Αν τις τελευταίες μέρες του 2020, όταν παραλαμβάνονταν τα πρώτα εμβόλια, ρωτούσε κάποιος τους πολίτες για την μεγαλύτερη ανησυχία τους, σίγουρα αυτή θα περιστρεφόταν γύρω από την οργάνωση του εμβολιασμού και την επικοινωνία μεταξύ κράτους και πολιτών. Μέσα σε λιγότερο από ενάμιση μήνα, η Ελλάδα έχει καταφέρει κάτι που φαινόταν αρχικά απίθανo: όχι μόνο να επιδεικνύει εντυπωσιακή συνέπεια στην διαδικασία του εμβολιασμού, αλλά να έχει ακόμα καλύτερες προοπτικές για το μέλλον.
Ακόμα και σε σύγκριση με χώρες οι οποίες ξεκίνησαν με πληρέστερη οργανωτική και εφοδιαστική αλυσίδα, η Ελλάδα -όπως δηλώνουν και εξηγούν αρμόδια κυβερνητικά στελέχη- καταγράφει πολύ καλύτερα αποτελέσματα. Κυρίως όμως έχει πετύχει να αποφύγει πολλές τεχνικές και οργανωτικές αρρυθμίες που μεταφράζονται σε σημαντικές καθυστερήσεις. Μέχρι σήμερα έχουν γίνει 603.667 εμβολιασμοί, εκ των οποων οι 27.901 το τελευταίο 24ωρο.
Το ηλεκτρονικό χάος των ΗΠΑ
Οι αξιολογήσεις από την άλλη άκρη του Ατλαντικού δεν είναι καθόλου θετικές. Παρά το γεγονός ότι οι ΗΠΑ έχουν ξεκινήσει δυναμικά στο πλήθος εμβολιασμών, το VAMS, το σύστημα οργάνωσης των εμβολιασμών που κόστισε πάνω από 44 εκατομμύρια δολάρια, χαρακτηρίζεται ως τρομερά δύσχρηστο και αναξιόπιστο, ακόμα και για χρήστες με επαρκείς ψηφιακές δεξιότητες.
Όπως αναφέρει το MIT Technology Review, πολλοί πολίτες διαμαρτύρονται για ακυρώσεις από το ίδιο το σύστημα και για λανθασμένες καταχωρήσεις που οδηγούν σε αποκλεισμό όσους εσφαλμένα καταγράφονται ως μη εμφανισθέντες. Η δυσχρηστία και η αναξιοπιστία του VAMS έχουν οδηγήσει ολόκληρες πολιτείες, αλλά και δομές αυτόνομα, στην υιοθέτηση παράλληλων συστημάτων, είτε με την αγορά λογισμικού, είτε με αυτοσχέδιες (ακόμα και χειρόγραφες) διαδικασίες.
Η κακή οργάνωση έχει προκαλέσει αδυναμία σωστής διανομής των εμβολίων, καθώς αλλού περισσεύουν και αλλού είναι σε έλλειψη. Αποτέλεσμα αυτού του χάους είναι πολλοί πολίτες να αδυνατούν να προγραμματίσουν τις δύο δόσεις του εμβολιασμού με τη μεσολάβηση του σωστού χρονικού διαστήματος των τριών εβδομάδων.
Ο Γερμανός οδηγός φορτηγού και η δεκάωρη αναμονή
Θα περίμενε κανείς η οργανωτική φήμη των Γερμανών να απέφερε αποτελέσματα στη διαδικασία των ραντεβού. Παρά ταύτα, η επιλογή να λειτουργήσουν call centre αποδείχτηκε ατυχής, ενώ σε αρκετές περιπτώσεις προκάλεσε και ευτράπελα. Ένα από αυτά συνέβη στο Ντόρτμουντ, όπου, σύμφωνα με το ρεπορτάζ του ZDF, ένας οδηγός φορτηγού βρέθηκε αντιμέτωπος με δεκάδες κλήσεις από ηλικιωμένους, καθώς ο αριθμός του ήταν παρόμοιος με τη γραμμή των ραντεβού της Βόρειας Ρηνανίας – Βεστφαλίας!
Ο οδηγός μπορεί να επέδειξε αξιοζήλευτη ανθρωπιά παρηγορώντας τους συνομιλητές του, αλλά το σύστημα των τηλεφωνικών γραμμών ανά κρατίδιο δεν απέδωσε. Τις τελευταίες ημέρες η ομοσπονδιακή κυβέρνηση δημιούργησε δική της γραμμή, η οποία όμως ως τώρα χαρακτηρίζεται από δυσλειτουργία και μεγάλους χρόνους αναμονής, οι οποίοι μπορούν να ξεπεράσουν σύμφωνα με μαρτυρίες και τις δέκα ώρες.
