Ενδεχομένως να διαβάζεται σαν σκηνή από σενάριο ταινίας επιστημονικής φαντασίας: το 2050 οι λοιμώξεις θα ευθύνονται για 10 εκατομμύρια θανάτους ετησίως σε όλο τον κόσμο, περισσότερους από αυτούς που θα προκαλεί ο καρκίνος. Όμως, δεν είναι σενάριο. Είναι η εκτίμηση των επιστημόνων που βασίζεται σε πραγματικά στοιχεία και δεδομένα για την αντοχή των μικροβίων στα αντιβιοτικά στην οποία οδηγεί η κατάχρηση των αντιβιοτικών φαρμάκων. Πρόκειται για ένα μείζον πρόβλημα δημόσιας υγείας, με βαρύτατο κόστος, οικονομικό, αλλά και στην υγεία και τις ζωές των ανθρώπων. Η μικροβιακή αντοχή συσχετίζεται ήδη παγκοσμίως με 700.000 θανάτους το χρόνο. Το μερίδιο της Ελλάδας σε αυτό τον αριθμό θανάτων φαίνεται μικρό, αλλά δεν είναι με βάση τον πληθυσμό της, καθώς καταγράφονται περίπου 1.626 ανθρώπινες απώλειες τον χρόνο λόγω λοιμώξεων.
Πρόκειται για μερικές από τις επισημάνσεις που έκανε η κυρία Ελένη Γιαμαρέλλου, Πρόεδρος του Δ.Σ. της Ελληνικής Εταιρείας Χημειοθεραπείας, Καθηγήτρια Παθολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, Λοιμωξιολόγος, Διευθύντρια Α’ Παθολογικής-Λοιμωξιολογικής Κλινικής Νοσοκομείου «Υγεία», στο πλαίσιο πρόσφατης επιστημονικής εκδήλωσης για την Παγκόσμια Εβδομάδα Ευαισθητοποίησης για την Ορθολογική Χρήση των Αντιβιοτικών. Σκοπός της εκδήλωσης ήταν η ενημέρωση σχετικά με τις διαστάσεις που λαμβάνει το φαινόμενο της μικροβιακής αντοχής στην Ελλάδα και παγκοσμίως, τις απαραίτητες δράσεις για την καταπολέμηση του προβλήματος, καθώς και το ρόλο του κοινού και των επαγγελματιών υγείας στη σωστή χρήση των αντιβιοτικών.
Αναφερόμενη στις διαστάσεις και στα αίτια του προβλήματος της μικροβιακής αντοχής, η κυρία Γιαμαρέλλου τόνισε μεταξύ άλλων: «Οι λοιμώξεις που προκαλούνται από ανθεκτικά μικρόβια αποτελούν ένα από τα μεγαλύτερα υγειονομικά προβλήματα· υπολογίζεται ότι δυνητικά έως το 2050 θα ευθύνονται ετησίως για 10 εκατομμύρια θανάτους παγκοσμίως, περισσότερους από αυτούς που θα προκαλεί ο καρκίνος. Σύμφωνα με δημοσίευση Ευρωπαίων επιστημόνων, τα βακτήρια που είναι ανθεκτικά στα αντιβιοτικά ευθύνονται για το θάνατο 33.000 ανθρώπων στην Ευρωπαϊκή Ένωση το 2015, προκάλεσαν δε 670.000 λοιμώξεις. Την ίδια χρονιά, στην Ελλάδα, μία από τις χώρες που πλήττονται περισσότερο από το πρόβλημα της μικροβιακής αντοχής, καταγράφηκαν 18.472 λοιμώξεις και 1.626 θάνατοι από τέτοια μικρόβια. Δύο είναι οι βασικές αιτίες πίσω από το πρόβλημα της μικροβιακής αντοχής: η κατάχρηση των αντιβιοτικών (στην κοινότητα, το νοσοκομείο ακόμα και την κτηνοτροφία), με αποτέλεσμα τη δημιουργία ανθεκτικών μικροβίων, καθώς και οι κακές συνθήκες υγιεινής, στις οποίες οφείλεται η διασπορά των μικροβίων από ασθενή σε ασθενή» κατέληξε η ειδικός.
Ο ρόλος – και η ευθύνη- των επαγγελματιών υγείας
Εστιάζοντας στις δράσεις για την καταπολέμηση του προβλήματος, ο κ. Θεόδωρος Πέππας, Πρόεδρος του Δ.Σ. της Ελληνικής Εταιρείας Ελέγχου Λοιμώξεων, Παθολόγος – Λοιμωξιολόγος, Διευθυντής Γ’ Παθολογικού Τμήματος Γενικού Κρατικού Νοσοκομείου Νίκαιας – Πειραιά «Άγιος Παντελεήμων» αναφέρθηκε στο υπάρχον νομοθετικό πλέγμα και την ανάγκη συντονισμένων δράσεων από τους επαγγελματίες υγείας. «Ο έλεγχος των νοσοκομειακών λοιμώξεων και της μικροβιακής αντοχής, νομοθετημένος με το ΦΕΚ 388/2014, προβλέπει ειδική ομάδα (ΟΕΚΟΧΑ – Ομάδα Επιτήρησης Κατανάλωσης και Ορθής Χρήσης Αντιβιοτικών) για επιτήρηση της κατανάλωσης και, κυρίως, της ορθολογικής χρήσης των αντιβιοτικών, με σκοπό τη βέλτιστη αξιοποίηση τους και την προστασία των νεότερων από αλόγιστη χρήση και δημιουργία ανθεκτικών μικροβίων και σε αυτά. Η Ελληνική Εταιρεία Ελέγχου Λοιμώξεων από κοινού με την Ελληνική Εταιρεία Χημειοθεραπείας δημιούργησε το δίκτυο AMS.net, με σκοπό να συνδράμει ΟΕΚΟΧΑ και λοιμωξιολόγους και ήδη έχει επισκεφθεί πολλά νοσοκομεία, με απτά ευμενή αποτελέσματα» περιέγραψε τις δράσεις τους ο ειδικός.
