Με κρούσματα κορωνοϊού σε απόσταση αναπνοής από τα 60.000 και σχεδόν 300 διασωληνωμένους έκλεισε το πρώτο 20ήμερο του Αυγούστου. Πώς θα επιβαρύνει η μεγάλη διασπορά το σύστημα υγείας, δεδομένης της απειλής από την υπερμεταδοτική μετάλλαξη «Δέλτα» και το μεγάλο ποσοστό ανεμβολίαστων;
Οι ειδικοί ξεδιπλώνουν τα επιδημιολογικά σενάρια για το φθινόπωρο και εξηγούν πώς θα κερδηθεί φέτος το στοίχημα των ανοιχτών σχολείων με τις μικρότερες «απώλειες» σε σχέση με το επιδημιολογικό φορτίο.
«Μάντης κακών», αποδεικνύεται ο Αύγουστος για την επιδημιολογική πορεία της χώρας και την προβλεπόμενη εξέλιξή της τον Σεπτέμβριο. Στη μεγάλη διασπορά του κορωνοϊού από την αυξημένη κινητικότητα των διακοπών και την επικράτηση της μετάλλαξης «Δέλτα» προστίθεται ο σημαντικά μειωμένος ρυθμός εμβολιασμών που μετέτρεψε σε εμπόδιο την επίτευξη ενός ισχυρού τείχους ανοσίας έναντι της COVID-19.
Μολονότι η κατάσταση κρίνεται ακόμη ελεγχόμενη από τους ειδικούς, η αγωνία κορυφώνεται για το τι θα ακολουθήσει μετά την επιστροφή στην καθημερινότητα και, κυρίως, μετά την επαναλειτουργία των εκπαιδευτικών μονάδων. Αναπόδραστα, το ζήτημα τοποθετεί ψηλά στην ατζέντα για τη διαχείριση της πανδημίας τον εμβολιασμό μαθητών και καθηγητών, καθώς και την τήρηση ειδικών υγειονομικών πρωτοκόλλων ώστε να κερδηθεί το δύσκολο στοίχημα των ανοιχτών σχολείων.
Ενδεικτικά είναι τα ραντεβού εμβολιασμού που κλείστηκαν συνολικά το δεκαήμερο πριν από τον Δεκαπενταύγουστο: μόλις 72.000, όταν τις καλές ημέρες της εμβολιαστικής εκστρατείας «Ελευθερία» οι ημερήσιοι εμβολιασμοί ξεπερνούσαν τους 100.000.
Το ακριβό τίμημα του καλοκαιριού
«Ο Αύγουστος μας εξέπληξε με την ένταση του επιδημικού κύματος. Η κατάσταση που έχει διαμορφωθεί δείχνει ότι ήταν πολύ υψηλή η κινητικότητα του πληθυσμού, πολύ μεγάλη η χαλάρωση των μέτρων και αυτά σε συνδυασμό με ένα πολύ χαμηλό ποσοστό εμβολιασμένων», αναφέρει στο «ΘΕΜΑ» ο αναπληρωτής καθηγητής Επιδημιολογίας της Ιατρικής Σχολής του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (ΕΚΠΑ) και μέλος της Επιτροπής Εμπειρογνωμόνων του υπουργείου Υγείας Δημήτρης Παρασκευής.
Τις είκοσι πρώτες ημέρες του Αυγούστου τα νέα κρούσματα έφτασαν τα 59.634, ο δείκτης αναπαραγωγής της νόσου (Rt) βρέθηκε στο 1,09 και οι διασωληνωμένοι ασθενείς στους 296. Στα νοσοκομεία της χώρας νοσηλεύονταν έως και την περασμένη Πέμπτη 2.267 ασθενείς με COVID-19 -οι 653 εκ των οποίων σε Μονάδες (ΜΕΘ, ΜΑΦ, ΜΕΛ, Θαλάμους Αρνητικής Πίεσης)-, αριθμός υπερδιπλάσιος συγκριτικά με τέσσερις εβδομάδες νωρίτερα.
Σύμφωνα με τον καθηγητή Παθολογίας και μέλος της Επιτροπής Εμπειρογνωμόνων Χαράλαμπο Γώγο, η πληρότητα των απλών κλινών COVID είναι στο 41% και των ΜΕΘ περίπου στο 60% Η εικόνα παραπέμπει στις αρχές Μαρτίου, όταν η επιδημία βρισκόταν σε ανηφορική τροχιά και το αντίστοιχο ποσοστό για τις ΜΕΘ ήταν στο 63%, με ποιοτικές ωστόσο διαφορές.