Παγιδευμένη στη γραφειοκρατία η Γαλλία
Αν και προς τα τέλη Ιανουαρίου η Γαλλία ξεκίνησε να ανεβαίνει στους δείκτες ημερήσιων εμβολιασμών, ωστόσο ο Φεβρουάριος τη βρίσκει σε πτωτικούς ρυθμούς. Το πρόβλημα εντοπίζεται στο μεγάλο κενό μεταξύ παραληφθεισών δόσεων και εμβολιασμών. Η γαλλική κυβέρνηση ισχυρίζεται ότι εφαρμόζει μια δομή εφοδιαστικής αλυσίδας ώστε οι δόσεις να φτάνουν «ακριβώς στην ώρα τους». Φαίνεται όμως ότι αυτή η ώρα αργεί αδικαιολόγητα, ειδικά μάλιστα αν συνυπολογίσουμε ότι η Γαλλία δεν έχει αναπτύξει μηχανισμό διασφάλισης της δεύτερης δόσης του εμβολίου.
Το επιτυχημένο παράδειγμα του Ισραήλ
Μέχρι στιγμής «πρωταθλητής» στους εμβολιασμούς αναδεικνύεται το Ισραήλ, το οποίο έχει ξεπεράσει τους πέντε εκατομμύρια εμβολιασμούς, που μεταφράζεται σε 65 εμβολιασμούς ανά 100 κατοίκους. Έχοντας παράδοση στις λειτουργικές εφοδιαστικές αλυσίδες, το Ισραήλ έχει ήδη χορηγήσει την πρώτη δόση σε πάνω από το 50% του πληθυσμού και αποσκοπεί να εμβολιάσει πλήρως το 80% των πολιτών μέχρι το τέλος Μαΐου.
Ακόμα όμως και αυτό το success story έχει αστερίσκους και ενστάσεις του. Συγκεκριμένα, ενημερωτικά μέσα όπως το Times of Israel σημειώνουν ότι το Ισραήλ έχει καταβάλει υπερδιπλάσια ποσά συγκριτικά με τις ΗΠΑ και την Ευρώπη για να λάβει έγκαιρα τόσες δόσεις (περίπου 47 δολάρια ανά άτομο). Επιπλέον, μεγάλη συζήτηση έχει προκαλέσει η συμφωνία με την Pfizer που ανταλλάσσει εμβόλια με ανωνυμοποιημένα δεδομένα των εμβολιασμένων αναφορικά με την ηλικία, το φύλο και τα δημογραφικά στοιχεία τους.
Τα ξενύχτια στον «Φάρο»
Προκειμένου να αποφύγει η Ελλάδα τις παραπάνω αρρυθμίες, εδώ και αρκετές εβδομάδες το στρατηγείο του εμβολιασμού εγκαταστάθηκε στον «Φάρο», το κτήριο της Πολιτικής Προστασίας. Εκεί συνεδριάζουν και λαμβάνουν αποφάσεις οι φορείς που εμπλέκονται στον εμβολιασμό, ώστε να συντονίσουν τη δράση τους, ανάλογα με τον τομέα αρμοδιότητας του καθενός: το Υπουργείο Υγείας για την προτεραιοποίηση, τα Υπουργεία Προστασίας του Πολίτη και Εθνικής Άμυνας για την εφοδιαστική αλυσίδα και το Υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης για την οργάνωση των ραντεβού.
Η κίνηση στον «Φάρο» δείχνει μια ομάδα που δεν κοιμάται ποτέ – και αυτό δεν απέχει πολύ από την αλήθεια. Τα ξενύχτια διαδέχονται το ένα το άλλο και δεν είναι λίγες οι φορές που σε αυτά συμμετέχουν και οι αρμόδιοι Υπουργοί. Ο Βασίλης Κικίλιας ο Κυριάκος Πιερρακάκης, ο Μιχάλης Χρυσοχοΐδης, ο Άκης Σκέρτσος και ο Νίκος Χαρδαλιάς έχουν μείνει πολλές φορές ξάγρυπνοι ώστε να ρυθμίσουν και την τελευταία λεπτομέρεια της διαδικασίας.
