Είναι πλέον αντιληπτό πως διαφορετικές χώρες σε όλον τον κόσμο προσπαθούν να αντιμετωπίσουν την πανδημία του COVID-19 με διαφορετική στρατηγική και εν τέλει αποτελεσματικότητα. Για τη βαθύτερη κατανόηση της παρούσας κατάστασης, αξίζει να σκεφτούμε δύο αρκετά διαφορετικά μεταξύ τους παραδείγματα στην Ευρώπη.
πό τη μία πλευρά η Ελλάδα, με ένα Εθνικό Σύστημα Υγείας που έχει υποστεί τις συνέπειες της βαθιάς οικονομικής κρίσης των τελευταίων δέκα ετών, καθώς και μια ήδη προβληματική δομή προηγουμένων δεκαετιών. Από την άλλη, η Μεγάλη Βρετανία, με ένα από τα πλέον γνωστά Εθνικά Συστήματα Υγείας, το NHS, με οργανωμένη δομή και πρωτοπορίες μέσα στα χρόνια ώστε να αποτελεί παράδειγμα προς μίμηση για τις περισσότερες χώρες του κόσμου.
Πράγματι, υπό κανονικές συνθήκες, δε θα γινόταν ούτε λόγος για σύγκριση/συσχετισμό ανάμεσα στα δύο συστήματα, με το NHS αντικειμενικά να επικρατεί. Ωστόσο, δεν είμαστε σε κανονικές συνθήκες. Η μάχη φαίνεται πως θα κριθεί σε ένα διαφορετικό πεδίο, σε εκείνο της στρατηγικής, της διαχείρισης και της υλοποίησης των αποφάσεων.
Δύο Έλληνες ακαδημαϊκοί, ο αντιπρόεδρος της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, Γεράσιμος Σιάσος και ο καθηγητής Καρδιολογίας Δημήτριος Τασούλης και ένας Έλληνας καρδιολόγος Νικόλαος Παπαγεωργίου που εργάζεται σε νοσοκομείο στο Λονδίνο αναλύουν τι έκανε η Ελλάδα και τι δεν έκανε η Βρετανία.
Το ιατρικό πλάνο – Οι επιστήμονες στην πρώτη γραμμή
Από τις πλέον σημαντικές διαδικασίες στην ιατρική επιστήμη είναι το ιατρικό πλάνο. Κάθε κίνηση ή διερεύνηση που απαιτείται και οι αποφάσεις που θα παρθούν θα το ακολουθούν. Δεν πρόκειται για κάτι αμετάβλητο, θα κρίνεται και θα επαναπροσδιορίζεται, αλλά θα πρέπει να έχει ένα κεντρικό άξονα.
Η Μεγάλη Βρετανία, έδειξε μια αμφιθυμία να θέσει ένα σαφές πλάνο. Ο μήνας Φεβρουάριος χάθηκε χωρίς να υπάρξει κινητοποίηση, παρά ίσως μόνο μια αρχική, γενική συζήτηση εσωτερικά του NHS. Με την Ιταλία να κινείται ήδη πάνω στις λογαριθμικές καμπύλες, η κυβέρνηση της Μεγάλης Βρετανίας, βάση των ιατρικών συμβούλων της κυβέρνησης έπραξε όπως νόμιζε καλύτερα. Εισήγαγε και υποστήριξε με θέρμη το πλάνο της «ανοσίας της αγέλης».
Η οικονομία θα είχε τις λιγότερο δυνατόν επιπτώσεις, ένα μεγάλο ποσοστό θα νοσούσε αλλά θα επιβίωνε με κάποιες ή καθόλου συνέπειες για το υπόλοιπο της ζωής τους, ενώ οι ευπαθείς ομάδες που είναι κυρίως «οι ηλικιωμένοι, θα πέθαιναν λίγο νωρίτερα από αυτό που θα τους συνέβαινε ούτως ή αλλιώς λίγα χρόνια αργότερα» (!).
Σε κάθε περίπτωση ήταν πράγματι ένα πλάνο, παρά τους αντίθετους σε αυτό το μέτρο επιδημιολόγους τόσο στην Αγγλία, όσο στον υπόλοιπο κόσμο. Υποστηρίχθηκε σθεναρά από την κυβέρνηση σε όλα τα ΜΜΕ και την επιστημονική κοινότητα, αλλά δεν μέτρησε πότε το πραγματικό κόστος στην κοινωνία και το ανεπανόρθωτο πλήγμα στο ιατρικό προσωπικό του NHS. Όπως είναι γνωστό, δεν πέρασαν παρά λιγότερο από δέκα (ακόμη χαμένες) μέρες, για να γίνει κυβίστηση προς τη συμπόρευση της βρετανικής κυβέρνησης με την υπόλοιπη υφήλιο.