Το επιδημιολογικό βάρος λυγίζει πλέον συστήματα υγείας σε μικρότερες περιοχές και όχι στα μεγάλα αστικά κέντρα, όπως η Αττική και η Θεσσαλονίκη. Αρκεί να συγκριθούν οι δύο μεγάλες Περιφέρειες με κάλυψη ΜΕΘ-COVID 76% και 57% αντίστοιχα, με την Κρήτη και το 96,5% ως την Πέμπτη. Στα νοσοκομεία του νησιού νοσηλεύονταν 159 ασθενείς, με έναν στους τρεις σε Μονάδα (56).
Το καλοκαίρι ο κορωνοϊός επέλεξε τα νησιά, γεγονός που πιστοποιούν οι δείκτες θετικότητας κορυφαίων τουριστικών προορισμών για την εβδομάδα πριν από τον Δεκαπενταύγουστο όπως η Νάξος (9,60%), η Μύκονος (6,04%), η Πάρος (5,78%) και η Ρόδος (4,27%). Οι ειδικοί εκτιμούν ότι η κατάσταση θα αλλάξει άρδην έως τις 10 Σεπτεμβρίου: το επιδημιολογικό βάρος θα μετατοπιστεί ξανά στις μεγάλες περιοχές όπως η Αττική, που συγκεντρώνει καθημερινά το ένα τέταρτο των νέων λοιμώξεων κορωνοϊού με ό,τι αυτό συνεπάγεται για το σύστημα υγείας.
Μετάλλαξη «Δέλτα» – ανεμβολίαστοι: ο επικίνδυνος συνδυασμός
Προς το παρόν, στο στόχαστρο της πανδημίας βρίσκονται κυρίως οι ανεμβολίαστοι, αποτελώντας την πλειοψηφία των νοσηλειών και των νέων θανάτων – 355 έως προχθές. Ο αριθμός του ενήλικου ανεμβολίαστου πληθυσμού υπολογίζεται σε 2,5 εκατομμύρια.
Σύμφωνα με τα επιδημιολογικά μοντέλα και την εκτίμηση ότι όλοι θα μολυνθούμε από το μεταλλαγμένο στέλεχος «Δέλτα», προκύπτει ότι 375.000 εξ αυτών θα χρειαστούν νοσηλεία και περισσότεροι από 25.000 θα εισαχθούν σε ΜΕΘ. «Αν δεν ανοσοποιηθεί ένα ποσοστό άνω του 80% του πληθυσμού δεν θα καταστεί ήπιο κανένα επιδημικό κύμα», επισημαίνει ο κ. Παρασκευής.
Τη σημασία του εμβολιασμού υπογραμμίζει μιλώντας στο «ΘΕΜΑ» και ο καθηγητής Πνευμονολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης και διευθυντής στην Πανεπιστημιακή Πνευμονολογική Κλινική του Πανεπιστημιακού Γενικού Νοσοκομείου Ηρακλείου (ΠΑΓΝΗ) Νίκος Τζανάκης σχετικά με τα πιθανά σενάρια για την πορεία της πανδημίας: «Η βραχυχρόνια πρόβλεψη τριών εβδομάδων του μοντέλου του Πανεπιστημίου Κρήτης/ΙΤΕ μάς δίνει την εικόνα μιας παρατεταμένης κορύφωσης/επιπέδωσης της καμπύλης των κρουσμάτων σε υψηλό επίπεδο περί τα 3.000-3.500/ημέρα (κινητός μέσος όρος).
Η ζήτηση απλών κλινών θα φτάσει περί τις 300 εισαγωγές την ημέρα και, με δεδομένη τη σχετικώς πιο γρήγορη διακίνηση λόγω μικρής ηλικίας/εμβολιασμού των ασθενών (πολλά εξιτήρια/ημέρα), η συνολική δύναμη κλινών θα κυμανθεί περί τους 2.000-2.500 ασθενείς. Ο αριθμός των διασωληνωμένων θα συνεχίσει να αυξάνεται κατά μέσο όρο 5-8 ανά ημέρα με αποτέλεσμα να έχουμε έναν συνολικό αριθμό 340-380 έως τις 5 Σεπτεμβρίου». Ο ίδιος επισημαίνει ότι «οι προαναφερθέντες αριθμοί θα ήταν 2,5-3 φορές υψηλότεροι χωρίς εμβολιασμούς».