Αυτό που πλέον έχουν αποκομίσει οι ειδικοί είναι ότι και η απόλυτα ορθή αντιμικροβιακή αγωγή, ή η επακόλουθη υποστροφή μικροβιακής αντοχής, δεν επαρκούν για τον έλεγχο καθώς απαιτείται, παράλληλα αυστηρή τήρηση των κανόνων υγιεινής. «Πρώτιστο μέσον αυτής είναι η χρήση αλκοολούχου διαλύματος για την υγιεινή των χεριών του ιατρονοσηλευτικού προσωπικού. Η αποφυγή διασποράς ανθεκτικών μικροβίων σε άλλους νοσηλευόμενους είναι κεφαλαιώδης στόχος και τα προαπαιτούμενα μέσα είναι αύξηση τήρησης υγιεινής χεριών, αναγνώριση και μόνωση αποικισμένων από ανθεκτικά μικρόβια ασθενών όπως και η επάρκεια νοσηλευτικού προσωπικού. Πρέπει όλοι, κράτος, επαγγελματίες υγείας και κοινό να συστρατευθούμε σε αυτόν τον αγώνα» είπε ο κ. Πέππας.
Η θλιβερή πρωτιά της Ελλάδας στην κατανάλωση αντιβιοτικών
Ο κ. Παναγιώτης Γαργαλιάνος – Κακολύρης, Πρόεδρος του Δ.Σ. της Ελληνικής Εταιρείας Λοιμώξεων, Παθολόγος-Λοιμωξιολόγος, Διευθυντής Παθολογικής-Λοιμωξιολογικής Κλινικής Νοσοκομείου Ιατρικό Κέντρο Αθηνών αναφέρθηκε στο ρόλο του κοινού, τονίζοντας την ανάγκη για εξορθολογισμό της χρήσης των αντιβιοτικών και στην κοινότητα, εκτός από τα νοσοκομεία. Οι μελέτες δείχνουν ότι και σε αυτόν το χώρο η Ελλάδα κατέχει θλιβερά πρωτεία μεταξύ των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης ως προς την κατανάλωση αντιβιοτικών, ενώ η αγορά τους γίνεται συνήθως χωρίς ιατρική συνταγή από τα φαρμακεία.
«Γίνεται πλέον σαφές ότι η λύση του προβλήματος περνά μέσα από την ευαισθητοποίηση του κοινού. Είναι ανάγκη ο κόσμος να καταλάβει ότι τα αντιβιοτικά δεν είναι αναλγητικά, που πρέπει να υπάρχουν στο οικιακό φαρμακείο και μάλιστα να αντικαθίστανται όταν λήγουν, ότι δεν βοηθούν στην αντιμετώπιση του κοινού κρυολογήματος και ότι τελικά πρέπει να λαμβάνονται μόνο με συνταγή ιατρού και στη διάρκεια, που ο ίδιος καθορίζει, και όχι να διακόπτονται με την υποχώρηση των συμπτωμάτων» τόνισε ο κ. Γαργαλιάνων-Κακολύρης.
Στο πλαίσιο της μάχης κατά της μικροβιακής αντοχής, η φαρμακευτική εταιρία Pfizer Hellas ανέθεσε στην Ένωση Σεναριογράφων Ελλάδος τη διοργάνωση διαγωνισμού πρωτότυπου σεναρίου ταινίας μικρού μήκους, με θέμα τις συνέπειες της μικροβιακής αντοχής. Στόχος της πρωτοβουλίας, η οποία παρουσιάστηκε στο πλαίσιο της εκδήλωσης, θα είναι να δοθεί η δυνατότητα σε σεναριογράφους, έμπειρους και νέους, να εμπλακούν δημιουργικά στον αγώνα ευαισθητοποίησης της κοινωνίας, για την ορθολογική χρήση των αντιβιοτικών.
Ο κ. Αλέξανδρος Κακαβάς, Πρόεδρος της Ένωσης Σεναριογράφων Ελλάδος, χαιρέτησε την πρωτοβουλία: «Ο διαγωνισμός αυτός επιδιώκει να παρακινήσει όποιον ενδιαφέρεται να δοκιμάσει την τύχη του, αλλά και το ταλέντο του, μετέχοντας σε αυτή την ιδιαίτερα πρωτότυπη και διαφορετική ενέργεια, που επέλεξε η Pfizer. Ένα σενάριο με θέμα τις συνέπειες της μικροβιακής αντοχής που θα γυριστεί, υπό προϋποθέσεις, σε ταινία. Η Ένωση Σεναριογράφων Ελλάδος θα προσφέρει την πείρα, τις γνώσεις και το ταλέντο της, ώστε να διασφαλισθεί η βράβευση των καλλιτέρων σεναρίων και να παραχθεί μια ταινία που θα επιτύχει το στόχο της» κατέληξε.