Οι υπουργοί, βέβαια, δεν μένουν άγρυπνοι μόνοι τους. Οι ομάδες εργασίας έχουν κάνει τη νύχτα, μέρα για να λειτουργήσουν οι μηχανισμοί στην εντέλεια. Έτσι, κομβικοί συντελεστές της όλης διαδικασίας είναι ο Γενικός Γραμματέας Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Μάριος Θεμιστοκλέους (που έχει και το γενικό πρόσταγμα), ο Γενικός Γραμματέας Συντονισμού της Κυβέρνησης Θανάσης Κοντογεώργης, ο Γενικός Γραμματέας Πληροφοριακών Συστημάτων Δημόσιας Διοίκησης Δημοσθένης Αναγνωστόπουλος και ο Διευθυντής του Γραφείου του Υπουργού Ψηφιακής Διακυβέρνησης Κωνσταντίνος Χαμπίδης.
Το Σαββατοκύριακο πριν από την «V-Day»
Η Δευτέρα 11 Ιανουαρίου ήταν η δική μας «V-Day», η μέρα που ξεκίνησε να λειτουργεί η πλατφόρμα. Είχαν προηγηθεί 48 και πλέον ώρες υπερεντατικής δουλειάς, όπου ο «Φάρος» λειτούργησε στα κόκκινα. Μπορούσε κανείς να δει πληροφορικάριους να αναζητούν ελάχιστες ώρες ξεκούρασης στους διαδρόμους, πάνω σε κρεβάτια εκστρατείας που έχει η Πολιτική Προστασία για περιπτώσεις θεομηνιών.
Θα έλεγε κάποιος ότι το «κλειδί» εκείνων των δύσκολων ημερών ήταν οι πίτσες και τα αναψυκτικά, που είχαν την τιμητική τους, όμως οι ίδιοι οι πρωταγωνιστές είναι αφοπλιστικοί: τους κράτησε όρθιους η προσήλωση στον μεγάλο στόχο και ο άριστος μεταξύ τους συντονισμός.
Το ζητούμενο και οι αρχές λειτουργίας
Με δεδομένη τη διενέργεια και των δύο δόσεων σε συγκεκριμένο χρόνο, η εξίσωση οργάνωσης των ραντεβού έγινε ακόμα πιο δύσκολη. Έπρεπε να δημιουργηθεί ένα σύστημα το οποίο θα ήταν εύκολο στη χρήση του, θα αντλούσε αυτόματα όσο το δυνατόν περισσότερα δεδομένα και θα ενημερωνόταν άμεσα για κάθε εξέλιξη. Και όλα αυτά σε μια χώρα με σημαντικές ελλείψεις μηχανοργάνωσης, με κατακερματισμένα και αντικρουόμενα μητρώα.
Με βάση αυτό, ο μηχανισμός των ραντεβού σχεδιάστηκε από την ομάδα του Υπουργείου Ψηφιακής Διακυβέρνησης πάνω σε τρεις αρχές. Πρώτον, ότι πρέπει να είναι αποκλειστικά ηλεκτρονικός. Δεύτερον, ότι πρέπει να επιτρέπει την πρόσβαση σε όλους, ανεξάρτητα από ψηφιακές δεξιότητες. Και τρίτον, ότι πρέπει να καλύπτει όλη την επικράτεια.
Τα κανάλια των ραντεβού
Έτσι δημιουργήθηκε το emvolio.gov.gr, για τον σχεδιασμό του οποίου αξιοποιήθηκε στο έπακρο η σύντομη μεν αλλά και πολύ πυκνή εμπειρία του gov.gr. Η ιδέα του Υπουργείου Ψηφιακής Διακυβέρνησης να προσθέσει τη λειτουργία του εμβολιασμού στα φαρμακεία και τα ΚΕΠ έλυσαν το πρόβλημα των πολιτών χωρίς ψηφιακές δεξιότητες που κατοικούν σε απομακρυσμένα σημεία της χώρας. Μάλιστα, η λειτουργία τους αυτή δεν ήταν παράλληλη προς την πλατφόρμα, αλλά ενταγμένη σε αυτή, ώστε να αποτελέσει το «φυσικό» συμπλήρωμά της και να μην διασπαστεί η ενότητα του σχεδίου «Ελευθερία».
Η απόφαση για τη μη λειτουργία call centre
Μια κομβική απόφαση για την πορεία της διαδικασίας αποτέλεσε η μη δημιουργία call centre για εισερχόμενες κλήσεις σχετικά με τα ραντεβού. Επρόκειτο για μια επιλογή αυξημένου ρίσκου από τον Υπουργό Επικρατείας και Ψηφιακής Διακυβέρνησης Κυριάκο Πιερρακάκη, η οποία όμως δικαιώθηκε πλήρως.