Περισσότεροι από 5,5 εκατομμύρια πολίτες έχουν ολοκληρώσει τον εμβολιασμό τους έναντι του κορωνοϊού, αριθμός εντούτοις χαμηλός που δεν επιτρέπει αισιοδοξία παρά… με το σταγονόμετρο. «Υπάρχει περιθώριο να αναστραφεί αυτή η εικόνα», σχολιάζει ο κ. Παρασκευής και εξηγεί ότι «είναι πολύ σημαντικό κατά την επιστροφή μας, εκτός του προγραμματισμού του εμβολίου για όσους δεν το έχουμε κάνει, να τηρήσουμε τα μέτρα προστασίας.
Το πώς θα εξελιχθεί η πανδημία μπορεί να κριθεί από την επιστροφή μας μετά τις διακοπές που θα πρέπει να συνοδεύει η διενέργεια ενός απλού self-test, ιδίως τη δεύτερη και πέμπτη ημέρα, η πενθήμερη αυτοαπομόνωση για τους ανεμβολίαστους και ο περιορισμός των επαφών με άτομα ευπαθών ομάδων ή ηλικιωμένους».
Η διασπορά του ιού θα μεταφερθεί από τον επόμενο μήνα στους χώρους εκπαίδευσης και εργασίας, οπότε με τη λήψη κατάλληλων μέτρων θα αποτραπούν πιθανές συρροές νέων κρουσμάτων.
Όπως εξηγεί ο κ. Τζανάκης για τις σχολικές και πανεπιστημιακές δομές, «το άνοιγμα της εκπαίδευσης μπορεί με τα κατάλληλα μέτρα πρόληψης να μην επηρεάσει σημαντικά τους πανδημικούς δείκτες και κατά συνέπεια να μην προκαλέσει δυσλειτουργίες όπως αναστολή εκπαιδευτικής δραστηριότητας κ.λπ. Εκτός της αυτονόητης προσπάθειας για μαζικούς εμβολιασμούς, θα πρέπει να ισχύσουν συγκεκριμένες στρατηγικές ανακοπής συρροών με εκτεταμένο testing προσαρμοσμένο στο εμβολιαστικό status των μαθητών/φοιτητών.
Είναι αυτονόητο επίσης ότι τα μέτρα αυτοπροστασίας θα πρέπει να τηρηθούν ευλαβικά, ενώ πρέπει να καταβληθεί προσπάθεια αραίωσης του δυναμικού των εκπαιδευομένων ανά χωρητικότητα αιθουσών».
Η πρόταση του καθηγητή, που βρίσκει εφαρμογή και στα εργασιακά περιβάλλοντα, φαίνεται να λαμβάνει ήδη σάρκα και οστά σε περιπτώσεις όπως αυτή μεγάλου τραπεζικού ιδρύματος που θέτει εφεξής τους εργαζόμενούς του, ανεμβολίαστους και εμβολιασμένους, υπό καθεστώς τηλεργασίας για δέκα ημέρες κατά την επιστροφή τους από τις διακοπές.
Τα σενάρια για το άνοιγμα της εκπαίδευσης
«Το εμβόλιο για την COVID-19 είναι το μοναδικό και πιο σημαντικό εργαλείο για την ομαλή λειτουργία των σχολείων και των πανεπιστημίων. Αυτή τη στιγμή έχουμε ασφαλή και αποτελεσματικά εμβόλια για παιδιά ηλικίας 12-17 ετών. Αναμένεται τους επόμενους μήνες να ολοκληρωθούν οι κλινικές μελέτες για παιδιά 6-12 ετών», αναφέρει στο «ΘΕΜΑ» ο δρ Θεοκλής Ζαούτης, μέλος της Επιτροπής Εμπειρογνωμόνων του υπουργείου Υγείας για τον κορωνοϊό, επιστημονικός διευθυντής του Κέντρου Κλινικής Επιδημιολογίας & Εκβασης Νοσημάτων (CLEO) και επίτιμος καθηγητής Παιδιατρικής της Ιατρικής Σχολής Perelman του Πανεπιστημίου Πενσιλβάνια των ΗΠΑ.
Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία που ανακοίνωσε ο γενικός γραμματέας Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας, Μάριος Θεμιστοκλέους, τα ποσοστά εμβολιασμού στον νεότερο πληθυσμό ανέρχονται στο 39,4% για τους 18-24, 11,1% για τους 15-17 και στο 3% για τους 12-14. Καίτοι τελευταίοι στην προτεραιοποίηση των εμβολίων, η περιορισμένη ακόμα συμμετοχή τους στο τείχος ανοσίας ενδεχομένως λόγω των διακοπών προβληματίζει. Η εξάπλωση της μετάλλαξης «Δέλτα», εκτιμά ο κ. Ζαούτης, «έχει σπρώξει το όριο εμβολιασμού που χρειάζεται για να χτιστεί το τείχος ανοσίας, πάνω από το 80% και πιθανώς πλησίον του 90%».
Ο καθηγητής αναφέρει ότι το τείχος ανοσίας είναι η εγγύηση για την ομαλή λειτουργία της εκπαίδευσης, η θωράκιση της οποίας θα ενισχυθεί με επιπλέον υγειονομικά πρωτόκολλα που θα θεσπιστούν από την Επιτροπή Εμπειρογνωμόνων σε συνεργασία με το υπουργείο Παιδείας, τον Εθνικό Οργανισμό Δημόσιας Υγείας (ΕΟΔΥ) και άλλους σχετικούς φορείς, λαμβάνοντας υπ’ όψιν τις οδηγίες διεθνών οργανισμών και τα συνεχώς ανανεούμενα επιστημονικά δεδομένα.
«Η μάσκα είναι το πιο απλό και ανώδυνο μέτρο σε σύγκριση με μέτρα που δυσχεραίνουν την ομαλή λειτουργία των σχολείων, όπως η εκ περιτροπής διδασκαλία. Το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων των ΗΠΑ (CDC) προτείνει τον εμβολιασμό και τη μάσκα ως πρωταρχικά εργαλεία για τη διασφάλιση μείωσης μεταδοτικότητας», εξηγεί ο δρ Ζαούτης, προσθέτοντας το testing σε ασυμπτωματικά παιδιά ως επιπλέον εργαλείο στη συνολική στρατηγική για την ασφαλή λειτουργία των σχολείων.
Τι δεν ενδέχεται να εφαρμοστεί; Ο καθηγητής απορρίπτει ως αναποτελεσματικές για τη μείωση της ενδοσχολικής διασποράς μεθόδους όπως οι αποστάσεις των δύο μέτρων, η καθημερινή θερμομέτρηση και η χρήση διαχωριστικών πλέξιγκλας, για τα οποία εξηγεί: «Οι αποστάσεις των δύο μέτρων μπορούν να μειώσουν τη διασπορά, αλλά είναι δύσκολη η εφαρμογή τους στην εκπαίδευση. Επιπλέον προσφέρουν ελάχιστα αν οι μαθητές φορούν μάσκα και οι περισσότεροι είναι εμβολιασμένοι.
Το CDC προτείνει απόσταση ενός μέτρου, μόνο εάν υπάρχει η δυνατότητα. Επειτα, με τη θερμομέτρηση διαφεύγουν τα ασυμπτωματικά περιστατικά, συνηθέστερα μεταξύ των παιδιών, ενώ τα διαχωριστικά πλέξιγκλας δεν μειώνουν την αερογενή διασπορά του ιού και, σε συγκεκριμένες περιπτώσεις, μπορεί να μειώσουν την ελεύθερη ροή αέρα».
Τέλος, σε ό,τι αφορά τους εκπαιδευτικούς, το εκπαιδευτικό προσωπικό και τους φοιτητές στα Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα, το υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων ανακοίνωσε προ ημερών ότι η προσέλευση στην εργασία θα συνοδεύεται από πιστοποιητικό εμβολιασμού, βεβαίωση παρελθούσας νόσησης COVID-19 (τελευταίου εξαμήνου) ή βεβαίωση αρνητικού διαγνωστικού τεστ δύο φορές την εβδομάδα με επιβάρυνση των ίδιων.