Την ίδια στιγμή, η Ελλάδα έστησε γρήγορα ένα σαφές πλάνο, βασισμένο στα διεθνή δεδομένα, ενώ την ίδια στιγμή μετρούσε τις πραγματικές/ρεαλιστικές δυνατότητες της και όχι εκείνες που θα ήθελε να έχει σε ένα ιδανικό κόσμο, μια ιδανική στιγμή, (ίσως, γιατί ενδόμυχα ήξερε πως δεν διαθέτει NHS).
Έδειξε τον ορθολογισμό της Ιπποκράτειας μεθοδολογίας και έδωσε βάρος στο «προλαμβάνειν» ως την κεντρική εκείνη απάντηση στη νέα δοκιμασία.
Το κυριότερο όμως: Προς ευχάριστη έκπληξη, όπως ποτέ άλλοτε, το πολιτικό προσωπικό της χώρας συμβουλεύτηκε, αλλά κυρίως εμπιστεύτηκε τους επιστήμονες ώστε η μηχανή ανταπόκρισης και δράσης να κινηθεί άμεσα και αποτελεσματικά.
Μέτρα, δράση και ανταπόκριση πολιτών
Η Μεγάλη Βρετανία, άργησε χαρακτηριστικά να συμβουλεύσει τους πολίτες για κοινωνική αποστασιοποίηση και παραμονή στο σπίτι. Για αρκετές μέρες και ενώ ήδη γίνονταν γνωστές οι τραγικές ιστορίες ανά την υφήλιο, η Μεγάλη Βρετανία έδειχνε να νιώθει ασφαλής επιτρέποντας συναυλίες, ανοιχτά εστιατόρια, μαγαζιά με έντονο συγχρωτισμό σε κάθε πολυσύχναστο σημείο της πόλης παράλληλα με τα ανοιχτά σχολεία.
Βέβαια, όπως τονίζει ο καρδιολόγος Νικόλαος Παπαγεωργίου αξίζει να σημειωθεί πως η κίνηση στους δρόμους μειώθηκε αρκετά πολύ πριν δοθεί η οριστική εντολή τόσο λόγω του αριθμού των μεταναστών της μητρόπολης, όσο και γιατί ο ίδιος ο Βρετανικός λαός διαθέτει την κοινωνική ευαισθησία που απαιτείται. Ορισμένα τοπικά σχολεία άρχισαν να μειώνουν τις ώρες λειτουργίας, ενώ κάποια καταστήματα πριν ακόμη παρθεί η απόφαση για «lockdown» και ελαχιστοποίηση της μετακίνησης πολιτών άλλαξαν την πολιτική λειτουργίας.
Την ίδια στιγμή, τα βασικά καταστήματα τροφίμων δεν έπαιρναν μέτρα και ήταν μόνο όταν η ίδια η αγορά (παρά το κράτος) άρχισε να επιβάλει στους πολίτες την παραμονή στο σπίτι που ήταν πλεον εμφανής η διαφορά στην βρετανική πρωτεύουσα.
Στην Ελλάδα, οι λήψεις αποφάσεων για αυστηρά μέτρα ήταν γρήγορες και με εξαιρετικά οργανωμένο τρόπο, για τα ελληνικά δεδομένα. Έκλεισαν τα σχολεία, τέθηκαν κανόνες συμπεριφοράς στα καταστήματα πρώτης ανάγκης και πολύ γρήγορα μπήκε σε εφαρμογή ένα αυστηρό σύστημα ελέγχου.
Ακόμη και η διαδικασία δήλωσης εξόδου αλλά και τα διοικητικά πρόστιμα, έδωσαν το μήνυμα της σοβαρότητας της κατάστασης και σε εκείνους που δεν το είχαν αντιληφθεί. Στις δε εφευρετικότητες των Ελλήνων για ευκαιρίες αποδράσεων, νέα μέτρα και ακόμη πιο αυστηρός έλεγχος έδειχνε ένα οργανωμένο κράτος στο οποίο οι περισσότεροι πολίτες ανταποκρίθηκαν αναλόγως των περιστάσεων.
Έκτακτη διαχείριση
Η Ελλάδα με αυτογνωσία, δεν προσπάθησε να καμουφλάρει τα ήδη γνωστά προβλήματα του συστήματος. Γνωρίζοντας τις πραγματικές δυνάμεις της, προσπάθησε να αυξήσει με κόπο το δυναμικό της με επιπρόσθετες προσλήψεις, δωρεές και εθελοντισμό κατά τις δυνατότητες της.
Σε αυτό σύμμαχος ήταν το αρχικό πλάνο της πρόβλεψης και του ελέγχου το οποίο ήταν αλληλένδετο με τις έκτακτες δράσεις που είχε δυνατότητα να παράσχει σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης.
Σε αυτήν την περίπτωση, η Μεγάλη Βρετανία έκανε κάποια δυναμικά και αξιοθαύμαστα βήματα μπροστά. Το NHS αύξησε σημαντικά των αριθμό κρεβατιών σε μονάδες, ενώ προχώρησε στη δημιουργία προσωρινών νοσοκομείων.
Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα του νοσοκομείου Nightingale στο εκθεσιακό κέντρο Excel του Λονδίνου. Στήθηκε με τη βοήθεια του Βρετανικού στρατού και επιλεγμένου ιατρικού προσωπικού του NHS. Ξεκίνησε ήδη με 500 κλίνες, ενώ έχει τη δυνατότητα να αυξήσει στις 4000, και να αποτελέσει πιθανώς το μεγαλύτερο κέντρο COVID-19 παγκοσμίως.
Έρευνα
Η εμπειρία μας αναφορικά στο συγκεκριμένο ιό είναι περιορισμένη. Έτσι, η ιατρική κοινότητα παγκοσμίως, προσπαθεί ταυτόχρονα με την καθημερινή ιατρική αντιμετώπιση να ερευνήσει δείγματα και περιπτώσεις ασθενών σε χρόνους ρεκόρ.
Μεγάλα ιδρύματα όπως το Imperial College και το πανεπιστήμιο της Οξφόρδης έχουν ριχτεί στη μάχη της έρευνας, ενώ ομάδες, όπως στο νοσοκομείο St. Bartholomew’s συλλέγουν δεδομένα ταυτόχρονα με την καθημερινή κλινική διαχείριση ώστε να μελετήσουν την επίδραση του COVID-19 στην υγεία του νοσοκομειακού προσωπικού και την πιο ειδική σχέση μεταξύ COVID-19 και καρδιαγγειακών νοσημάτων.
Η Ελλάδα δεν μένει πίσω, αλλά δρα δυναμικά και δείχνει την εξωστρέφειά της, κάνοντας μια σημαντική κίνηση διεξάγοντας την πολυεθνική, πολυκεντρική μελέτη GRECCO19 με σκοπό να μελετήσει της ευεργετικές επιδράσεις της κολχικίνης στην καρδιοπροστασία ασθενών με COVID-19.
Συνεπές Ιατρικό Προσωπικό – Έλλειψη Σωστής Διαχείρισης
Στόχος μας δεν είναι να κρίνουμε τα συστήματα υγείας, αλλά τον τρόπο διαχείρισής τους.
Το ζήτημα φαίνεται πως είναι περισσότερο στο πως διαχειριζόμαστε το δυναμικό που έχουμε, πόσο γρήγορα παίρνουμε τις αποφάσεις, πόσο συγκροτημένοι είναι εκείνοι που τις παίρνουν και κυρίως πόσο οι έγκριτοι επιστήμονες εισακούγονται στο πολιτικό προσωπικό της κάθε Χώρας.
Θα μπορούσε να πει κανείς πως η Μεγάλη Βρετανία έδειξε μια αμφίθυμη αντίδραση σε συνέχεια εκείνης του Brexit και της αποστασιοποίησής της από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Η τελευταία άπλωσε χέρι βοηθείας, με την πρώτη να το απορρίπτει και να προτιμά να βασιστεί στις δικές της δυνάμεις, όμως εδώ συζητούμε για ένα παγκόσμιο ζήτημα.
Είναι επιτακτική ανάγκη η Ελλάδα, να γίνει σοφή μέσα από τα λάθη των άλλων. Έχει το δικαίωμα, όπως κάθε χώρα να μην είναι προετοιμασμένη για μια τέτοια δοκιμασία, όμως έχει υποχρέωση να αντιδρά άμεσα και συντεταγμένα. Φαίνεται ότι η αντίδραση της σε μια πρωτοφανή κρίση για όλη την υφήλιο ήταν έως τώρα υποδειγματική. Η συνεργασία της Πολιτείας με την Επιστήμη ήταν άψογη και τα αποτελέσματα της συνεργασίας αυτής υπερκάλυψαν τις σημαντικές της αδυναμίες στο σύστημα υγείας.
Την έξαρση της νόσου, θα ακολουθήσει ή ύφεση και ίσως ξανά έξαρση το Φθινόπωρο. Πρόκειται για ένα μαραθώνιο στον οποίο πρέπει να τερματίσουν όλοι.
*Το άρθρο συνυπογράφουν οι:
Γεράσιμος Σιάσος
Αν. Καθηγητής Καρδιολογίας
Αντιπρόεδρος Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ
Πρόεδρος Πανεπιστημιακών Νοσοκομείων Αρεταίειο και Αιγινήτειο
Νικόλαος Παπαγεωργίου
Καρδιολόγος St. Bartholomew’s Hospital &
Hon. Clinical Lecturer UCL, Λονδίνο, Ηνωμένο Βασίλειο
Δημήτριος Τούσουλης
Καθηγητής Καρδιολογίας
Αντιπρύτανης ΕΚΠΑ
Κριστίν Λαγκάρντ: Πώς η ΕΚΤ βοηθά τις επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά στην κρίση του κορωνοϊού
Απαγόρευση κυκλοφορίας – Χαρδαλιάς: Κλείνουν τα διόδια – Διπλασιάζονται τα πρόστιμα
«Θερίζει» ο κορωνοϊός στις ΗΠΑ με σχεδόν 2.000 νεκρούς για 2η συνεχόμενη μέρα