Το μόνο σίγουρο είναι ότι η συγκεκριμένη στρατηγική- λένε οι εμπνευστές της- «δεν έτυχε, πέτυχε» και σε αυτό συνέβαλε ο λειτουργικός σχεδιασμός της πλατφόρμας και οι λεπτομερέστατες οδηγίες προς πολίτες, φαρμακοποιούς και υπαλλήλους των ΚΕΠ. Όλα αυτά, βέβαια, σε συνδυασμό με την ετοιμότητα όλων των εμπλεκόμενων ώστε να καθοδηγήσουν τους ενδιαφερόμενους και να επιλύσουν εν τη γενέσει του οποιοδήποτε πρόβλημα.
Η άυλη συνταγή της επιτυχίας
Από το παζλ των ραντεβού έλειπε ένα σημαντικό κομμάτι: πώς θα είναι σε θέση το κράτος να κλείσει εκ των προτέρων ραντεβού για μεγάλο μέρος του πληθυσμού με ακρίβεια, ώστε να μειώσει δραστικά την κίνηση των πολιτών στην πλατφόρμα. Τη λύση σε αυτό το ζήτημα έδωσε η άυλη συνταγογράφηση, μια από τις πρώτες υπηρεσίες που «σήκωσε» το Υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης στο gov.gr και η επιτυχία της οποίας αντικατοπτρίζεται στο ενάμισι εκατομμύριο εγγεγραμμένους πολίτες.
Το πλεονέκτημα της άυλης συνταγογράφησης ήταν τα επικαιροποιημένα στοιχεία κατοικίας και επικοινωνίας των πολιτών. Αυτό επέτρεψε στο κράτος να δημιουργήσει προ-κρατημένα ραντεβού για όλους τους εγγεγραμμένους στο ehealth.gov.gr. Οι πολίτες ενημερώνονται με SMS στο κινητό τους και κατόπιν έχουν τρεις ημέρες να επιβεβαιώσουν το ραντεβού τους πάλι με ένα απλό SMS.
Οι αριθμοί και οι προοπτικές
Τα ραντεβού που κλείνονται πραγματοποιούνται σε ποσοστό άνω του 98%. Με περίπου 20.000 εμβολιασμούς την ημέρα, η Ελλάδα πλησιάζει τους 500.000 εμβολιασμούς, ευρισκόμενη στη 12η θέση ανάμεσα στις χώρες της ΕΕ ως προς τους εμβολιασμούς ανά 100 κατοίκους. Μάλιστα, η επίδοσή της είναι πάνω από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο και πάνω από τις περισσότερες «παλιές» χώρες της ΕΕ (Γερμανία, Γαλλία, Ολλανδία, Σουηδία, Βέλγιο κλπ).
Η διαδικασία εξελίσσεται απόλυτα ομαλά και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης κυκλοφορούν πολλές αναρτήσεις με επαινετικά σχόλια πολιτών, οι οποίοι λίγα μόλις δευτερόλεπτα μετά τον εμβολιασμό λαμβάνουν μήνυμα με τις λεπτομέρειες του ραντεβού για τη δεύτερη δόση.
Στις πρώτες δύο ηλικιακές κατηγορίες που «άνοιξαν» (δηλαδή οι άνω των 85 και οι 80-84) μέσω της άυλης προτάθηκαν περισσότερα από 110.000 ραντεβού. Επιπλέον, για τις άλλες δύο ηλικιακές ομάδες που ξεκίνησαν να κλείνουν ραντεβού εδώ και λίγες ώρες (οι 60-64 με το εμβόλιο της Astra Zeneca και οι 75-79 με το εμβόλιο της Pfizer) αναμένεται να αποσταλούν περισσότερα από 220.000 μηνύματα με προ-κρατήσεις σε όσους είναι εγγεγραμμένοι στην άυλη συνταγογράφηση.
Οι παραπάνω αριθμοί δημιουργούν την αισιοδοξία ότι μόλις οι χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης παραλάβουν σημαντικές ποσότητες εμβολίων, η Ελλάδα θα μπορεί να τρέξει με ακόμα μεγαλύτερες ταχύτητες. Ειδικά με δεδομένο ότι τότε θα έχει ήδη εμβολιάσει τους μεγαλύτερους ηλικιακά πολίτες, γίνονται ακόμα καλύτερες οι προοπτικές να εξακολουθήσει η άψογη λειτουργία του συστήματος.
