλο ως βιολογική μεταβλητή και ότι θα είμαστε σε θέση να καταλαβαίνουμε καλύτερα πόσο ο χρόνιος πόνος επηρεάζεται από το φύλο, με αποτέλεσμα να εκφράζεται διαφορετικά σε άνδρες και γυναίκες».
